“Κωδικός” Ελβετία στην Α. Μεσόγειο

Η είδηση αλλάζει μερικώς τους συσχετισμούς ισχύος στην περιοχή και ανατρέπει παλαιότερους υπολογισμούς, καθώς Τουρκία και Ισραήλ φαίνεται να βρίσκουν τη φόρμουλα για επανενεργοποίηση της διπλωματικής και πολιτικής τους συνεργασίας. Η ρήξη κράτησε πέντε χρόνια: ναυτικές δυνάμεις του Ισραήλ, διενήργησαν επίθεση κατά του τουρκικού πλοίου «Μαβί Μαρμαρά» που έπλεε σε διεθνή ύδατα με κατεύθυνση τη Γάζα. Δέκα νεκροί, ανοικτή ρήξη ανάμεσα στις δύο χώρες, δριμεία επίθεση Ερτογάν κατά Ισραήλ, έκφραση λύπης από τον Νετανιάχου, χωρίς να θίγεται το γόητρο των ισραηλινών ενόπλων δυνάμεων, συμφωνία σε επόμενο στάδιο για αποζημιώσεις των συγγενών των θυμάτων που έφταναν τα 20 εκ δολάρια. Τι δεν πήγε καλά αυτά τα χρόνια και, παρά τη μεσολάβηση Ομπάμα το 2013, οι σχέσεις δεν γύριζαν σελίδα; Πρώτο, οι «υπέρμετρα» φιλόδοξοι όροι της Άγκυρας για να ικανοποιήσει το δικό της κριτήριο για συνδιαλλαγή, δεύτερο, η άρνηση Νετανιάχου να αφήσει τις ένοπλες δυνάμεις της χώρας του εκτεθειμένες στον κίνδυνο μιας προσφυγής σε διεθνές δικαστικό βήμα, και, τρίτο, οι συνεχείς ανατροπές στη Μ. Ανατολή οι οποίες επιδείνωναν την επικοινωνία ανάμεσα στις δύο χώρες με την επίθεση του ισραηλινού στρατού στη Γάζα το καλοκαίρι του 2014, καθώς και την απόφαση της τουρκικής διπλωματίας για ανοικτή στήριξη Μόρσι στην Αίγυπτο το 2013.

Η συνάντηση αντιπροσωπειών από τις δύο χώρες στην Ελβετία έφερε αποτέλεσμα και έτσι οι δύο χώρες οδηγούνται σε ισχυρές αποφάσεις καθώς οι εξελίξεις στην περιοχή έχουν επείγοντα χαρακτήρα. Κοινά συμφέρονται και κοινές αβεβαιότητες έφεραν την Τουρκία και το Ισραήλ πιο κοντά. Κοινό συμφέρον η αντιμετώπιση του ISIL, της τρομοκρατικής απειλής ακριβώς δίπλα από την αυλή τους. Κοινό συμφέρον η αποτροπή της αυξανόμενης επιρροής του Ιράν στην περιοχή, καθώς και οι δύο χώρες επιδιώκουν μείωση της παρέμβασής του στην περιοχή. Η Τεχεράνη στηρίζει στρατιωτικά τις δυνάμεις Άσαντ στη Συρία και τις δυνάμεις της Χεσμπολλάχ στο Λίβανο. Η Τουρκία επιδιώκει, ως γνωστόν, την απομάκρυνση του Άσαντ από την εξουσία. Το Ισραήλ επιδιώκει την εξόντωση της Χεσμπολλάχ, ενώ εκτιμά ότι η συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης με τις «πέντε, συν μια δυνάμεις» στις 14 Ιουλίου 2015, θα της επιτρέψει να αυξήσει την επιρροή της στην περιοχή. Η Τουρκία έχει πλέον ισχυρό αντίπαλο επί του συριακού εδάφους, καθώς η πολιτική Πούτιν δεν φαίνεται να συνδέεται μόνο με την υποστήριξη Άσαντ, αλλά βλέπει την εκεί ναυτική της βάση ως εργαλείο για ευρύτερες παρεμβάσεις στην περιοχή, γεγονός που δεν ενθουσιάζει ούτε το Ισραήλ.

Έτσι η Τουρκία θα κατεβάσει τον πήχυ των προϋποθέσεών που θέτει σχετικά με το «Μαβί Μαρμαρά». Πλέον συζητά την πιθανότητα για απομάκρυνση του στελέχους της Χαμάς Σ. Αρουόρι από το τουρκικό έδαφος, ζητά λιγότερα σε σχέση με την απαίτησή της για πλήρες άνοιγμα της Λωρίδας της Γάζας στον έξω κόσμο, ενώ φαίνεται ότι οι δύο πλευρές έχουν ήδη συμφωνήσει πλήρως στο ζήτημα σχετικά με το ύψος των αποζημιώσεων στους συγγενείς των θυμάτων. Σχεδόν ταυτόχρονα με τις ελβετικές ειδήσεις, ο ισραηλινός πρωθυπουργός Β. Νετανιάχου στις 17 Δεκεμβρίου 2015 υπέγραψε κείμενο απόφασης για την ανάπτυξη του κοιτάσματος αερίου στη θαλάσσια περιοχή Λεβιάθαν. Οι «λεπτομέρειες» εξηγούν την ταχύτητα της εξέλιξης, καθώς η κρίση στις ρωσοτουρκικές σχέσεις φαίνεται να αποκτά έναν ολόενα και μεγαλύτερο ποσοστό αβεβαιότητας. Η υπογραφή Νετανιάχου έχει έναν σημαντικό ακροατή, και οι αριθμοί εξηγούν την πολιτική αλλαγή: «η Τουρκία εξαρτάται από εξωτερικούς προμηθευτές κατά 90.5% στον τομέα του πετρελαίου και 98.5% στο φυσικό αέριο. Η Τουρκία αναζητά δρόμους για να διευρύνει τις πηγές της περιλαμβανομένων του Β. Ιράκ του Ισραήλ, έτσι που η Άγκυρα να κατεβάσει την από 65% εξάρτησή της από ρωσικές πηγές» (εφ/δα, «Χουριέτ», 5/12/14).

Η Κύπρος έχει κάθε συμφέρον να παρακολουθεί τις εξελίξεις και να είναι παίκτης σε κάθε σημαντική μεταβολή. Το κλειδί για να παραμείνει παίκτης βάθους είναι η επίλυση του κυπριακού, καθώς έτσι θα απελευθερώσει μέσα και ισχύ για να λάβει μέρος σε κοινοπραξίες συμφερόντων και απρόσκοπτες συνέργειες για αξιοποίηση των κοιτασμάτων φυσικού στη δική της ΑΟΖ. Η απόφαση του Ισραήλ να απελευθερώσει τη διαδικασία αξιοποίησης του κοιτάσματος του Λεβιάθαν, συμπίπτει με την προσπάθεια για αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων με την Τουρκία. Οι «τριμερείς» συνεργασίες της Κύπρου, με την Αίγυπτο, την Ελλάδα, και το Ισραήλ, είναι σημαντικές αλλά αποκτούν και νέα στοιχεία. Ήδη το Ισραήλ βλέπει ως πιο συμφέρουσα λύση για το κοίτασμα Λεβιάθαν, την έτοιμη υποδομή του Τσεϊχάν στη Νότια Τουρκία.

Είναι ηλίου φαεινότερο ότι οι πολυμερείς συνεργασίες συνιστούν το αναγκαίο σταθερό περιβάλλον για τη μεταφορά ενεργείας. Οι μη εντάσεις θα διευκολύνουν τις μεγάλες εταιρείες να λάβουν γρήγορες αποφάσεις και θα επιτρέψουν στη Λευκωσία την ένταξή της σε μια ζώνη ισχύος με σημαντικά πλεονεκτήματα, πρώτα για την ίδια, μετά στους παίκτες της γειτονιάς της και με αξιόλογα και οφέλη για την ενεργειακή πολιτική της ΕΕ.