ΓΕΣΥ με τα δόντια
Η Κύπρος αναζητά σχέδιο υγείας (ΓΕΣΥ) για πολλά χρόνια. Υποσχέσεις, αντιδράσεις, τίποτα. Τι μένει από αυτή την ατυχή προσπάθεια; Ασφαλώς ο Οργανισμός Ασφάλισης Υγείας, μια σημαντική παρακαταθήκη για το σήμερα. Αν κρατήσει κανείς την ουσία της αποτυχίας στην εισαγωγή και εφαρμογή ενός κυπριακού ΓΕΣΥ θα σταθεί στην αδύνατη πολιτική θέληση των κάθε φορά κυβερνήσεων να εργαστούν ώστε να ενταχθούν οι διαφορετικές απόψεις σε ένα εφικτό σχέδιο. Οι αντιδράσεις προέρχονταν από συντεχνιακά συμφέροντα, τα οποία με τη σειρά τους πίεζαν πολιτικές δυνάμεις οι οποίες με τη σειρά τους προτιμούσαν την παράταση στο χρόνο και στο παιχνίδι της καθυστέρησης.
Τι αλλάζει τώρα; Ακριβώς η ενσωμάτωση στη δανειακή σύμβαση η πρόνοια για εφορμογή του ΓΕΣΥ, δηλαδή η εποπτεία της ανάπτυξής του από την τρόικα. Δυστυχώς είναι αληθές! Αντί αυτό να ήταν μια κατάκτηση ετών οργανωμένη από την κυπριακή ηγεσία, σήμερα κατέληξε να είναι μέρος του μνημονίου και κανένας δεν αισθάνεται την ανάγκη να πει ένα mea culpa για το σημερινό γεγονός! Σε κάθε περίπτωση είναι γενική διαπίστωση ότι το κυπριακό σύστημα υγείας παραμένει χαμηλής ποιότητας, πολύ ακριβό και δαιδαλώδες. Τι μπορεί να γίνει;
Α. Πρώτο ζήτημα παραμένει η ισχυρή πολιτική θέληση και το γεγονός ότι ο Υπουργός Υγείας Φ. Πατσαλής δείχνει ότι το πιστεύει πολύ. Αυτό από μόνο του δεν αρκεί. Πρώτο, ένας μεγάλος συλλογικός στόχος χρειάζεται ευρύτερη υποστήριξη ανάμεσα στο κυβερνητικό σχήμα και αυτή την στιγμή δεν εκφράζεται κάτι τέτοιο. Ένας υπουργός μόνος του δεν φτάνει καθώς δεν είναι μόνο το έργο καθεαυτό, μέγα θέμα είναι ο συνολικός σχεδιασμός καθώς και η επικοινωνιακή του διάσταση. Επίσης είναι έργο που ξεπερνά τα όρια ενός υπουργείου και αναζητά ευρύτερες συναινέσεις ανάμεσα στα κόμματα και την ευρύτερη κοινωνία.
Η παράδοση που έχει αναπτυχθεί στη νήσο δεν είναι βοηθητική στην προσπάθεια για το ΓΕΣΥ. Η παράδοση δείχνει ακινησία. Κανένα μεγάλο έργο δεν ολοκληρώθηκε στην ώρα του ή άλλα ταλαιπωρούν τη δημόσια συζήτηση για μεγάλο χρονικό διάστημα χωρίς κανένα χειροπιαστό αποτέλεσμα. Παράδειγμα η συζήτηση για την κατάργηση του καταλόγου διορισίμων στο χώρο της εκπαίδευσης. Συζητείται από το 1992, από την εποχή της προεδρίας Βασιλείου, ενώ υπάρχει η εισήγηση για σταδιακή εφαρμογή του που θα ολοκληρώνεται το 2023!
Β. Κρίσιμο ζήτημα παραμένει αυτό της αυτονόμησης των κρατικών νοσοκομείων στο «πρότυπο» του Ινστιτούτου Νευρολογίας και Γενετικής. Θεωρώ την εξέλιξη αυτή ως πολύ σημαντική. Το σημερινό συγκεντρωτικό σύστημα σύμφωνα με το οποίο όλα ελέγχονται από τη γραφειοκρατία του Υπουργείου Υγείας παραμένει εξαιρετικά προβληματικό και δυσκίνητο. Συνολικά η αποκέντρωση, η αυτοτελής λειτουργία των νοσοκομείων, η δυνατότητα των ΔΣ των νοσοκομείων να χαράσσουν και να ασκούν αναπτυξιακή πολιτική, ο διορισμός στην κορυφή των νοσοκομείων μάνατζερς και όχι ιατρών, η αναζήτηση χορηγιών, αποτελούν μερικές βασικές προϋποθέσεις για να αλλάξουν τα πράγματα.
Γ. Η συναίνεση είναι το ζητούμενο αλλά η πολύχρονη εμπειρία δείχνει ότι κάθε συντεχνιακή ομάδα βλέπει τα πράγματα από τη δική της οπτική γωνία και μια συμβιβαστική κίνηση θεωρείται ως μη συμβατή με την αγωνιστική παράδοση κάθε συντεχνίας. Αν έτσι συνεχίσουμε να λειτουργούμε, αν ο στόχος του ΓΕΣΥ «υποτάσσεται» στα επί μέρους συμφέροντα δεν θα πάμε πουθενά ή θα πάμε σε ένα μέτριο αποτέλεσμα στον χαμηλότερο δυνατό κοινό παρανομαστή.
Το παράδειγμα μιας πιθανής συνάντησης του Υπουργού Υγείας με την Παγκύπρια Συντεχνία Κυβερνητικών Ιατρών στις 18 Νοεμβρίου είναι χαρακτηριστικό. Ο Υπουργός Υγείας Φ. Πατσαλής κάλεσε την ΠΑΣΥΚΙ σε συνάντηση. Η Συντεχνία απάντησε ότι δεν θα προσέλθει στη συνάντηση προτού της δοθούν γραπτώς τα νομοσχέδια. Το Υπουργείο Υγείας από την πλευρά του υποστηρίζει ότι «όταν τα προσχέδια των μεταρρυθμιστικών νομοσχεδίων ολοκληρωθούν, θα δοθούν στην ΠΑ.ΣΥ.Κ.Ι., καθώς και σε όλους τους εταίρους με στόχο, προτού κατατεθούν προς ψήφιση στη Βουλή των Αντιπροσώπων, να τύχουν διαβούλευσης στη Μεικτή Επιτροπή Προσωπικού και να υπάρξει συναίνεση».
Η περίπτωση αυτή δεν είναι μεμονωμένη. Δυστυχώς είναι ο κανόνας καθώς οι συντεχνίες θεωρούν ότι για να φτάσουμε στο ΓΕΣΥ μπορεί να αλλάξει κάτι μόνο αν αφορά κάποιον άλλο και ποτέ κάτι από τη «δική μας» κεκτημένη ταχύτητα. Ως αποτέλεσμα αυτής της πρακτικής οι αντιπαραθέσεις δεν οδηγούν σε συγκλίσεις και οι διαφορετικές γνώμες δεν διευκολύνουν τον αναγκαίο διάλογο με σαφή κατεύθυνση τη δημιουργία ενός ΓΕΣΥ με υψηλές προδιαγραφές. Ωστόσο, η αναγκαία συνθήκη βρίσκεται στις συμβιβαστικές συμπεριφορές που θα οδηγούν σε μια νέα κατάσταση πραγμάτων στο χώρο της υγείας.