Το άλλο πρόσωπο της UNESCO…
Η είδηση είναι σπουδαία έστω και εάν στην Κύπρο πέρασε σαν να μην έγινε. H 33η Γενική Συνέλευση της UNESCO ψήφισε στις 20 Οκτωβρίου 2005 τη «Διακήρυξη Μείζονος Ιστορικής Σημασίας» που αναφέρεται στο δικαίωμα των λαών στην πολιτιστική τους ταυτότητα και ιδιαιτερότητα. Το ντοκουμέντο αυτό δίνει απαντήσεις στα πολιτιστικά απαιτούμενα στην εποχή της παγκοσμιοποίησης. Τα σύνορα υποχωρούν , η τυποποίηση ενισχύεται, η επικοινωνία καταργεί αποστάσεις και κάνει τους λαούς να μπαίνουν σε μια εποχή με πολύ διαφορετικά χαρακτηριστικά. Ποια είναι η απάντηση της UNESCO στην πολιτιστική δημιουργία στην εποχή της παγκοσμιοποίησης;
Η διακήρυξη είναι πράγματι μείζονος σημασίας: στηρίζει την πολιτιστική διαφορά, την πολυχρωμία, την προστασία στη διαφορετική κουλτούρα. Η διακήρυξη ψηφίστηκε από 148 χώρες. Οι ΗΠΑ και ο Ισραήλ ήταν οι μόνες δύο χώρες που καταψήφισαν το κείμενο αυτό, ενώ η Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Κ. Ράις άσκησε πιέσεις για να μην περάσει η διακήρυξη γιατί είχε το χαρακτήρα μιας υποχρεωτικής συνθήκης για τα μέλη της UNESCO.
Η σύγκρουση αυτή είναι βαθιά πολιτική. Από τη μια είναι η ευρωπαϊκή κουλτούρα που βασίζεται στην ανοχή της διαφορετικότητας. Από την άλλη είναι η αντίληψη που υιοθετούν οι ΗΠΑ και στηρίζεται στην ομοιομορφία που συνεπάγεται η θεοποίηση της αγοράς σε παγκόσμιο επίπεδο. Συνεπώς οι ΗΠΑ πολέμησαν τη διακήρυξη γιατί στηρίζουν την πολιτιστική τους ηγεμονία πάνω στην παγκοσμιοποιημένη γραμμική υποκουλτούρα της μαζικής κατανάλωσης, δηλαδή στην τυποποιημένη «λατρεία» μιας εμπορευματοποιημένης παγκόσμιας συνεννόησης.
Είναι ελπιδοφόρο το ότι oi μεγάλες χώρες της ΕΕ και μεγάλες πολιτιστικά χώρες της ΕΕ όπως η Ελλάδα ήταν πρωταγωνιστές στον αγώνα για να ψηφιστεί το ντοκουμέντο σε πλήρη ρήξη με τις ΗΠΑ , γιατί αυτή είναι η θεμελιώδης διαφορά ανάμεσα στην ευρωπαϊκή κουλτούρα και τον αμερικάνικό τρόπο της υποταγής στην ομοιομορφία των κάθε λογής Rambo και burgers.
Είναι γι’αυτό που ο Μίκης Θεοδωράκης τιμήθηκε από το Διεθνές Συμβούλιο Μουσικής και την UNESCO με το βραβείο Μουσικής 2005 (4/11/2005) γιατί ο μουσικός κόσμος του Μ. Θεοδωράκη λειτουργεί ως ένας για δεκαετίες «προπομπός» της Μείζονος Διακήρυξης της 20ης Οκτωβρίου 2005.
Ασφαλώς η διακήρυξη συνιστά μια νίκη της ευρωπαϊκής παιδείας αλλά από μόνη της δεν είναι αρκετή για να αλλάξει δεδομένα επί του πραγματικού εδάφους: η ευρωπαϊκή πολιτιστική παραγωγή χρειάζεται μια νέα δυναμική, μια νέα ώθηση που να αντιμετωπίζει την παραγωγή του πολιτιστικού προϊόντος στην εποχή των ανοικτών οριζόντων. Εάν οι ευρωπαίοι διαπιστώνουν ότι το 85% της αγοράς εισιτηρίων στις κινηματογραφικές αίθουσες παγκοσμίως ανήκει στις αμερικάνικες ταινίες τύπου Χόλιγουντ αυτό συνιστά πηγή για πολιτιστική κινητοποίηση και λιγότερο για διαπιστώσεις. Άλλωστε η κορυφαία διαπίστωση είναι πολύ γνωστή: αμερικάνικες ταινίες, τηλεοπτικές συσκευές από την Ταϊβάν και τηλεθεατές από την Ευρώπη… Θεωρώ ότι χώρες όπως η Γαλλία θα μπορούσαν να αναλάβουν περισσότερες πρωτοβουλίες και έτσι η ΕΕ να δημιουργήσει πάνω σε καινούριες πολιτιστικές προτάσεις. Είναι γνωστό πως στα θέματα της παιδείας και του πολιτισμού τα κράτη μέλη της ΕΕ διατηρούν την αυτονομία τους . Δεν έχουν κοινές πολιτικές και αυτό μερικώς είναι το ευρωπαϊκό μας πλεονέκτημα Χρειάζεται όμως μια άλλη ματιά που χωρίς να επηρεάζει την πολιτιστική μας διαφορά θα δώσει κοινές απαντήσεις στην πολιτιστική ηγεμονία των ΗΠΑ στους τομείς της οπτικοακουστικής βιομηχανίας, στη μουσική, στη γλώσσα, στον κινηματογράφο, και στις άλλες μορφές της καλλιτεχνικής έκφρασης. Η ΕΕ αν και μπορεί να υλοποιήσει μεγάλες πολιτιστικές πολιτικές εντούτοις παραμένει διστακτική. Ποιος είναι ο Υπουργός Πολιτισμού της ΕΕ;
Είναι σαφές ότι χρειάζεται όραμα, σχέδιο και κυρίως πρόσωπα που να είναι σε θέση να εμπνέουν , να κινητοποιούν τις δυνάμεις του πολιτισμού. Η ΕΕ στα ιδρυτικά της κείμενα και αρχές υπάρχει ο σεβασμός στη διαφορετικότητα . Οι διακηρύξεις δεν έλυσαν τα προβλήματα όπως τα σημερινά επεισόδια στη Γαλλία βεβαιώνουν. Γι’αυτό χρειάζεται μια πιο γενναία προσπάθεια για μια πολιτιστική πρόταση στην εποχή της παγκοσμιοποίησης. Η UNESCO κάλυψε το ιδεολογικό πλαίσιο. Η ΕΕ μπορεί περισσότερες δράσεις.
Λάρκος Λάρκου