Τοξική ρητορεία
Ο τέως Υπουργός Εμπορίου Α. Μιχαηλίδης βρίσκει ότι οι απόψεις του δημοσιογράφου Μ. Δρουσιώτη σχετικά με τις έρευνες για ανεύρεση υδρογονανθράκων δυτικά της Κύπρου διακατέχονται από «ύποπτη ηττοπάθεια» (Πολίτης, 6/12)). Το παράδειγμα αυτό είναι ένα από τα τελευταία επεισόδια που χαρακτηρίζουν το δημόσιο λόγο στην Κύπρο. Ένα παλαιό σπορ που τα τελευταία χρόνια πήρε νέες, πιο σημαντικές διαστάσεις. Οι απόψεις διαφέρουν ως προς την κατεύθυνση που θα πάρει το κυπριακό. Οι εισηγήσεις που κατατίθενται για το πώς η Κύπρος θα αντιμετωπίσει την πορεία του εθνικού θέματος έχουν διαφορετικό περιεχόμενο. Οι απόψεις συχνά δεν αποτελούν αντικείμενο πολιτικής διαπάλης αλλά ευκαιρία για αλληλοκατηγορίες μηδενικού αθροίσματος. Αυτή η πρακτική πέρασε στην εσωτερική λειτουργία του πολιτικού συστήματος, εν πολλοίς ενσωματώθηκε σε εσωκομματικές πρακτικές και πλέον θεωρείται «κεκτημένο» ενός τρόπου αντιπαράθεσης που δεν περιποιεί τιμήν στους εκφραστές του. Τα λεκτικά μέσα είναι γνωστά. Έλκουν την καταγωγή τους από τα χρόνια της αγγλοκρατίας και εμπλουτίστηκαν στα επόμενα: εθνικόφρονες, αγγλόφιλοι, ξενοκίνητοι, ανθέλληνες, φιλότουρκοι, άτομα με ύποπτα εθνικά αισθήματα ή με μειωμένες αντιστάσεις απέναντι στην τουρκική κατοχή, προδότες, πατριώτες, «ικέτες» στην Αυλή του Αρταξέρξη…
Στα χρόνια της Ανεξαρτησίας αυτές οι διαθέσεις πήραν νέες διαστάσεις όταν η ακροδεξιά ρητορεία ήθελε να αφαιρέσει κύρος από τον τότε πρόεδρο Μακάριο γι’ αυτό και χρησιμοποίησε απίστευτης έκτασης επιθετική ρητορεία ώστε να δημιουργήσει στην κοινή γνώμη ερωτηματικά για την πολιτική εικόνα του Μακάριου παρουσιάζοντάς τον ως δήθεν «ανθέλληνα».
Τα τελευταία χρόνια αυτή η πρακτική μπήκε στο περιθώριο, ατόνησε, στην ουσία αποκοιμήθηκε στην περίοδο που ήταν πρόεδροι οι Γ. Βασιλείου και Γ. Κληρίδης. Επί προεδρίας Τ. Παπαδόπουλου επέστρεψε πιο έντονα, αποδεικνύοντας έτσι ότι η πρόοδος που παρατηρήθηκε στα προηγούμενα χρόνια δεν είχε στέρεα ποδάρια. Με την πρώτη ευκαιρία ο δημόσιος λόγος γύρισε στα παλαιά μονοπάτια της επιθετικής ρητορείας, στους βαρύτατους χαρακτηρισμούς, και στο δίπολο «πατριώτες και μη πατριώτες». Ο τοξικός λόγος έγινε κυρίαρχος. Δίχασε την κοινωνία και προκάλεσε εμφυλιοπολεμικές αντιπαραθέσεις ανάμεσα στην κυβέρνηση και την αξιωματική αντιπολίτευση. Σύμπτωμα αυτής της παρακμιακής πρακτικής είναι το παράδειγμα που ανέφερα στην αρχή με απόσπασμα από άρθρο του Υπουργού Εμπορίου επί προεδρίας Παπαδόπουλου Α. Μιχαηλίδη. Η διαφωνία και η σύγκρουση επιχειρημάτων γύρω από το θέμα της έρευνας για την ανεύρεση υδρογονανθράκων έχει αντικατασταθεί από τον επιθετικό χαρακτηρισμό («ύποπτη ηττοπάθεια») και έτσι να πληγεί η αντίθετη άποψη. Το επιχείρημα δεν ήταν ισχυρό. Ο χαρακτηρισμός επιχειρεί να το «ενισχύσει», να του προσδώσει επιπρόσθετο «πατριωτικό κύρος»…
Δεν είμαι βέβαιος ότι αυτή η πρακτική ωφελεί όσους την έχουν κατά καιρούς επιλέξει. Η εμπειρία λέει ότι οι πολίτες προτιμούν τους πολιτικούς της μετριοπάθειας, αυτούς που επιλέγουν ήπιους τόνους στην δημόσια δραστηριότητά τους και εντέλει όσους έχουν κάτι να πουν πέρα από τα επίθετα. Οι πολίτες έχουν αυξημένες απαιτήσεις. Μια προσεκτική ανάλυση της πολιτικής και εκλογικής τους συμπεριφοράς το 2008 βεβαιώνει ότι η εποχή της τοξικής ρητορείας έχει δεχθεί ανεπανόρθωτο πλήγμα και αυτό αποτελεί μια καλή εξέλιξη για το επίπεδο της πολιτική μας ζωής…