Οι Ε/Τ σχέσεις στο δρόμο της διεθνούς διαιτησίας…

Ο Πρωθυπουργός της Ελλάδας Κ. Σημίτης το χαρακτήρισε ως «κατ’ ουσίαν σύμφωνο μη επίθεσης». Η τουρκική ηγεσία κράτησε τους τόνους σε χαμηλό επίπεδο, αλλά καλού κακού έστειλε τα πολεμικά της αεροπλάνα για μερικές παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου πάνω από το Αιγαίο. Έτσι, ο ακήρυκτος πόλεμος κάτω και πάνω από το Αιγαίο, μπήκε σε μια νέα σελίδα. Αυτή που ονομάστηκε «Κείμενο της Μαδρίτης». Τα επακόλουθα του είναι προδήλως ευανάγνωστα. Άλλοι μένουν στις κραυγές, άλλοι μένουν στο ρόλο των ΗΠΑ, άλλοι σε ασκήσεις ισορροπιών στο εσωτερικό πεδίο του ΠΑΣΟΚ. Εκείνο, όμως, που πρωτίστως ενδιαφέρει είναι ακριβώς αυτό. Εάν, προσφέρει τις βάσεις για μια νέα σελίδα στις Ε/Τ σχέσεις, εάν θα αποδειχθεί η λυδία λίθος για τις αυριανές εξελίξεις στη διασύνδεση τους με το Κυπριακό.

        Η Ελλάδα κέρδισε σε ορισμένα σημεία (1, 2, 3), τα οποία δεσμεύουν την Άγκυρα σε αυτονόητες στις διεθνείς σχέσεις αρχές – σεβασμός στην κυριαρχία, το διεθνές δίκαιο, καλή γειτονιά κλπ. Η ιστορική εξέλιξη των Ε/Τ σχέσεων δεν επιτρέπει πολλά περιθώρια αισιοδοξίας, εκτός εκείνα που θα αποδείξει με πράξεις η Τουρκική Κυβέρνηση. Γι’ αυτό, η αμυντική προπαρασκευή της Ελλάδας είναι ισχυρή, αλλά και η διπλωματική της μηχανή βρίσκεται προς την «ανατολική» πλευρά της. Αναμφίβολα το σημείο 4 αποτελεί σε συνδυασμό με το σημείο 5 – το κλειδί για τις πραγματικές διαθέσεις των δύο κυβερνήσεων.

        Η συμφωνία κάνει λόγο για «σεβασμό στα νόμιμα, ζωτικά συμφέροντα και ενδιαφέροντα της κάθε χώρας στο Αιγαίο…» και συμπληρώνει με τη σαφή διατύπωση για «δέσμευση αποφυγής μονομερών ενεργειών στη βάση του αμοιβαίου σεβασμού». Εκείνο που κατευθύνει το στόχο του κειμένου της Μαδρίτης είναι η καταληκτική έκτη παράγραφος.

        Τα δύο μέρη συμφωνούν σε «δέσμευση διευθέτησης των διαφορών τους με ειρηνικά μέσα, στη βάση αμοιβαίας συναίνεσης και χωρίς τη χρήση βίας ή την απειλή βίας». Είναι, λοιπόν, κάτι παραπάνω από σαφές ότι πίσω από τις λέξεις, τα δύο μέρη επιχειρούν να δουν, να ανοίξουν νέες διαδικασίες για συμφωνημένες λύσεις στα ζητήματα του Αιγαίου. Αυτό σημαίνει, κυρίως, δύο ζητήματα, τα οποία καλύπτουν – ως οι βασικοί άξονες – και τα υπόλοιπα «συμπληρωματικά» θέματα. Τα δύο κυρίαρχα αφορούν την υφαλοκρηπίδα στο Αιγαίο, και το ζήτημα της επέκτασης των ελληνικών χωρικών υδάτων (από 6 σε 12 μίλια).

        Εάν δεχθεί κάποιος την υπόθεση εργασίας (και το κείμενο της Μαδρίτης σπρώχνει προς αυτή την κατεύθυνση) ότι τα δύο ζητήματα (υφαλοκρηπίδα, 6/12 μίλια) καλύπτονται από τη φράση «ζωτικά συμφέροντα της κάθε χώρα στο Αιγαίο» τότε η ανάλυση οδηγείται στη στρατηγική των επάλληλων κύκλων. Η Αθήνα, ήδη από τα χρόνια του Κ. Καραμανλή, είχε εισηγηθεί για το ζήτημα της μη διανεμημένης υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο, την υπογραφή ενός συνυποσχετικού με την Τουρκία ώστε με προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, να δοθεί μια συμφωνημένη λύση στο πρόβλημα. Η Άγκυρα αρνήθηκε πεισματικά, για 20 τόσα χρόνια, μια τέτοια εξέλιξη. Σήμερα, μέσα σε ένα διαφορετικό διεθνές πλαίσιο, με την Ελλάδα σε ισχυρές διεθνείς συσσωματώσεις (Ε.Ε., βαλκανικός πρωταγωνιστής κλπ), η Τουρκία δεν αποκλείεται να κάνει δεύτερες σκέψεις, να αποδεχθεί τη διαδικασία της Χάγης, εάν η Ελλάδα δεχθεί ώστε να πάνε πακέτο υφαλοκρηπίδα και 12 μίλια. Μια όμοια διευθέτηση θα έχει διεθνή χαρακτήρα, θα έχει όμως και δεσμευτικό χαρακτήρα εάν και τα δύο μέρη υπογράψουν ένα προσύμφωνο για καταγραφή της διαφοράς και αίτηση για επίλυση της από το Διεθνές Δικαστήριο της  Χάγης. Μια εξέλιξη με αυτά τα χαρακτηριστικά  παραπέμπει στη Χάγη, ουσιαστικά , δηλαδή, σε πλήρη διεθνή διαιτησία.

        Το ζήτημα των 12 μιλιών έχει τόσο ουσιαστικό, όσο και διαπραγματευτικό περιεχόμενο για την Ελλάδα. Έχει το θεωρητικό και νομικό δικαίωμα για 12 ν.μ. στο Αιγαίο, αλλά με πολιτική απόφαση για μη επέκταση των χωρικών της υδάτων από 6 σε 12 μίλια (Καραμανλής, Παπανδρέου, Μητσοτάκης). Έτσι, αποκτά ένα πολύ σοβαρό πολιτικό πλεονέκτημα σε περίπτωση που και η Τουρκία συμφωνήσει σε από κοινού λύσεις «με σεβασμό των Αρχών του Διεθνούς Δικαίου και των Διεθνών Συνθηκών», όπως διαλαμβάνει το σημείο 2 του κειμένου της Μαδρίτης… Μια εξέλιξη, σε Διεθνή Διαιτησία πάντοτε, θα διευκολύνει και τις δύο κυβερνήσεις ώστε κάτω από τη στέγη του Διεθνούς Διαιτητικού Δικαστηρίου του ΟΗΕ στη Χάγη  να αποδεχθούν λύσεις ή την κοινή γνώμη να σκεφθεί χωρίς τις παραδοσιακές προκαταλήψεις.

        Η διεθνής συγκυρία το επιβάλλει – και το μέλλον ανήκει σε εκείνη την κατηγορία των πολιτικών που έχουν θάρρος, έχουν την ωριμότητα, να πείσουν ότι το μέλλον πρέπει να είναι καλύτερο, να είναι ευρωπαϊκό…

Λάρκος Λάρκου