2004: Η Ολυμπιάδα του Κυπριακού

Η χρονική συγκυρία επιτρέπει την πιο σοβαρή προσπάθεια για την επίλυση του Κυπριακού από το 1974. Αυτή η μοναδική δυνατότητα (2003/4) είναι έτσι επειδή συμπίπτει με την ολοκλήρωση των ενταξιακών διαπραγματεύσεων Κύπρου-Ε.Ε. Κατά συνέπεια δημιουργείται ένα πλαίσιο με τις πιο ισχυρές προϋποθέσεις έτσι που κάθε εξέλιξη να εντάσσεται μέσα και πλήρως στο Ευρωπαϊκό νομικό και πολιτικό κεκτημένο.

Αυτό το μοναδικό πλαίσιο ρυθμίσεων που δημιουργεί το 2004, είναι για τους Ελληνοκύπριους, η μοναδική μας ευκαιρία. Η ένταξη της Κύπρου και η επίλυση του Κυπριακού, είναι μια πολύ θετική εξέλιξη για όλους τους Κυπρίους. Όμως η επίλυση του Κυπριακού είναι ο στρατηγικός μας στόχος, η σταθερή, επίπονη και επίμονη επιδίωξη μας. Αυτή τη δυνατότητα την προσφέρει η Ε.Ε: γι΄αυτό και η φράση του Γ.Κρανιδιώτη «η Ε.Ε. είναι ο καταλύτης για την επίλυση του Κυπριακού» είναι απολύτως επίκαιρη.

Το 2004, ωστόσο, δεν είναι απλά μια δυνατή ευκαιρία για την Κύπρο. Είναι, για τις χώρες σε ΗΠΑ και Ε.Ε., και ένα ισχυρό κίνητρο και για άλλες ευκαιρίες. Δύσκολες, πολύπλοκες, και ασφαλώς για παίκτες με γερά νεύρα.

Α. Η Τουρκία απειλεί για ενσωμάτωση των κατεχομένων στην Τουρκία. Ο Ι.Τζεμ απειλεί με «αντιδράσεις χωρίς όρια, όταν η Κύπρος θα γίνεται μέλος της Ε.Ε. Με άλλα λόγια η Άγκυρα ζητά διαπραγματεύσεις με τις Βρυξέλλες, ζητά ισχυρά ανταλλάγματα το 2004, έτσι που να ισοφαρίσει» τα κέρδη της Κύπρου. Με την ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε. πάγιοι γεωπολιτικοί στόχοι της Τουρκίας ακυρώνονται, γι΄αυτό η Τουρκία με το επιχείρημα ότι είναι μια χώρα-κλειδί για τα συμφέροντα του ΝΑΤΟ και της Δύσης γενικότερα, θα ζητήσει ισχυρά ανταλλάγματα. Μια νέα 6 Μαρτίου 1995, ένα «δεύτερο Ελσίνκι» είναι ένα πιθανό σενάριο για το 2004, έτσι ως η ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε. να «ισορροπείται» με ορισμένα ανταλλάγματα στην Τουρκία, να αισθάνεται δηλαδή η Άγκυρα ότι δεν έχασε από τις νέες εξελίξεις.

Β. Η Τουρκία μέσα σε αυτό το πλαίσιο, θα διεκδικήσει χρονοδιαγράμματα για έναρξη δικών της ενταξιακών συνομιλιών. Είναι η μόνη χώρα από τους 28 που δυνητικά είναι σε θέση να γίνουν μέλη της Ε.Ε. που δεν έχει πάρει χρονοδιάγραμμα, είναι απλά υποψήφια, με βάση τα κείμενα του Ελσίνκι(1999). Αυτή η διεκδίκηση της Τουρκίας είναι πιθανόν να ικανοποιηθεί πέντε χρόνια μετά το Ελσίνκι (2000) και με κριτήρια πολιτικά (να μπει η Τουρκία στην κατηγορία στην οποία βρίσκονται οι πρώην εχθροί της Δύσης, Ρουμανία και Βουλγαρία).

Γ. Αυτό το σενάριο – υπό τον όρο της απρόσκοπτης αυτής ενταξιακής διαδικασίας της Κυπριακής Δημοκρατίας- θα έχει απήχηση μέσα στους 15, και βεβαίως θα τύχει ισχυρής υποστήριξης από την Ουάσιγκτον. Άλλωστε το μήνυμα της 6ης Μαρτίου 1995 και του Ελσίνκι ήταν πολύ καθαρό: H Kύπρος κέρδισε χωρίς να χάσει η Τουρκία, εφόσον κέρδιζαν σε διαφορετικά επίπεδα η Λευκωσία και η Άγκυρα, τότε προχωρούσαν οι εξελίξεις και συναινούσαν οι 15 με βάση τον κανόνα της ομοφωνίας. Η Άγκυρα, ως συνήθως, ασκεί «μαζική διπλωματία», ζητά περισσότερα από όσα θα πάρει, και δεν ικανοποιείται με όσα παίρνει ακριβώς για να κτίσει πάνω στη τεχνητή, μερική δυσαρέσκεια της, τον επόμενο στόχο της.

Δ. Είναι από άποψη σημαντικό να υπάρχει σε Λευκωσία και Αθήνα ένα ρεαλιστικό σενάριο πάνω σε εναλλακτικές επιλογές. Που να είναι σε θέση να προωθήσει τα εθνικά συμφέροντα σε ένα νέο περιβάλλον όπως αυτό το σηματοδοτεί ο χρόνος του 2004. Συνεπώς δεν είναι μόνο οι Ολυμπιακοί Αγώνες που θα τρέχουν το 2004 στην Αθήνα. Και τα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής θα χρειαστούν ολυμπιακή προετοιμασία, ικανή να τους δώσει την πιο καλή θέση στον πολύπλοκο κόσμο της διπλωματικής αναμέτρησης, με πεπατημένες του είδους (Λονδίνο, Ουάσιγκτον, Βρυξέλλες) και με άλλους με πασίγνωστο θράσος στις διεκδικήσεις της (Άγκυρα). Είναι η πρώτη φορά που ο διάλογος Κληρίδη-Ντενκτάς περιβάλλεται από το άλλο Κυπριακό –ένταξη, ευρωστρατός, διάλογος Άγκυρας-Αθήνας. Αδύνατος κρίκος στο συνολικό σκάκι είναι η ασταθής κυβέρνηση Ετζεβίτ. Και η εμφανής αδυναμία της να πάρει αποφάσεις. Εάν πάρει αποφάσεις ο συνασπισμός θα διαλυθεί. Εάν δεν πάρει, θα συντηρήσει τον εαυτό της.