Επιδόματα και στρεβλώσεις

Αίφνης άρχισε η δημόσια συζήτηση για τα επιδόματα των δημοσίων υπαλλήλων. Πριν λίγο καιρό είχαμε τη συζήτηση για τις διπλές συντάξεις. Μια εφημερίδα -στην περίπτωση ο «Πολίτης»- έχει φέρει στην επιφάνεια τα δύο αυτά σοβαρά ζητήματα. Συχνά ο κανόνας ακολουθεί: όσοι ψήφισαν τα επιδόματα πριν κάμποσα χρόνια κάνουν πως δεν ξέρουν τίποτα και μετά όλοι απορούν πώς σήμερα –κατά την εφημερίδα «Πολίτης»- έχουμε πέρα από 40 τύπους επιδομάτων στη δημόσια υπηρεσία!. Το ουσιώδες ερώτημα είναι πώς φτάσαμε σε αυτές τις πρακτικές. Ποιοι λόγοι έφεραν τα πράγματα σε αυτό το επίπεδο; Κατά την γνώμη μου, είναι το πελατειακό κράτος σε συνδυασμό με τον ακραίο συντεχνιασμό που ευθύνονται για αυτές τις στρεβλώσεις.

Πίσω από αυτές τις πρακτικές θα συναντήσει κανείς την παραδοσιακή κομματική αντίληψη ότι η νίκη στις εκάστοτε εκλογές παρέχει το διαβατήριο για κατάληψη του κράτους, ο νικητής να μοιράσει λάφυρα, στα «δικά μας παιδιά», στους αδικημένους της «παράταξής μας», που σίγουρα αδίκησαν οι προηγούμενοι. Είναι προϊόν της επικυριαρχίας για πολλές δεκαετίες ενός κομματικού συστήματος που διαχειριζόταν τη δημόσια διοίκηση με στόχο την απόκτηση κομματικών και προσωπικών πλεονεκτημάτων.

Σήμερα ο βασιλιάς –το πελατειακό κράτος- είναι γυμνός! Το κράτος που μοιράζει λάφυρα στους κάθε φορά νικητές, δεν υπάρχει πια. Μια απλή ματιά στο δημοσιονομικό έλλειμμα, στην προειδοποιήσεις της ΕΕ, στις πρακτικές που υιοθετούν οι οίκοι αξιολόγησης, στο ύψος του επιτοκίου δείχνουν τα μεγάλα ελλείμματα που παρουσιάζει ο δημόσιος τομέας. Έως τώρα ξεγελούσαμε τον εαυτό μας – ο συναγωνισμός ήταν σε διαφορετικά επίπεδα και η Κύπρος έως τότε τα πήγαινε καλά σε σύγκριση με άλλες χώρες. Τώρα τα κριτήρια άλλαξαν και οι συγκρίσεις είναι μετρήσιμες αφού η οικονομική κρίση μεγέθυνε τους φακούς της ανάλυσης και έθεσε στην ατζέντα έναν επείγοντα τρόπο ανάλυσης.

Τα επιδόματα στη δημόσια υπηρεσία είναι το σύμπτωμα, η εξωτερική εκδοχή ενός συστήματος διανομής πλεονεκτημάτων στους δημοσίους υπαλλήλους ανάλογα με την κάθε φορά ισχύ του συντεχνιακού κινήματος, ανάλογα με την επιρροή του εκάστοτε υπεύθυνου υπουργού, ή και σε συνδυασμό με τα δύο. Η οικονομική κρίση κατά ένα ασυνήθιστο τρόπο παρέχει ένα πλεονέκτημα: βοηθά να αναδείξουμε προβλήματα που ήταν ξεχασμένα ή και περνούσαν ως μη προβλήματα. Στο δημόσιο διάλογο η απλή λύση είναι η αναζήτηση του τύπου «ποιος έδωσε επιδόματα, σε ποιους, πότε και γιατί». Η σύνθετη λύση είναι η επεξεργασία ενός προγράμματος για ξεπέρασμα στρεβλώσεων του παρελθόντος, κατάργηση όσων αποτελούν συντεχνιακή ανισορροπία, ή και εξισορρόπηση επιδομάτων πάνω σε αξιολογικά κριτήρια. Με αυτή τη λύση η δημόσια υπηρεσία θα αποκτήσει περισσότερη αυτονομία, θα υπόκειται σε λιγότερες εξωτερικές επιρροές και θα ισχυροποιηθεί το αίσθημα κοινωνικής δικαιοσύνης.