Το Κυπριακό μετά το Μοντρέ
Το σκηνικό στο Κυπριακό μετά το Μοντρέ έχει πολύπλευρες διαστάσεις. Κάθε καλόπιστος παρατηρητής, θα δεχθεί ότι οι χειρισμοί της Λευκωσίας απέδωσαν καρπούς. Σε μια διαπραγματευτική φάση του Κυπριακού, όπου το ζητούμενο ήταν το ποιος θα χρεωθεί το νέο αδιέξοδο, οι εντυπώσεις είναι τμήμα της ουσίας. Και οι καλές εντυπώσεις, με τις συμπληρωματικές δηλώσεις Χάνεϊ, Βαν ντε Μπρουκ, Ρωσικού ΥΠΕΞ, ανήκουν στον Πρόεδρο Κληρίδη και την Ε/κ ηγεσία στο σύνολό της, που με την παρουσία της στο Μοντρέ συνέβαλε στη θετική αυτή εξέλιξη. Προς την ίδια ουσιωδώς θετική κατεύθυνση, κινείται και η πρωτοβουλία Κασουλίδη να απευθύνει (ΒΗΜΑ, 7/9) επιστολή προς τους ομολόγους του της Ε.Ε., με την οποία εκφράζει τη σταθερή προσήλωση της Κυπριακής Κυβέρνησης «στη διαπραγματευτική διαδικασία όπως προβλέφθηκε από το Συμβούλιο Ασφαλείας».
Το ζήτημα της «περιθωριοποίησης» του Ραούφ Ντενκτάς στη διεθνή σκηνή είναι ουσιώδης πτυχή της όλης στρατηγικής Αθηνών – Λευκωσίας. Αυτό δεν είναι κάτι που θα συμβεί αυτομάτως, αλλά σε αυτή τη χρονική συγκυρία, η εικόνα του Ραούφ Ντενκτάς μπορεί και πρέπει να θρυμματιστεί, ενόψει των πιο δύσκολων αποφάσεων για τη λύση – ένταξης στην Ε.Ε. μέσα στο 1998. Το πολιτικό στοίχημα στο Μοντρέ έχει πλήρη προέλευση την Άγκυρα. Ο Ραούφ Ντενκτάς προθύμως στήριξε τη «νέα στρατηγική»της τουρκικής γραφειοκρατίας στο ΥΠΕΞ, αφού κάθε συζήτηση για την Ε.Ε., τον κάνει να αισθάνεται σαν δεινόσαυρος στην εποχή των κομπιούτερ. Η Άγκυρα δέχεται στην πράξη ότι αρνιόταν επίσημα για πολύ καιρό. Αποδέχεται στην πράξη το προβάδισμα της Λευκωσίας για ένταξη στην Ε.Ε., και παρά τις περί του αντιθέτου δημόσιες φωνασκίες της, διεκδικεί μια νέα ισορροπία στις σχέσεις του τριγώνου Ε.Ε. – Τουρκία – Κύπρος.
Η «Ατζέντα 2000» ενόχλησε αφάνταστα την Άγκυρα. Και σε ορισμένο επίπεδο έχει δίκαιο: η εφαρμογή της τελωνιακής ένωσης Τουρκίας – Ε.Ε. έχει τεράστιες οικονομικές επιπτώσεις στην Τουρκική οικονομία, και δικαιολογημένα η Τουρκική κυβέρνηση – δια στόματος αντιπροέδρου Ετζεβίτ – ζητά μια «νέα» διαπραγμάτευση. Την εξέλιξη αυτή αποδέχονται και αξιωματούχοι των Βρυξελλών, γεγονός που οδηγεί ορισμένες ισχυρές κυβερνήσεις σε νέες σκέψεις. Έτσι, το όλο πακέτο παίρνει έναν πιο σφαιρικό χαρακτήρα. Και η Άγκυρα σχεδιάζει – και πραγματοποιεί. Σύνδεση Τουρκίας – Κατεχομένων, ναυάγιο στο Μοντρέ, απειλές για S300.
Οι στόχοι της Άγκυρας είναι συνολικά διαπραγματευτικοί.
Μπλοκάρει κάθε δυνατότητα προόδου στο Κυπριακό, εν γνώσει της ότι αυτό κοστίζει. Ωστόσο, διεκδικεί αναθεώρηση της «Ατζέντας 2000», και αυτός ο στόχος είναι πολύ πιο σημαντικής γεωστρατηγικής αξίας, απ’ ότι η «εικόνα» του Ραούφ στις εξωτερικές της σχέσεις.
Δηλαδή, το να μπει η Τουρκία στην «αίθουσα αναμονής» για μια απροσδιόριστη χρονική διεύρυνση της Ε.Ε., είναι στόχος ειδικής σημασίας για το Τουρκικό σύστημα εξουσίας και αυτό διεκδικεί ως εξισορρόπηση συμφερόντων ενόψει του Κυπριακού προβαδίσματος. Οι συναντήσεις του Ζακ Πόος στην Άγκυρα την απελθούσα εβδομάδα, δείχνουν προς την κατεύθυνση του Δεκεμβρίου ’97.
Στη Σύνοδο Κορυφής της Προεδρίας Λουξεμβούργου θα τεθεί το Τουρκικό ζήτημα σε μια σφαιρικότερη βάση. Ατζέντα 2000, εφαρμογή της Τ.Ε., ισορροπία Τουρκίας – Κύπρου. Η Αθήνα πρώτη στην Ε.Ε., έκανε λόγο για «ειδική σχέση Τουρκίας – Ε.Ε.», ώστε λόγω της ειδικής γεωπολιτικής της λειτουργίας να κερδίσει μια ειδική σχέση με τις Βρυξέλλες, «λίγο μέσα, και λίγο έξω» κατά τη ρήση του Γερμανού υφυπουργού Εξωτερικών Τ. Χόγιερ. Αυτό είναι το μείζον ερώτημα για τα όσα αφορούν τη Λευκωσία. Εάν αυτό είναι το «τίμημα» για να προωθήσει το πακέτο λύση – ένταξη στο Κυπριακό, τότε δεν ωφελεί σε τίποτα, τα πολιτικά κόμματα στη νήσο, να μην έχουν, ή να μην θέλουν να έχουν, εισηγήσεις ή θέσει για συζητήσεις για την Ειδική Σχέση Τουρκίας – Ε.Ε.
Αλλά και κάτι παραπάνω: εάν ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Γ. Κληρίδης είναι (και) εκείνος που εισηγήθηκε μαζί με την Αθήνα τη νέα αυτή πολιτική (Ειδική Σχέση Τουρκίας – Ε.Ε.) σε Βρυξέλλες – Ουάσιγκτον – και Βόννη, τότε είναι απολύτως βέβαιον ότι αυτή η εξέλιξη θα χαιρετιζόταν ως μια πρωτοβουλία της Λευκωσίας με ηγετική διάσταση. Το κυπριακό ΥΠΕΞ και ο Ιωάννης Κασουλίδης φαίνεται να συμφωνούν προς τις κατευθύνσεις που η Αθήνα οικοδόμησε.
Χρειαζόμαστε στη νήσο των αγίων, κινήσεις μεγάλου βεληνεκούς, εκείνες που θα αλλάζουν σταδιακά την ψυχολογία της κοινής γνώμης και θα καθοδηγούν τις εξελίξεις στη νέα ευρωπαϊκή εποχή. Χρειαζόμαστε σχεδιασμούς που θα ξεπερνούν τα στενά όρια του επόμενου Μοντρέ, και θα έχουν μέσα τους τα στοιχεία του συσχετισμού των δυνάμεων, των ευρύτερων συμφερόντων, της πολιτικής των μειζόνων αναλύσεων…