Νευρικές κινήσεις στο Αιγαίο

Να μια ακόμα απόδειξη ότι όταν αφήνεις ένα ζήτημα σε εκκρεμότητα, κατά κανόνα, το συναντάς αργότερα μπροστά σου και μάλιστα σε χειρότερη εκδοχή. Ο έλληνας τέως Υπεξ Ν. Κοτζιάς επέλεξε την ημέρα της παράδοσης του υπουργείου στον Α. Τσίπρα στις 20 Οκτωβρίου για να μιλήσει για «την πρώτη επέκταση της κυριαρχίας της χώρας από τότε που πήραμε τα Δωδεκάνησα. Είναι έτοιμα τα προεδρικά διατάγματα για την επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης στα 12 ναυτικά μίλια στο Ιόνιο». Από την άλλη «ο πρωθυπουργός θέλει άσκηση του κυριαρχικού δικαιώματος της χώρας για επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης αρχής γενομένης από το Ιόνιο, κατέστησε σαφές όμως πως η διαδικασία δεν θα γίνει με προεδρικά διατάγματα αλλά με την κατάθεση νομοσχεδίου στην Βουλής».

Ο τούρκος υπεξ Μεβλούτ Τσαβούσογλου στις 23 Οκτωβρίου σχολίασε τις δηλώσεις (ιδιαίτερα το «αρχής γενομένης από το Ιόνιο») σχετικά με την επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 μίλια ως εξής: «Για εκείνους (Ελλάδα) ο λαϊκισμός προηγείται πάντοτε των πραγματικοτήτων. Και η προσδοκία της κοινής γνώμης είναι τέτοια. Εμείς είμαστε υπέρ της επίλυσης των προβλημάτων του Αιγαίου με ειρηνικό τρόπο. Στο θέμα των 12 μιλίων υπάρχουν και οι αποφάσεις της Βουλής μας στο παρελθόν, επομένως και αυτές ισχύουν. Η Ελλάδα αντί να κάνει αυτού του είδους τις δηλώσεις που να προκαλούν ένταση, πρέπει στο πλαίσιο των διερευνητικών διαβουλεύσεων που άρχισαν πριν από μας, να σκεφτούμε πως θα τα λύσουμε, με διπλωματία με άλλη μέθοδο. Η Ελλάδα γνωρίζει καλύτερα ότι δεν πρόκειται να επιτρέψουμε κάτι τέτοιο».

Έτσι βγήκαν οι δηλώσεις και το κλίμα έγινε θερμότερο. Μια αδρή ματιά στη διαδρομή του θέματος φωτίζει τα σημερινά αδιέξοδα. Ως γνωστόν, η Ελλάδα ζητούσε από την εποχή του παλαιού Καραμανλή, την από κοινού προσφυγή Ελλάδας-Τουρκίας για οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης -διαιτητικό όργανο που προσφέρει ο ΟΗΕ στην παγκόσμια κοινότητα. Αυτή η σταθερή ελληνική θέση μπήκε στο αυλάκι με τις πρωτοβουλίες του Κ. Σημίτη στο Κείμενο Συμπερασμάτων της Συνόδου Κορυφής της ΕΕ στο Ελσίνκι τον Δεκέμβριο του 1999.

Σύμφωνα με το κείμενο «το Συμβούλιο παροτρύνει τα υποψήφια κράτη να καταβάλουν κάθε προσπάθεια για την επίλυση κάθε εκκρεμούς συνοριακής διαφοράς και άλλων συναφών θεμάτων. Αλλιώς «θα πρέπει να φέρουν τη διαφορά ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου εντός ευλόγου χρονικού διαστήματος. Το αργότερο στα τέλη του 2004 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα επανεξετάσει την κατάσταση ως προς κάθε εκκρεμή διαφορά, ιδίως όσον αφορά τις επιπτώσεις στην ενταξιακή διαδικασία με στόχο να προαγάγει την επίλυσή της μέσω του Διεθνούς Δικαστηρίου…».

Ο Κ. Σημίτης έθεσε σε κίνηση τις ευρωπαϊκές πολιτικές, με πολιτική ομπρέλα τις μελλοντικές σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας. Σύμφωνα με τις αποφάσεις του 1999, οι δύο χώρες δεσμεύτηκαν να καταβάλουν «κάθε προσπάθεια» για επίλυση «κάθε εκκρεμούς συνοριακής διαφοράς και άλλων συναφών θεμάτων», και μετά την πενταετία να αναδειχθεί το Δ.Δ. της Χάγης ως το μέσο της επίλυσης. Οι κυβερνήσεις Ελλάδας και Τουρκίας διεξήγαγαν συνομιλίες σε διμερές επίπεδο και οι οποίες απέδωσαν καρπούς το 2003. Στη τελική φάση των συζητήσεων διαμορφώθηκαν οι κατευθύνσεις πάνω στις οποίες τα δύο μέρη συμφωνούσαν για μια από κοινού προσφυγή στο Δ.Δ. της Χάγης.

Η κυβέρνηση του επόμενου Καραμανλή τον Δεκέμβριο του 2004 ανέτρεψε τη συμφωνία του 1999 και ακύρωσε τη διαδικασία του 2003, καθώς τέθηκε σε εφαρμογή το «δόγμα» Καραμανλή: «άσ’ το γι’ αργότερα». Έκτοτε δεν προχώρησε κάτι, το θέμα μπήκε στο ράφι. Η Ελλάδα με οδηγό το Διεθνές Δίκαιο, είχε και έχει κάθε συμφέρον να προωθήσει προς επίλυση αυτό το θέμα για να μπορέσει να αποκτήσει ισχυρά πολιτικά πλεονεκτήματα. Με επίλυση στο ζήτημα της αιγιαλίτιδας ζώνης στο Αιγαίο, με οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο και κατ’ επέκταση με σχηματισμό της βάσης για οριοθέτηση και της ΑΟΖ σε επόμενο στάδιο. Δύσκολα θέματα. Για να φτάσεις, όμως, σε μια σύγκλιση, απαιτείται προσπάθεια, χρόνος, συνεννοήσεις, συμφωνίες, διεθνής υποστήριξη.

Τι γίνεται σήμερα; Σε ποια χώρα του κόσμου ένας υπουργός αποχωρεί από τη θέση του εξαγγέλλοντας «την πρώτη επέκταση της κυριαρχίας της χώρας από τότε που πήραμε τα Δωδεκάνησα»; Το ζήτημα της επέκτασης της αιγιαλίτιδας ζώνης της Ελλάδας στο Ιόνιο σε 12 μίλια αφορά μια σοβαρή διαβούλευση με την Ιταλία. Σε περίπτωση συμφωνίας όλα προχωρούν απρόσκοπτα, σε περίπτωση διαφωνίας παραμένει διαθέσιμος ο δρόμος της Χάγης. Υπάρχει άλλος τρόπος; Σε σχέση με το Αιγαίο υπάρχει πλούσια κληρονομιά από τις προεργασίες που έγιναν στο παρελθόν σε διμερές επίπεδο, υπάρχει ο διεθνώς αποδεκτός δρόμος για το Δ.Δ. της Χάγης. Υπάρχει άλλος δρόμος;

Ασφαλώς όλα τα δύσκολα ζητήματα μπορούν να επιλυθούν αν υπάρχει ισχυρή πολιτική θέληση, κατάλληλο κλίμα στην κοινή γνώμη, αν οι ηγέτες επιλέξουν τους προσφερόμενους από το διεθνές σύστημα δρόμους για να φτάσουν σε λύσεις. Η από το 2004 εγκατάλειψη από την Αθήνα του δρόμου που οδηγεί στη Χάγη, δείχνει ότι η πολιτική της ηγεσία περιόρισε το εύρος των δικών της χειρισμών της, παρά τις περί του αντιθέτου διακηρύξεις. Κάθε εξέλιξη σημαίνει ανάληψη πολιτικής ευθύνης, προσπάθεια για την οικοδόμηση μιας νέας κατάστασης πραγμάτων. Το δίλημμα είναι «κλασσικό»: είτε κάθεσαι στον «πάγκο» και διαμαρτύρεσαι, είτε λύνεις προβλήματα και αποκτάς νέες δυνατότητες ανάπτυξης.

Λάρκος Λάρκου