Επτά σημεία για την ασφάλεια
Το θέμα της ασφάλειας σε μια λύση στο κυπριακό, επανέρχεται συστηματικά στην επικαιρότητα. Δηλώσεις ε/κ και τ/κ πολιτικών, δηλώσεις στην Άγκυρα και την Αθήνα, δίνουν τον τόνο. Οι διαφορετικές πρεσεγγίσεις κυριαρχούν. Τι μπορεί να συνιστά μια αξιόπιστη, βιώσιμη φόρμουλα στο ζήτημα;
1. Προϋπόθεση πρώτη, η λύση να οδηγεί σε τερματισμό της στρατιωτικής διάστασης της συμφωνίας του 1960. Στην πράξη να τεθεί ένα τέλος με την πλήρη ακύρωση κάθε μονομερούς ή πολυμερούς δυνατότητας για επεμβατικά δικαιώματα σε μια επανενωμένη Κύπρο. Η τότε φόρμουλα υπήρξε αντανάκλαση μιας ψυχροπολεμικής εποχής που δεν υφίσταται, οι αντιλήψεις στις διεθνείς σχέσεις έχουν αλλάξει, η συμμετοχή της Κύπρου στην ΕΕ και η ευρωτουρκική σχέση προτείνουν νέες λύσεις.
2. Η Κύπρος ως μέλος του ΟΗΕ και της ΕΕ μπορεί να οικοδομήσει ένα πλαίσιο συνθηκών ασφαλείας στο στάδιο εφαρμογής της λύσης σε συνεργασία με τον ΟΗΕ (καταστατικός χάρτης, άρθρο 7), και σε πλήρη ανάπτυξη της ιδιότητας της νήσου ως πλήρες μέλους της ΕΕ (εποπτεία στην εφαρμογή μιας συμφωνίας επίλυσης από το Συμβούλιο, την Επιτροπή και το Συμβούλιο Υπουργών).
3. Μπορεί αυτή η συμφωνία να περιλαμβάνει μια μεταβατική ρήτρα, η οποία θα εξελίσσεται σε δύο στάδια. Το πρώτο με τις πιο πάνω προϋποθέσεις (ασφάλεια, διαβουλεύσεις κάτω από την αιγίδα του ΟΗΕ και της ΕΕ), οι οποίες σε δεύτερο στάδιο θα αρθούν υπό το φως της πορείας εφαρμογής της λύσης και της προόδου της ευρωτουρκικής σχέσης. Το τελευταίο σημείο συνιστά για την Άγκυρα πραγματικό κίνητρο και εποπτικό μηχανισμό ταυτόχρονα.
4. Στο χρονικό σημείο που δυνατό να συμφωνηθεί το πιο πάνω σημείο, και καθώς οι ευρωτουρκικές σχέσεις αποκτούν μια κανονικότητα (τα δύο χρονικά σημεία να συμπέσουν σε ένα χρονικό ορόσημο), να συμφωνηθεί η κατάργηση κάθε τέτοιου πλαισίου ασφαλείας, καθώς η ενωμένη Κύπρος ήδη αποτελεί μέρος του ευρωπαϊκού συστήματος και η Τουρκία –με την απόφαση της Ειδικής Συνόδου Κορυφής ΕΕ-Τουρκίας στις 29 Νοεμβρίου 2015- αποκτά ενταξιακό μομέντουμ για την υλοποίηση των κειμένων που συμφωνήθηκαν στις 5 Οκτωβρίου 2005, όταν και άρχισαν οι ενταξιακές της συνομιλίες.
5. Με τους σημερινούς συσχετισμούς στις σκέψεις των κυπρίων, η λύση οδηγεί στην αναζήτηση μιας μεταβατικής συμβιβαστικής φόρμουλας με την ενεργητική δραστηριότητα από τον αντιπρόσωπο του ΓΓ του ΟΗΕ, Έσπε Έιντε και του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπης, βαν Νούφελ. Αυτή η φόρμουλα εφόσον σφραγίζεται από την ΕΕ στο πιο υψηλό επίπεδο, γίνεται αποδεκτή από πλειοψηφίες και στις δύο κοινότητες, και έτσι απελευθερώνει τη διαπραγμάτευση για να αντιμετωπίσει άλλα, πιο πολύπλοκα ζητήματα όπως το περιουσιακό σε συνδυασμό με το εδαφικό.
6. Πολλού κύπριοι πιστεύουν ότι αν βρεθεί λύση στο ζήτημα της ασφάλειας-εγγυήσεων στις συνομιλίες, αυτό θα συνιστά μια αυτόματη ρύθμιση που οδηγεί σε μια πολύ καλή επόμενη ημέρα. Πρόκειται περί παρεξήγησης. «Εγγύηση» με έργα αποτελεί η ολοένα και εγκυρότερη κατανόηση από τους κύπριους πολίτες του «μαθήματος ιστορίας» από την ιστορία του κυπριακού. Η κατανόηση της μεγάλης διαδρομής του, η εξήγηση της αιτίας που οδήγησε σε εξαιρετικά λανθασμένες αποφάσεις, η ερμηνεία σε επιλογές που οδήγησαν στον εκτροχιασμό της Κυπριακής Δημοκρατίας, η συζήτηση σε πρακτικές που οδήγησαν στην αποξένωση των δύο κοινοτήτων και στην επί δεκαετίες αντιπαράθεση, και εν τέλει στην περιχαράκωση της εθνικής αυτάρκειας. Ο διάλογος αυτός διαθέτει έναν πολύ ισχυρό σύμμαχο: τη συμμετοχή στην ΕΕ, τα πλεονεκτήματα από την επόμενη ημέρα σε μια ενωμένη Κύπρο, ανάπτυξη σε συνθήκες ασφάλειας, ευημερίας, σταθερότητας.
7. Αν η εξήγηση του «μαθήματος από την ιστορία» είναι ικανοποιητική ή και επαρκής, το επόμενο βήμα είναι «εδώ και τώρα»: εγγύηση επιτυχίας ενός εγχειρήματος επίλυσης είναι η επικοινωνία, ο δημόσιος διάλογος, η κοινή δραστηριότητα ανάμεσα σε πολιτικά κόμματα, σε οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, η επαφή ανάμεσα στις δύο κοινότητες. Αυτό το πλαίσιο επικοινωνίας αποτελεί το πιο στέρεο βάθρο για την υποστήριξη, την κατανόηση και την επιτυχία ενός ιστορικού συμβιβασμού στο κυπριακό. Το κλειδί της επιτυχίας βρίσκεται στην ανάληψη της ευθύνης από την πολιτική ηγεσία μαζί με την ανάπτυξη μιας διαφορετικής κουλτούρας που θα υποστηρίζεται από πολίτες που συμμετέχουν στην προσπάθεια για μια μεγάλη πολιτική αλλαγή με κριτική σκέψη, ωριμότητα και αυτοπεποίθηση.