Η γλωσσική μας δοξασία

Τα ανοικτά σύνορα είναι μια υπόθεση που δεν γυρίζει πίσω. Νέα φαινόμενα εισβάλλουν στο παγκόσμιο χωριό, καταργούν ή μειώνουν τις αποστάσεις όπως το ηλεκτρονικό εμπόριο και το διαδίκτυο. Μέσα στην Ευρώπη των 25 πολιτική και προγράμματα επιχειρούν να ενώσουν ανθρώπους και όχι μόνο κράτη. Τα εθνικά σύνορα πιέζονται, υποχωρούν ή ακριβέστερα αποκτούν άλλο χαρακτήρα άλλοτε με τη συναίνεση των πολιτών και άλλοτε όχι. Το γλωσσικό φαινόμενο δέχεται νέες πιέσεις και οι μειονεκτούσες γλώσσες βλέπουν τις γλωσσικές υπερδυνάμεις (κυρίως της αγγλική) να κυριαρχούν. Σε ορισμένα επίπεδα η μάχη είναι χαμένη όπως λ.χ. στη γλώσσα των ηλεκτρονικών υπολογιστών, στο εμπόριο. Σε άλλα επίπεδα η μάχη για τη διατήρηση του εθνικού γλωσσικού πλούτου είναι ανοικτή, «παίζεται» και συχνά εξαρτάται από τους ίδιους τους λαούς η τύχη της γλωσσικής τους επάρκειας. Οι εμπορικές επιγραφές είναι ένα απλό, καθημερινό παράδειγμα όπου κρίνεται ένα μικρό αλλά καθόλου ευκαταφρόνητο πεδίο της γλωσσικής ευαισθησίας ενός έθνους, ενός λαού ή και μιας γλωσσικής μειονότητας.

Από μια μικρή οδό στην Αθήνα είναι τα πιο κάτω παραδείγματα. Στη μια γωνιά του δρόμου διαβάζω – «Πρατήριον άρτου – ψωμί και όχι μόνο…» στην άλλη άκρη του ίδιου δρόμου διαβάζω, «Μικροέπιπλα – Οίκαδε..». Στη μέση του είδα πρόσκληση γάμου «οι τρεις ευχές», επίσης είναι γνωστή η πρόσκληση «Γρηγόρης – μικρογεύματα». Σε μια άλλη λύση ταμπέλας διάβασα:«Τα λουλούδια μιλάνε: μπορούν να πουν χρόνια πολλά, μπορούν να πουν σ’ αγαπώ…»

Τα πιο πάνω παραδείγματα δεν λύνουν κανένα εθνικό γλωσσικό ζήτημα. Λένε, όμως, κάτι πολύ απλό. Κάποιοι αφιέρωσαν λίγο χρόνο, έστω κάποια λεπτά για να δώσουν στην επιγραφή – ονομασία του μικρού καταστήματος λίγη φαντασία, πρωτοτυπία, γλωσσικό χρώμα. Θα μπορούσαν να πουν απλώς πωλείται ψωμί ή ακόμα και bakery, θα μπορούσαν να γράψουν απλώς «έπιπλα Δ. Αντωνίου» και πάλι έπιπλα θα πωλούσαν. Η διαφορά είναι στη λεπτομέρεια και η λεπτομέρεια εδώ είναι η διαφορά: η γλώσσα δεν είναι μόνο λέξεις, είναι απόλυτο στοιχείο έκφρασης της ταυτότητας μας (επικοινωνία, πολιτισμός, βαθμός ανάπτυξης της πολιτιστικής διαφοράς, άρα τρόπος έκφρασης του εθνικού πλούτου).

Συνεπώς σε αυτή την σκληρή γλωσσικά εποχή, είναι σημαντικό να προσέχει κάποιος τις λεπτομέρειες που φανερώνουν πολλά. Η Κύπρος είναι μια εύκολη συνταγή για να δει κανείς την καθημερινή μας επιπολαιότητα που τακτικά διατρέχει την κυπριακή «ταμπελογραφία». Από κεκτημένη ταχύτητα, ίσως από την απουσία ενός θετικού πολιτιστικού προτύπου, πρωταγωνιστεί η ιδεολογική προχειρότητα, με «quest star» την γλωσσική κακογουστιά. Αυτά τα ζητήματα δεν επιβάλλονται με προσταγές και διατάγματα, και βεβαίως δεν αφορούν τον γλωσσικό δίγλωσσο πλούτο προς τους ξένους επισκέπτες της Κύπρου που απαραίτητα θα υπάρχει. Αυτά τα ζητήματα συνδέονται απόλυτα με τις αξίες που καλλιεργεί η κοινωνία μας, τα γλωσσικά της πρότυπα και τις πολιτιστικές της δοξασίες. Όταν η γλωσσική προχειρότητα θεωρείται ένα φυσιολογικό γλωσσικό προϊόν, πιθανό να υπάρχει και ένα κρυμμένο πολιτιστικό αδιέξοδο.