Οριοθέτηση ή συνεκμετάλλευση;

Ο πρωθυπουργός της Ελλάδας Γ.Παπανδρέου στις 26 Νοεμβρίου από το βήμα της Ελληνικής Βουλής διέψευσε τη φήμη για συμφωνία Ελλάδας- Τουρκίας για «συνεκμετάλλευση» του Αιγαίου. Η συζήτηση και οι όροι αποτελούν μέρος της ουσίας: το ζήτημα της μη διανεμημένης υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο αφορά την οριοθέτησή της, όχι τη συνεκμετάλλευσή της. Οριοθέτηση σημαίνει να συμφωνήσουν οι δύο χώρες ποιο ποσοστό και σε τι γεωγραφικό πλαίσιο θα διανεμηθεί η υφαλοκρηπίδα το Αιγαίο ανάμεσα στις δύο χώρες όπως έχει συμβεί με πολλές χώρες που υπέγραψαν σχετικά κείμενα.  «Συνεκμετάλλευση» σημαίνει να συμφωνήσουν τα δύο μέρη ότι δεν συμφωνούν στην οριοθέτησή της και να καταλήξουν σε άλλου τύπου συμφωνία να εκμεταλλεύονται τυχόν κοιτάσματα ή άλλο φυσικό πλούτο «από κοινού». Τέτοιο σενάριο δεν υφίσταται, ούτε έχει συζητηθεί στις από μακρού χρόνου διερευνητικές επαφές από εμπειρογνώμονες των δύο ΥΠΕΞ. Η χρήση του όρου «συνεκμετάλλευση» από τον πρόεδρο του ΛΑΟΣ Γ. Καρατζαφέρη στην Ελληνική Βουλή αποτελεί μέρος της προσπάθειας να απαξιωθεί ο διάλογος και να τουμπαριστεί το εγχείρημα ως εθνικά «επικίνδυνο».

Η προσπάθεια να οριοθετηθεί η υφαλοκρηπίδα στο Αιγαίο ξεκίνησε επί πρωθυπουργίας Κ. Καραμανλή, αμέσως μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο. Οι προσπάθειες απέτυχαν. Η διαφορά ήταν θεμελιώδης: η Ελλάδα ζητούσε λύση βασισμένη στο Δίκαιο της Θάλασσας και στη νομικά ισχυρή θέση της ότι τα νησιά διαθέτουν υφαλοκρηπίδα. Η Τουρκία ζητούσε πολιτική λύση, ρυθμισμένη πάνω σε γεωπολιτικές αναλογίες.  Η συζήτηση ανανεώθηκε από την κυβέρνηση Σημίτη στην εποχή αμέσως μετά το Ελσίνκι: η ΕΕ έδωσε την πολιτική κάλυψη για επαφές με στόχο να καταλήξουν τα δύο μέρη σε συμφωνία τον Δεκέμβριο του 2004 με προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Η Τουρκία με κίνητρο την ενταξιακή της διαδρομή, έλαβε μέρος στις συνομιλίες με θετική διάθεση. Η πρόοδος ήταν σημαντική και ορισμένα δεδομένα της έγιναν γνωστά από τον καθηγητή Χ. Ροζάκη – συντονιστή της προσπάθειας. Ο νεότερος Κ. Καραμανλής μπλόκαρε τη διαδικασία για λόγους μάλλον σχετικούς με την επάρκειά του να χειριστεί υποθέσεις μείζονος σημασίας.

Σήμερα με βάση το υλικό του 2004, γίνεται αναζωογόνηση της προσπάθειας και φαίνεται ότι τα πράγματα έχουν σημειώσει πρόοδο. Αν αυτή η πρόοδος είναι ικανή να οδηγήσει τις δύο χώρες σε υπογραφή ενός συνυποσχετικού με σκοπό την προσφυγή στο  Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης θα το γνωρίζουμε σύντομα, ίσως μέσα στο 2011. Η πολιτική βούληση φαίνεται να υπάρχει και στις δύο χώρες, αλλά συχνά μια μεγάλη προσπάθεια μπορεί να  σκοντάψει σε απρόβλεπτους παράγοντες.