2004: Πέντε άξονες δράσης

Η φράση ανήκει στον Ζαν Μονέ και αξίζει ιδιαίτερης προσοχής: “αν η επίλυση ενός προβλήματος φαίνεται αδύνατη, αλλάξτε το πλαίσιό του”. Αν και το κυπριακό φαίνεται να είναι έξω από κάθε όριο πρόβλεψης, εντούτοις το 2004 χρειάζεται προσεκτικό, πολύπλευρο σχεδιασμό έτσι που να καταστεί το πιο παραγωγικό για την Κύπρο στο συνολικό της βηματισμό.

Η συνήθης στάση της Λευκωσίας πάει στον μικρό βηματισμό, την εκ των υστέρων αντιμετώπιση εξελίξεων, συχνά στην καταγγελιολογία , ή τη διαπραγμάτευση σχεδίων λύσης μέσα από το πρίσμα της ασάφειας. Το 2004 χρειάζεται πολύ διαφορετικά υλικά, προγραμματισμό σε πέντε άξονες:

Α. Η Συνθήκη Προσχώρησης των “10” στην Ε.Ε. στις 16 Απριλίου 2003, δίνει σαφή και συγκεκριμένα πλεονεκτήματα στη Λευκωσία. Η ένταξη χωρίς αστερίσκους και ουρές, είναι μια δικαίωση για όλους εκείνους που είδαν σωστά και έγκαιρα το κέρδος του Ελσίνκι. Είναι μια ήττα των θεωρητικών της ηρωικής περιχαράκωσης, ένα μεγάλο βήμα ελπίδας για τους Ε/Κ και για τους Τ/Κ. Η εξέλιξη αυτή δίνει το απαραίτητο υλικό (ευρωπαϊκούς νόμους, θεσμική λειτουργία της κοινότητας) για να δοθεί περισσότερη ευρωπαϊκή ύλη στα σχέδια λύσης, και ειδικότερα στο Σχέδιο Ανάν. Δεν αρκεί να καταγγέλλεις ένα σχέδιο. Χρειάζεται κάτι παραπάνω: Τώρα που τα πράγματα “ηρεμούν”, να οργανωθούν προτάσεις και αντιπροτάσεις στην κατεύθυνση της βελτίωσης του ώστε να είναι λειτουργικό και βιώσιμο. Σταθερά στο πνεύμα του ευρωπαϊκού προσανατολισμού της Κυπριακής Δημοκρατίας, στο βήμα της 1ης Μαΐου 2004.

Β. Οι παράγοντες είναι δίδυμοι από κάθε άποψη. Ραούφ Ντενκτάς και δραστηριότητες των Τ/Κ. Είναι “κλειδί” για κάθε θετική εξέλιξη στο κυπριακό το να διατηρηθεί η δυναμική της Τ/Κ αντιπολίτευσης: διαδηλώσεις, συγκεντρώσεις, υπογραφές, είδος δημοψηφίσματος, διεθνής στήριξη της δράσης τους. Είναι περίεργο που ούτε ένας ευρωβουλευτής δεν προώθησε τα μηνύματα των Τ/Κ στα βήματα του ευρωκοινοβουλίου. Η δράση των Τ/Κ χρειάζεται να πάει στα διεθνή φόρα, να διευρυνθεί, έτσι, η πίεση κατά του Ντενκτάς και να γίνεται ολοένα και πιο δυνατή.

Η περίφημη ευθύνη της Λευκωσίας για ένα “πακέτο μέτρων” για τους Τ/Κ έχει τόσο πολύ ξεπεραστεί, που είναι εξαιρετικά αμφίβολο το κατά πόσον τώρα θα έχει κάποιο αξιόλογο αποτέλεσμα επί της ουσίας. Πολιτική είναι το περιεχόμενο της. Εξίσου σημαντικό είναι και το χρονικό πλαίσιο, μέσα στο οποίο εξελίσσεται το περιεχόμενο της. Άλλο ο σωστός χρόνος, άλλο τα “μέτρα” που θα έχουν χάσει τη μισή τους αξία, μέσα από παλινδρομήσεις, συγχύσεις, ψυγεία.

Γ. Τα κείμενα της Συνόδου Κορυφής της Ε.Ε. στο Ελσίνκι το 1999 διατηρούν μιαν δημιουργική ελπίδα ότι στο τέλος του 2004 θα προσεγγισθεί το ζήτημα της υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο μέσα από τα σωστά διεθνή κανάλια – Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Οι διπλωματικές διατυπώσεις φωτογραφίζουν τη Χάγη και εφόσον τα δύο μέρη (Ελλάδα – Τουρκία) δεν έχουν επιτύχει λύση του ζητήματος της υφαλοκρηπίδας με άλλες μορφές διαλόγου, να καταφύγουν σε αυτήν τη Χάγη ως του διαιτητικού δικαστηρίου του ΟΗΕ.

Κατά συνέπεια, υπάρχει ένα σοβαρό ενδεχόμενο το Κυπριακό (Μάιος 2004) και το ζήτημα της Υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο (Δεκέμβριος 2004) να συναντηθούν χρονικά και πολιτικά με το αίτημα της Τουρκίας να πάρει οριστικό χρονοδιάγραμμα για έναρξη ενταξιακών συνομιλιών με την Ε.Ε. (Δεκέμβριος 2004).

Η σύμπτωση είναι ενδιαφέρουσα. Προκαλεί σχεδιασμούς, και συνδυασμούς κινήσεων που μπορεί να αποδειχθούν και αποτελεσματικοί.

Δ. Η “αποτελεσματικότητα” των κινήσεων συνδέονται απολύτως με τις ισορροπίες στην Άγκυρα όπως αυτές θα υπάρχουν στο τέλος του 2004. Ποιο κέντρο εξουσίας θα έχει το πρώτο λόγο, πόσοι παράγοντες θα χρειαστεί να συμβιβαστούν, ποιος θα είναι ο κεντρικός παίκτης μεταξύ οικονομίας, πολιτικής, στρατού. Είναι σημαντικό πως η Τουρκία θα χρειαστεί να πάρει σημαντικές αποφάσεις μέσα στο 2004, οι οποίες θα έχουν μακροπολιτικό χαρακτήρα. Ιδιαίτερα να απαντήσει “τελεσίδικα” για το δυτικό της δρόμο με υλοποίηση της Νέας Εταιρικής της Σχέσης με την Ε.Ε. – έτσι, που να διαπραγματευτεί το αίτημά της για ενταξιακές από θέση ουσίας. Μέσα στο κείμενο της Σχέσης αυτής τόσο το Κυπριακό, όσο και το ζήτημα της Υφαλοκρηπίδας υπάρχουν ως τμήματα του “Πολιτικού Διαλόγου”, μεταξύ Τουρκίας και Ε.Ε.

Ε. Ο Ζαν Μονέ κινείται στη σωστή κατεύθυνση – αλλάξτε τα πλαίσια εξέλιξης ενός προβλήματος – ως του αναγκαίου όρου και για την επίλυση του.

Ισχύει αυτή η άποψη στην Τουρκική περίπτωση; Η κλασσική απάντηση είναι πασίγνωστη και η Άγκυρα δεν έχει δώσει έως τώρα καμμιά θετική κίνηση σε κανένα ζήτημα (Κύπρος, Υφαλοκρηπίδα). Το 2004 είναι μια δυνατότητα, περιέχει στοιχεία που πρώτη φορά συνδυάζονται τόσο στενά μεταξύ τους. Τίποτα δεν είναι βέβαιο, και να είναι εκεί έτοιμο προς αξιοποίηση. Είναι προς το συμφέρον της Κύπρου να κάνει βήματα έχοντας μια ευρεία αντίληψη στα πράγματα, τόσο επί της ουσίας (προτάσεις για λύση) όσο και στις αλληλεξαρτώμενες ισορροπίες (Τουρκία και Ε.Ε.). Ένας συνδυασμός κινήσεων με άξονα τη διπλωματία των κοινών συμφερόντων, δίνει ορισμένες νέες δυνατότητες σε όσους ενδιαφέρονται σοβαρά για να πάμε από την δύναμη της αδράνειας στη δημιουργική, ευρωπαϊκή εξέλιξη στην Κύπρο και στην ευρύτερη περιοχή μας.