Δέκα “ιστορίες” για την κρίση

Δύο χρόνια μετά την χειρότερη περιπέτεια της νήσου στα ζητήματα οικονομίας, θα μπορούσε κανείς να θέσει ερωτήματα. Τι ακριβώς έγινε πριν δύο χρόνια, ποια είναι η «αφήγηση» της κρίσης και ποιο το σημερινό της πρόσωπο; Ας πούμε, σε δέκα μέρη:

1. Ποιος έφερε την τρόικα; Για μερικούς είναι αρκετό να καταγγέλλουν την τρόικα, τη λιτότητα, την φτωχοποίηση. Τα πράγματα είναι όμως πιο σύνθετα: η αδυναμία δανεισμού από τις αγορές έφερε τα πράγματα λίγο πριν την πτώχευση και αυτά με τη σειρά τους έφεραν το μνημόνιο. Τι προηγήθηκε; Μια πολιτική ηγεσία που αγνοούσε τα πασιφανή, εποπτικές αρχές-θεατές, αδυναμία πρόβλεψης και φόβος να μην αναλάβουμε τις ευθύνες που μας αναλογούν. Αυτά έφεραν την Κύπρο στα πρόθυρα της χρεοκοπίας, αυτά συνέβαλαν στη σκληρή εξέλιξη των πραγμάτων.

2. Μπορούσαμε άλλες πηγές χρηματοδότησης; Δοκιμάστηκε η μέθοδος Πούτιν. Απέτυχε. Βολιδοσκοπήθηκε η λύση Πεκίνου. Τίποτα. Μια λύση υπήρχε, όλοι τη γνώριζαν αλλά η καθυστέρηση κόστισε πολύ ακριβά. Η αξιοπιστία κερδίζεται με σκληρές μάχες και με χρόνο. Η απώλειά της γίνεται εύκολα, κυρίως αν μια ηγεσία έχει παράδοση στη διγλωσσία και οι Βρυξέλλες το γνωρίζουν.

3. Τι άλλαξε τους συσχετισμούς και φτάσαμε λόγω κουρέματος στη σκληρότερη δυνατή λύση; Η Λευκωσία όταν συμφωνούσε στο ελληνικό πρόγραμμα διάσωσης, 4 δις έφυγαν από τις κυπριακές τράπεζες σε χρόνο μηδέν. Κανένα αίτημα στις Βρυξέλλες από τη Λευκωσία για αντιστάθμισμα. Όπως λέει τεχνοκράτης με γνώση του θέματος, «αν αυτό (το αντιστάθμισμα) το ζητούσαμε, θα το κερδίζαμε 100% γιατί όταν έχεις σημαντικά επιχειρήματα οι εταίροι μας, δεν σε αφήνουν μόνο…απλά ούτε πέρασε από τη σκέψη μας…»

4. Μπορούσαμε με καλύτερους όρους ένα μνημόνιο; Ασφαλώς, αν αυτό γινόταν έγκαιρα. Πώς; Η Λευκωσία υπέβαλε αίτηση για ένταξη στο μηχανισμό στήριξης στις 25 Ιουνίου 2013. Όλες οι χώρες που οδηγήθηκαν σε αυτό ολοκλήρωσαν τις διαπραγματευσεις σε χρόνο λιγότερο από δύο μήνες. Άρα καλύτερες λύσεις θα μπορούσαν να επιδιωχθούν. Η καλύτερη λύση ήταν εφικτή μέσα στο διάστημα Ιούνιος-Σεπτέμβριος 2013.

5. Τι κρατάμε από την τελική ρύθμιση τον Μάρτιο 2013; Ελλειπής γνώση του σκληρότερου περιβάλλοντος στις Βρυξέλλες, απουσία επικοινωνίας με πρόσωπα που γνώριζαν τα δεδομένα και τις βασικές λεπτομέρειες (λ.χ. Ντράγκι), άρα αδύναμη διαπραγματευτική προετοιμασία. Έτσι, αντί να οργανώσουμε καλύτερα τα επιχειρήματα και να πάμε έτοιμοι στις Βρυξέλλες με εναλλακτικές λύσεις, πήγαμε στη Μόσχα. Χάθηκε πολύτιμος χρόνος, γεγονός που επεβάρυνε το κλίμα.

6. Ανέλαβε κάποιος κάποια ευθύνη για τον πάτο; Κανένας! Δύο χρόνια μετά κανένας δεν δέχθηκε ακόμα και για τα προφανή ούτε την ελάχιστη ευθύνη! Ο Κεντρικός Τραπεζίτης Α. Ορφανίδης κάνει διαλέξεις κάπου εις την Εσπερίαν, πιθανώς έχοντας μαζί του έναν σκληρό δίσκο, ενώ ουδείς θυμάται γιατί διορίστηκε για σχεδόν τέσσερα χρόνια ένας Υπουργός Οικονομικών που προέβλεπε ότι η κρίση δεν μας αφορά!

7. Έχουν κατανεμηθεί τα βάρη της κρίσης κάπως δίκαια; Απουσιάζουν σημαντικά! Το ξεπέρασμα της κρίσης χρειάζεται μέτρα που θα δείξουν ότι τα αδύνατα στρώματα του πληθυσμού προστατεύονται κατά το δυνατό (το ΕΕΕ, είναι ένα τέτοιο μέτρο), ότι οι έχοντες συμβάλλουν κατά την ισχύ τους, ότι τα μεσαία κοινωνικά στρώματα συμβάλλουν κατά τη δυνατότητά τους και ότι υπάρχει σθεναρή στάση απέναντι στο διοικητικό κατεστημένο που τα θέλει όλα μονά ζυγά δικά του. Μόνο έτσι το ξεπέρασμα της κρίσης θα έχει «πλάτες» για τα μέτρα που επιβάλλεται να ληφθούν για να μην ξαναπάμε στα ίδια.

8. Πώς λειτουργούν οι συντεχνίες; Έχουν να πουν κάτι λ.χ. για το έλλειμμα των 110 εκ στο ταμείο συντάξεων ΡΙΚ; Τί έμαθαν από το κλείσιμο της Eurocypria και τα αδιέξοδα στις Κυπριακές Αερογραμμές; Αφορά τις συντεχνίες αυτό που ζούμε, αισθάνονται ότι κάτι πήγε στραβά στην ανάλυσή τους; Μάλλον ρητορικό το ερώτημα. Πολιτεύονται ως να μην συμβαίνει τίποτα, έτοιμες να συμβάλουν στην επόμενη ήττα, αντί να αναλάβουν ηγετικό, παιδαγωγικό ρόλο για όσα σημαντικά μπορούν να δοκιμάσουν ως συνδικάτα.

9. Είναι το μνημόνιο ικανό να μας βγάλει από την κρίση; Ασφαλώς όχι! Η τήρησή του έφερε θετικό αποτέλεσμα όπως λ.χ. η ανασυγκρότηση του τραπεζικού συστήματος, έφερε καλά νέα από τα stress tests και την ενοποίηση υπηρεσιών γύρω από το φορολογικό σύστημα. Το ξεπέρασμα της κρίσης χρειάζεται περισσότερα και κυρίως διαφορετικά: εκτεταμένο πρόγραμμα μικρών αναπτυξιακών έργων, κυπριακά σχέδια για την μεταρρύθμιση στο κράτος, πολιτικές για την αποκέντρωση, την ανάπτυξη, την μεταρρύθμιση στην παιδεία, το ψηφιακό πρόγραμμα, την αξιοποίηση χαλίτικης γης.

10. Ποιο μπορεί να είναι το μέγιστο μάθημα από την κρίση; Ότι πρώτο μέλημα για ένα κράτος είναι η αναπτυξιακή πολιτική του, η αναδιανεμητική του ταυτότητα, η μείωση των ανισοτήτων, η πίστη στην κοινωνική δικαιοσύνη. Η λύση δεν βρίσκεται ούτε στην νεοφιλελεύθερη ασυδοσία της αγοράς, ούτε στη λύση του κράτους-αγελάδα χωρίς αναπτυξιακό σχέδιο. Λύση με σοσιαλδημοκρατική ταυτότητα: ένας συνδυασμός ανάμεσα στη λειτουργία ενός «κράτους-στρατηγείου», την ανάπτυξη με τον εποπτικό ρόλο στο κράτος, με τόνωση των επενδύσεων από τον ιδιωτικό τομέα, με μετοχοποιήσεις οργανισμών με το πλειοψηφικό πακέτο στο δημόσιο και τη θέληση του κράτους να συνδυάζει την ανάπτυξη με την κοινωνική δικαιοσύνη.