H ιστορία και οι αλλαγές της

Το ζήτημα της αναθεώρησης των σχολικών βιβλίων, ιδιαίτερα εκείνων της ιστορίας, τίθεται συστηματικά επί τάπητος. Είναι θέμα του παρόντος (συνέδρια, ανακοινώσεις), μπορεί όμως να είναι κυρίαρχο ζήτημα του μέλλοντος. Το παραδοσιακό βιβλίο ιστορίας είναι χρήσιμο να ανοίξει τους ορίζοντες του, να δοκιμάσει έναν διαφορετικό τρόπο ανάλυσης των φαινομένων. Το ζήτημα είναι προς ποιά κατεύθυνση και με πιό περιεχόμενο.

Α. Το ιστορικό υλικό προκύπτει από τις πηγές, ότι τεκμηριώνεται με αποδείξεις σε αυτό το υλικό, είναι κομμάτι της ιστορικής παρουσίασης. Κατά συνέπεια ότι οι πηγές βεβαιώνουν, αυτό είναι ιστορικό περιεχόμενο. Αυτή η βάση, δεν μπορεί να αλλάζει επειδή σήμερα ενδεχομένως κάποιες συγκυρίες να έχουν αλλάξει. Οι πολιτικές εξελίξεις δεν «διατάζουν» την ιστορική επιστήμη να κινηθεί, έτσι, ή αλλιώς. Εάν κάτι τέτοιο συμβεί, τότε θα υιοθετήσουμε την πρακτική της «κατά παραγγελίαν ιστορίας», γεγονός έξω από κάθε επιστημονική δεοντολογία.

Εάν λ.χ. η προσέγγιση μεταξύ Ελλάδας-Βουλγαρίας σήμερα είναι εις βάθος, αυτό δεν σημαίνει πως θα σβήσουν από την ιστορία οι φρικαλεότητες που ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Βασίλειος Β΄, έκανε κατά των Βουλγάρων. Η ιστορία δεν κάνει κατά βούληση προσθαφερέσεις. Η ιστορία εξηγεί, ερμηνεύει τα φαινόμενα, αυτά που η έρευνα βεβαιώνει.

Β. Μια σειρά από ζητήματα τίθενται προς συζήτηση ειδικά για το μάθημα της ιστορίας στη σύγχρονη εποχή. Η «μονοδιάστατη» ελληνική ιστοριογραφία χρειάζεται αλλαγές. Ο μαθητής πρέπει να ακούει διαφορετικές γνώμες ή κρίσεις για το ίδιο ιστορικό γεγονός, να εμπλουτίζει τον εσωτερικό του κόσμο με ποικιλία προσεγγίσεων. Αυτό είναι σημαντικό: να προχωρήσουμε πέρα από την «ασφάλεια, της μιας προσέγγισης και να δώσουμε στο μαθητή τη δυνατότητα να ανακατέψει ιδέες, να ασκηθεί στο κριτικό πνεύμα. Αυτό ασφαλώς συνδέεται με την μέθοδο, αλλά και με τον τρόπο συγγραφής/έκδοσης/επιλογής/διακίνησης του σχολικού βιβλίου στην Κύπρο και στην Ελλάδα. Ο απόλυτος κρατικός έλεγχος είναι γνωστός, και επίσης είναι γνωστοί και οι τρόποι που άλλες χώρες έχουν επιλέξει για να δοθεί νέα ώθηση στην πρακτική του «πολλά βιβλία» και της «πολυδιάστατης μάθησης».

Γ. Ειδικά για την Κύπρο το ζήτημα έχει πολλές και ποικίλες διαστάσεις και χρειάζεται πολλή προσπάθεια για να φτάσουμε σε κάτι, καλύτερο –και διαφορετικό- από το σημερινό επίπεδο. Χρειάζεται ειδικά στον τομέα της συγγραφής των ιστορικών εγχειριδίων να πάμε από το βήμα και τη δουλειά του «Φιλίστορος» στη μέθοδο και τη δράση του ιστορικού. Εάν η ΥΠΑ (δεν μπορεί, μπορεί το Πανεπιστήμιο Κύπρου, ή η αναζήτηση λύσεων από την ανοικτή στην αγορά διαδικασία. Πέρα από την μέθοδο ή την πολλαπλότητα της κρίσης, στην Κύπρο έχουμε ιδιαίτερη ανάγκη στη γνώση του «άλλου», στη γνώση των διαφορετικών εθνικών ή θρησκευτικών απόψεων. Η Ελληνοκυπριακή ιστοριογραφία πρέπει να ανοίξει τις σκέψεις της, και να γίνει αυτό που το εξώφυλλο εισηγείται. Κυπριακή ιστορία, στο σύνολο της.

Δ. Οι νέες εξελίξεις στο διεθνές σύστημα –ιδιαίτερα οι σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας-Κύπρου με την Ε.Ε.- δεν σημαίνει πως όλα γίνονται μια σούπα ή η ιστορία διαγράφει ή αλλοιώνει επειδή αυτό θέλει «η συγκυρία». Η Γαλλογερμανική σύγκρουση για αιώνες είναι εκεί. Και η σημερινή συνεργασία τους μέσα στην Ε.Ε., επίσης.

Ε. «Τα πάντα ρει» και ο Ηράκλειτος δικαιώνεται κατά κανόνα. Η πολιτική προσδοκία της ένταξης στην Ε.Ε: δημιουργεί την επιπρόσθετη ανάγκη για διαφορετική καλλιέργεια (συνολικά), ενός νέου τρόπου ανάπτυξης σε μια νέα, πολυπολιτιστική, πολυεθνική ενότητα. Αυτό είναι μια συνολική προσπάθεια για έναν διαφορετικό τύπο πολίτη, που θα κατανοεί τις νέες συνθήκες ανάπτυξης του περιβάλλοντος κόσμου. Αυτό δεν σημαίνει να αλλάξουμε ή να τροποποιήσουμε το παρελθόν και την ιστορία για να «βοηθήσουμε» το σήμερα. Το σήμερα αλλάζει, οι λαοί επιθυμούν τη δράση ή την ένταξη στην Ε.Ε. για πολιτικά και οικονομικά κριτήρια. Κατά συνέπεια όλα είναι σε εξέλιξη με βάση διεθνείς και εθνικές αλλαγές. Η ιστορική επιστήμη εξηγεί τις αλλαγές, δεν τις βάζει στην κλίνη του Προκρούστη.