200 χρόνια στο μεταίχμιο

Η 25 Μαρτίου σημαίνει την επέτειο του αγώνα για την οικοδόμηση ανεξάρτητου ελληνικού κράτους. Αυτός ο στόχος έγινε κατορθωτός με θυσίες, αμέτρητο θάρρος, επιμονή, νίκη με θαυμάσιους στρατιωτικούς ηγέτες. Με τη σφραγίδα της Φιλικής Εταιρείας, 200 χρόνια πίσω-1814. Η δημιουργία του μικρού ανεξάρτητου κράτους επιτρέπει την εξαγωγή σημαντικών συμπερασμάτων που διέτρεξαν τον ελλαδικό πολιτικό στίβο, κάποια στοιχεία αντέχουν έως σήμερα.

1. Η οικοδόμηση κράτους βασίστηκε στη τελική απόφαση των Μεγάλων Δυνάμεων να νικήσουν στο Ναβαρίνο τον τουρκικό στόλο.Το επόμενο βήμα υπήρξε εξίσου σημαντικό με την στρατιωτική μάχη-επιλογή του Ι. Καποδίστρια στη θέση του Κυβερνήτη. Η νέα μάχη θα χαρακτηρίσει την πολιτική ιστορία της Ελλάδας για τα επόμενα 200 χρόνια. Μάχη ανάμεσα στον παλαιοκομματισμό και την φωτισμένη ηγεσία. Ανάμεσα στο σκοταδισμό και τον εκσυγχρονισμό. Η δολοφονία του Καποδίστρια έδειξε εξαρχής το μέγεθος του διακυβεύματος. Η παλαιά τάξη πραγμάτων εννοούσε την υποταγή στις δικές της δεσμεύσεις.

2. Η διεύρυνση των ορίων του κράτους πέρασε από διάφορα στάδια. Όταν η Ελλάδα έβρισκε θετικό πεδίο συνεννόησης με τις κάθε φορά Μεγάλες Δυνάμεις, όταν μπορούσε να οργανώσει ευρύτερες συνεργασίες και όταν βρισκόταν στην πλευρά των νικητών μπορούσε να μεγαλώνει -Εφτάνησα, Βαλκανικοί Πόλεμοι, Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος. Όταν έμενε μόνη ή όταν ενεργούσε ερήμην των συσχετισμών που καθόρισε ως πολιτική διαπάλη ο Θουκυδίδης, η ήττα ήταν εντυπωσιακή (1897) και έφτασε μέχρι την Μεγάλη Καταστροφή (1922).

3. Η μάχη για 200 χρόνια ανάμεσα στον Εξευρωπαϊσμό και την Οπισθοδρόμηση δεν ήταν μια «αναίμακτη» πολιτική διαπάλη. Πίσω από τα κατά καιρούς κόμματα της Οπισθοδρόμησης κυριάρχησε η δημαγωγία, ο λαϊκισμός, η απίστευτης έκτασης παραπλάνηση των μαζών, η επιθετική χυδαιολογία. Γι’ αυτό όταν η Ελλάδα έκανε ουσιώδη βήματα προόδου (Ι. Καποδίστριας, Χ. Τρικούπης, Ε. Βενιζέλος, Κ. Καραμανλής, Α. Παπανδρέου, Κ. Σημίτης) μια απίθανη οπισθοδρομική συμμαχία συνήθως έπαιρνε τη ρεβάνς ζητώντας να πάει η πλάστιγγα σε κάποιον εποχιακό Γουλιμή, είτε για να «γυρίσουν τα παιδιά μας πίσω», είτε «κάτω οι κλέφτες», είτε «κάτω το καθεστώς» για να ανοικοδομήσουμε (!) το κράτος. Στην πράξη όλη η υπόθεση ήταν για να γυρίσει η Ελλάδα στις πρακτικές του ρουσφετιού και της διανομής λαφύρων στα «δικά μας παιδιά» και της άσκησης εξουσίας που επιδιώκει το πρόσκαιρο συμφέρον.

3. Η επιστροφή στην πεπατημένη του ρουσφετιού βασίστηκε στη διαστρέβλωση και τη δημαγωγία, κάτι που με τη σειρά της βασίστηκε στην αχίλλειο πτέρνα της πορείας των 200 ετών- την παιδεία της τυπολατρείας και της προγονοπληξίας. Της αδυναμίας δηλαδή να απαλλαγεί η Ελλάδα από τα δεσμά του ανορθολογισμού με μια πρόταση παιδείας που θα έφερνε τα πράγματα πιο κοντά στην ορθολογική σκέψη, με τη συμπόρευση με τα σύγχρονα φαινόμενα. Η μη μεταρρύθμιση της παιδείας υπήρξε ο Μεγάλος Ασθενής αυτής της μακράς πορείας από τον οθωμανικό ζυγό στη σημερινή εποχή. Οι Εκπαιδευτικές Μεταρρυθμίσεις, όποτε σχεδιάστηκαν, πολεμήθηκαν σφοδρά, δεν ολοκληρώθηκαν, κατεστημένες πρακτικές πήραν τη ρεβάνς, συνεπώς το ζήτημα παραμένει και σήμερα ανοικτό.

5. Η συμμετοχή της Ελλάδας στην ΕΕ και στην Ευρωζώνη αποτελεί την πιο προωθημένη κατάκτηση της δυτικότροπης πορείας της χώρας, μια στρατηγική επιλογή που φέρει τη σφραγίδα του Κ. Καραμανλή και του Κ. Σημίτη. Προφανώς αυτό από μόνο του δεν μπορούσε να λύσει τα προβλήματα- συν Αθηνά και χείρα κίνει. Και η χείρα κινήθηκε σε κρίσιμες στιγμές της διεθνούς οικονομίας προς το δημοσιονομικό εκτροχιασμό και στα όρια της χρεοκοπίας, στην προσφυγή στο αναγκαστικό δανεισμό και στο μνημόνιο. Πίσω από την πορεία προς τον εκτροχιασμό θα βρει κανείς ως καθοριστικό παράγοντα μια κοινή γνώμη που πίστεψε το 2003 τα επικοινωνιακά τρικς ότι ο Κ. Σημίτης ήταν «λογιστής» και ο επόμενος Καραμανλής «επανιδρυτής». Το τίμημα της ακρισίας υπήρξε βαρύτατο- ουσιώδης πτώση του βιοτικού επιπέδου, περιθωριοποίηση των μη προνομιούχουν, κοινωνική εξαθλίωση. Η τελευταία ήττα των δυνάμεων του εκσυγχρονισμού υπήρξε καταλυτικής σημασίας οπισθοδρόμηση γιατί οι συνέπειες παραμένουν ζωντανές, ενώ τα κινήματα της μεταρρύθμισης δεν φαίνεται να βρίσκουν κοινό βηματισμό. Ο τόνος παραμένει θολός.

Λάρκος Λάρκου