Εγχειρίδιον Ιστορίας…

Το παρόν και το παρελθόν έχουν μια ουσιώδη σχέση αλληλεξάρτησης. Είναι έννοιες διαχρονικές, επηρεάζει η μια την άλλη, και οι δυο μαζί εμπεριέχουν την ιδεολογία ως συνδετικό τους κρίκο. Συχνά βλέπουμε το παρελθόν με τα μάτια του παρόντος αγαπάμε κάτι από τα παλιά επειδή αυτό είναι η σημερινή μας άποψη. Κατά συνέπεια το παρελθόν δεν είναι ένα, ούτε και θέλησε το ίδιο να είναι έτσι.

Η ιδεολογική διαχείριση του παρελθόντος έχει να κάνει με τις συμπεριφορές, στάσεις, επιλογές, ιδεολογικές κατευθύνσεις.

Ο Ι.Μεταξάς είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Ανέδειξε με τον περίφημο Γ Ελληνικό Πολιτισμό του, ένα απίστευτο κράμα ιστορικών αντιφάσεων και ιδεολογικών συγχύσεων, με μοναδικό στόχο να “ωραιοποιήσει” το μαύρο πρόσωπο του καθεστώτος του. Συμπαθούσε τη Σπάρτη, αντιπαθουσε και εκαιγε εργα της δημοκρατικής Αθήνας γιατι μεσα στο σχήμα αυτό ήταν ο ίδιος και η 4η Αυγούστου.

Κατά συνέπεια όσοι επιδιώκουν να διαχειριστούν το παρελθόν δεν είναι απλά “ελληνολάτρες” ή έστω “φιλίστορες” αν και συχνά δηλώνουν άδολοι πατριώτες. Το παρελθόν έχει χίλια πρόσωπα, ποτέ δεν ήταν ένα και αδιαίρετο, και μέσα σε αυτό μπορεί κανείς να συναντήσει πλήθος από αντιφάσεις, διαδρομές, στοιχεία και ποικίλες ιδεολογικές κατευθύνσεις. Αυτό το αμάλγαμα από διαφορετικά στοιχεία είναι ο πλούτος για την ιστορική εξέλιξη των εθνικών, είναι το αυθεντικό υλικό της διαρκούςπορειας τους . Το πρόβλημα δεν είναι τα διαφορετικά στοιχεία, τα ζήτημα είναι η ερμηνεία τους. Και συχνά οι πολιτικές σκοπιμότητες που επιχειρούνται εκ των υστέρων με καθαρά ιδεολογικές στοχεύσεις. Έτσι, η ιδεολογική διαχείριση του παρελθόντος εξελίσσεται σε ιδεολογικό υπηρέτη σημερινών επιλογών. Ο Ι.Μεταξάς (Γ΄ελληνικός πολιτισμός) και η δικτατορία της 21ης Απριλίου 1967 είναι δυο πολύ χαρακτηριστικά δείγματα όπου οι “σημερινοί¨”στόχοι ζήτησαν κάλυψη και ύλικο από το παρελθόν.

Ένα κατάλοιπο αυτής της ιστορικής σύγχυσης με σαφή ιδεολογικά υπονοούμενα είναι η χρηση στην Κυπρο της λέξης “εθνικόφρων”.

Είναι άξιον ειδικής αναφοράς πως και η Ν.Δ. στην Ελλάδα έχει εγκαταλείψει εδώ και δεκαετίες τη χρήση αυτού του όρου και χρησιμοποιεί πραγματικά ιδεολογικούς όρους για να αυτοπροσδιοριστεί- φιλελεύθερη παράταξη, κεντροδεξιά, ριζοσπαστικός φιλελευθερισμός, δεξιά. Στην Κύπρο, όμως, ζει και βασιλεύει η χρήση του όρου “εθνικόφρων”, δείγμα γραφής πως στην Κύπρο μείναμε πολύ πίσω. Η έννοια αυτή είναι βαθύτατα διχαστική (οι καλοί και οι κακοί έλληνες), είναι παραλογική (ταύτιση του έθνους με ένα κόμμα-ιδεολογία) και είναι σκόπιμη (συντήρηση κομματικών σχημάτων εν ονόματι του έθνους).

Κατά συνέπεια το παρελθόν από αθώο υλικό μετατρέπεται σε πολιτικό εργαλείο για να υπηρετηθούν κομματικές σκοπιμότητες. Το ίδιο ισχύει και για το διάλογο που ενίοτε αναπτύσσεται για την ιστορική έρευνα. Εν ονόματι του αθώου σχήματος “να παραμείνουμε έλληνες” βρίσκουμε την κομματική αντίληψη για την ιστορία, εμείς έχουμε δίκαιο και κάθε άλλη άποψη είναι εξοβελιστεα ως μη ελληνική. Το ζήτημα παραμένει σημαντικό επειδή το παρελθόν είναι από τη φύση του επιδεκτικο διαφορετικών ερμηνειών και οι ιστορικές “σχολές” είναι παρούσες.

Το παρελθόν διαμορφώθηκε από πλήθος στοιχείων που έχουν μεταξύ τους διαφορετικά υλικά, είναι ποικίλα και αντιφατικά ένα μωσαϊκό από παραδόσεις και φιλοσοφικές θεωρήσεις που ενωνονται μεταξύ τους ως οι ψηφίδες μιας κοινής πορείας ενός ιστορικού έθνους. Είναι γνωστή λ.χ. η διαπάλη ανάμεσα στον αρχαίο ελληνισμό και το χριστιανισμό στους πρώτους αιώνες του Βυζαντινού κόσμου. Αυτή η σύγκρουση ήταν προϊόν της διαφορετικότητας των δύο κόσμων σε μια σειρά απο στάσεις ζωής. Η σύγκρουση μέσα από τους αιώνες ξεπεράστηκε και έγινε στο τέλος μοχλός για τη δημιουργία μιας καινούριας διαφορετικότητας με “συγκατοίκηση” στοιχείων παγανισμού και χριστιανικής παιδείας.

Και σήμερα στοιχεία του πολιτικού αγώνα διαμορφώνουν και πτυχές του ιστορικού υλικού .Το ΠΑΣΟΚ κέρδισε τις εκλογές το 1981, αναγνώρισε (1982) την ενιαία εθνική αντίσταση (1941-44) και αυτή η ιδεολογική εξέλιξη αποτυπώθηκε και στα σχολικά εγχειρίδια. Κατά συνέπεια οι πολιτικές ζυμώσεις του σήμερα, οι πολιτικές αξιολογήσεις που εκφράζουν ορισμένες αναλύσεις για το παρελθόν, τις διαμορφώνουν με ιδεολογικό υλικό από το σήμερα.

Αυτή η παραδοχή βοηθά σε μια πιο ήρεμη συζήτηση μεγάλων ζητημάτων του παρελθόντος (αρχαιότητα, βυζάντιο, νεοελληνική ταυτότητα) και μεταβάλλει τους αφορισμούς σε ιδεολογικά εργαλεία ανάπτυξης και διαφορετικών ερμηνειών σε κοινά στοιχεία του παρελθόντος. Τίποτε το αφύσικο δεν συμβαίνει σε αυτά. Συζητάμε τις ερμηνεύουμε γεγονότα και έτσι στερεώνουμε τη δική μας ταυτότητα μέσα από την κοινότητα της εξέλιξης και τη διαφορετικότητα της ερμηνείας της.