Ο απολογισμός του τρόμου

Ένας πρώτος απολογισμός στους συσχετισμούς δυνάμεων μετά την 11η Σεπτεμβρίου είναι εφικτός. Μεγάλος μέρος του σκηνικού έχει πάρει την οριστική του μορφή, ενώ η ρευστότητα παραμένει στο χώρο του Αφχανιστάν. Οι ΗΠΑ έχουν δώσει το γενικό ρυθμό στις εξελίξεις, οι χερσαίες δυνάμεις δρουν στο Αφχανιστάν και οι ισορροπίες τείνουν να δώσουν το οριστικό τους σχέδιο. ΗΠΑ, Ταλεπάν, Ε.Ε., Ρωσία, Βρετανία, Τουρκία, Ισραήλ είναι μέρος αυτής της κινούμενης άμμου. Κέρδη, ζημιές, πρώτος απολογισμός.

ΗΠΑ: Είναι πασιφανές ότι η Ουάσιγκτον παίζει κορώνα-γράμματα την κορώνα της. Χωρίς ανατροπή των Ταλεπάν και σύλληψη του Λάντεν, τίποτε δεν θα σταματά τα άγχος μιας διαρκούς και εσωστρεφούς κρίσης στο εσωτερικό των ΗΠΑ. Η κοινή γνώμη θέλει εκδίκηση, και οι ΗΠΑ επαναβεβαίωση της ηγεμονικής τους θέσης στο παγκόσμιο σύστημα. Ο Μπους πάει ψηλά στις δημοσκοπήσεις, αλλά ο Κόλιν Πάουελ ακόμα καλύτερα στις αναλύσεις, στις κρίσεις, στις ισορροπίες εκτός του αμερικάνικου συστήματος. Ο Πάουελ εγγράφει υποθήκες.

Ε.Ε.: Οι λεπτές ισορροπίες διατηρούνται. Πλήρης αλληλεγγύη στις ΗΠΑ, αλλά με μικρές αποστάσεις στους χειρισμούς και διπλωματική πίεση για σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Έγκριση της επίθεσης, επικέντρωση στους πολεμικούς στόχους, ανθρωπιστική βοήθεια στους Αφχανούς πρόσφυγες. Κάτω από αυτές τις συνθήκες (δομικές ανεπάρκειες της ΚΕΠΠΑ) η Ε.Ε. έδωσε μια ανοικτή αλληλεγγύη στην Ουάσιγκτον, κράτησε όμως και μια στάση που την έφερε πιο κοντά στον Κόλιν Πάουελ. Τα κείμενα της Ε.Ε. (21/9, 17/10) δίνουν το κυρίαρχο στίγμα. Ανοικτό μέτωπο κατά της τρομοκρατίας, μέτρα προστασίας των Ευρωπαίων πολιτών. Η Ε.Ε. έφερε ισοπαλία με τον εαυτό της.

Ρωσία: Εμφανώς ο μέγας κερδισμένος των αλλαγών, στους διεθνείς συσχετισμούς. Ρόλος κυρίαρχος στη Κ.Ασία, χωρίς τον οποίο οι ΗΠΑ δεν μπορούν να κάνουν άνετα το παιχνίδι τους. Ο Βλ.Πούτιν ισχυροποίησε τα γεωπολιτικά χαρτιά της Ρωσίας, έγινε ισχυρός συνομιλητής του ΝΑΤΟ, έδωσε πλάτες στις ΗΠΑ με ανταλλάγματα. Αυτά δεν αφορούν μόνο πιστώσεις. Τα ανταλλάγματα που θα προκύψουν θα είναι μια “Νέα Γιάλτα”, για την Κ.Ασία, όπου η Μόσχα θα παραμείνει κυρίαρχος στον ζωτικό της χώρο και ισχυρότερος συνομιλητής στις διεθνείς εξελίξεις. Είναι δύσκολο να βρει κανείς ζημιές για την Μόσχα αυτό το διάστημα. Ο πόλεμος έδωσε ευκαιρίες και ο Β.Πούτιν τις αξιοποίησε με δεξιοτεχνία για να προωθήσει τα συμφέροντα της χώρας του.

Μ.Βρεττανία: Ο ιστορικός δεσμός της με τις ΗΠΑ καθίσταται ακόμα πιο ισχυρός, η αλληλεγγύη Λονδίνου και Ουάσιγκτον είναι ακατάλυτος. Αυτό δείχνει τις γενικότερες τάσεις που κυριαρχούν στο Λονδίνο, είτε σε σχέση με το ΝΑΤΟ, είτε σε σχέση με την ΚΕΠΠΑ. Έτσι ή αλλιώς ο γενικότερος Ευρωατλαντικός δεσμός θα ενισχυθεί ακόμα περισσότερο, και σε αυτή την ενίσχυση ο ρόλος του Λονδίνου θα είναι κλειδί για το μέλλον, τις ταχύτητες, ή τις δυσχέρειες στην αυτονόμηση του σχεδιασμού για την κοινή Ευρωπαϊκή άμυνα. Το Λονδίνο θα επιχειρήσει να ενισχύσει τα ανοίγματα του ΝΑΤΟ προς τη Μόσχα, να προσδώσει στο Νατοϊκό σχήμα μια νέα ώθηση, με νέα ανοίγματα προς την Α.Ευρώπη.

Τουρκία: Η Άγκυρα έγκαιρα έσπευσε να κρατήσει τις ισορροπίες. Η Τουρκική Εθνοσυνέλευση -σε πανηγυρικούς τόνους- αποφασίζει να στείλει μικρό αριθμό στρατιωτών στο δρόμο για το Αφχανιστάν. Ο συμβολισμός είναι προφανής: περισσότερη αλληλεγγύη στις ΗΠΑ, κέρδη σε μια πληγωμένη αμερικάνικη κοινή γνώμη, υποθήκες για κάτι περισσότερο με το τέλος του πολέμου. Η συμβολική κίνηση της ΄Αγκυρας εξυπηρετεί τους δικούς της εθνικούς στόχους. Ανάδειξη της “μεθοδικότητας” του Τουρκικού χώρου, επομένως μείωση των κερδών που η Ρωσία αποκτά στους διπλανούς συσχετισμούς. Είναι επίσης πασίδηλο πως η Τουρκία έχει άγχος κυρίως για το ρόλο και το μέλλον του Ιράκ στις επόμενες επιλογές της Ουάσιγκτον. Τα “ασφαλή σύνορα” Τουρκίας-Ιράκ όπως τα διατηρεί η παρουσία του Σ.Χουσεϊν στη Βαγδάτη, είναι η καλύτερη λύση για την Άγκυρα, αλλά δεν θα είναι η ίδια ανάλυση της Ουάσιγκτον με το τέλος του πολέμου στο Αφχανιστάν.

Eιδικά στο Κυπριακό, η κλασσική τουρκική στάση είναι εδώ. Η ισχυρότερη βοήθεια προς τις ΗΠΑ, είναι μια “κλασσική” ασπίδα για να μην υπάρξουν και ισχυρότερες πιέσεις για επίλυση του Κυπριακού. Ένας σύμμαχος με τόσο πλεονεκτήματα, μπορεί να ελέγξει τους κραδασμούς από τις μικρομεσαίες παραινέσεις για “συμβολή της σε πρόοδο ή επίλυση του Κυπριακού.. Τα χαμόγελα της Τουρκικής ελίτ όταν η Εθνοσυνέλευση ψήφιζε “στρατιώτες στο Αφχανιστάν”, έβλεπαν περισσότερο στη Κύπρο, και λιγότερο το Αφχανιστάν.

Ισραήλ: Η δολοφονία του Ισραηλινού Υπουργού Τουρισμού (17/10) έφερε τα πράγματα στους ρυθμούς Σιαρόν. Ανοικτός πόλεμος κατά πάντων, φόβος και τρόμος παντού, άλματα προς τα πίσω του όποιου διαλόγου Πέρες-Αραφάτ. Το εσωτερικό πρόβλημα στο Ισραήλ είναι σημαντικό. Ο Α.Σιαρόν, ούτε θέλει, ούτε επιθυμεί. Ο δικός τους δρόμος είναι στρατηγικά αδιέξοδος, και αυτός ο δρόμος είναι (για πρώτη, φορά) σε απόσταση ή και διαφωνία με τις αξιολογήσεις της Ουάσιγκτον. Οι, έστω και φραστικές, αναφορές Μπους και Μπλερ για ανεξάρτητο παλαιστινιακό κράτος είναι σημαντικές και πιθανώς να εκφράζουν ορισμένες επαναξιολογήσεις τους μετά τον Αφχανικό πόλεμο. Το κλειδί είναι στους συσχετισμούς δυνάμεων μέσα στο Ισραήλ και η εσωτερική σύγκρουση στους Εργατικούς για τη συμμετοχή τους, ή μη, στην κυβέρνηση Σιαρόν. Ένα είναι βέβαιον. Ο Σ.Πέρεζ, επιφανής Εργατικός, με τη παρουσία του στο Υπουργείο Εξωτερικών δοκίμασε ένα στοίχημα, να είναι χρήσιμος υπό τον Σιαρόν. Το στοίχημα για τον Πέρεζ έχει χαθεί. Η “χρησιμότητα” του είναι πια μηδενική για το μέλλον του διαλόγου στο Μεσανατολικό.

Ταλεπάν: Ένα χρήσιμο μάθημα προς αποφυγήν. Στην εποχή των ανοικτών οριζόντων, της υπέρβασης συνόρων και θαλασσών, της επικοινωνίας σε όλα τα επίπεδα, οι ιδέες τους είναι αντιδραστικές, χαοτικές, τρομοκρατικές. Η διαπλοκή τους με τον Λάντεν είναι πηγή νέων δεινών για τους Αφχανούς και όλα τον υπόλοιπο κόσμο. Η ήττα των ιδεών τους είναι επωφελής για το παγκόσμιο σύστημα, και για τον αγώνα για την επίλυση των περιφερειακών ζητημάτων, με ιδιαίτερη έμφαση στο Μεσανατολικό και το Κυπριακό.