Έκθεση 2017: Το μαστίγωμα της κοινής λογικής!

Παγκύπριες εξετάσεις 2017. 16 Μαίου. Εξετάσεις για το μάθημα της Έκθεσης. Με απόσπασμα από δοκίμιο του Δ. Μαγκλιβέρα κάτω από τον τίτλο «Το τέρμα και η αρχή, δοκίμια μιας εποχής μετάβασης», (εκδόσεις Παπαζήσης).

Απόσπασμα 1: «Τα όσα συνέβησαν στην εποχή μας…ετεροχρόνισαν το ρολόι της ιστορίας. Το γύρισαν αιώνες πίσω, αφού αποδείχηκε ότι η ιλιγγιώδης ανάπτυξη της οικονομικής λειτουργίας που δημιούργησε την χωρίς έλεγχο κατανάλωση και η θαυμαστή μεγέθυνση της οικονομίας, έχουν αμφίβολη σταθερότητα όταν αναμετρούνται με την ζώσα πραγματικότητα…»

Σχόλιο 1: Ο τρόπος ζωής δεν μπορεί να μένει ίδιος. Η γεωργία, η κτηνοτροφία δημιούργησαν συνήθειες και αντιλήψεις για τις ανθρώπινες σχέσεις. Η συνέχεια ανέδειξε νέα κοινωνικές μορφές οργάνωσης καθώς ο νομαδικός τρόπος ζωης αλλάζει. Η γεωργία αξιοποιεί πιο σύνθετα εργαλεία καλλιέργειας, η κτηνοτροφία αποκτά καθορισμένο χώρο ανάπτυξης, η αστυφιλία αποκτά το προβάδισμα και έτσι αναπτύσσονται καταναλωτικά πρότυπα.  Καθώς δεν μπορούν να επιβιώσουν όλα τα στοιχεία που χαρακτήριζαν την ορεινή ή νομαδική  κοινωνία, οι εξελίξεις «καθόρισαν» ποια στοιχεία αντέχουν στο χρόνο και ποια δεν αντέχουν, και όπως ήταν φυσικό όσα δεν μπόρεσαν να αντέξουν σε νέους τρόπους ζωής χάθηκαν.

Σχόλιο 2: Κατά το συγγραφέα «η κατανάλωση και η θαυμαστή μεγέθυνση της οικονομίας, έχουν αμφίβολη σταθερότητα όταν αναμετρούνται με την ζώσα πραγματικότητα». Δεν τεκμαίρεται με στοιχεία αυτή η ακροβασία της λογικής. Η ζώσα πραγματικότητα λέει ακριβώς το αντίθετο: οι κοινωνίες αναζητούν λύσεις πάνω στο τρίπτυχο ανάπτυξη, ευημερία, σταθερότητα. Δεν σημαίνει ότι το επιτυγχάνουν πάντα, ωστόσο χρειάζεται να υπογραμμίσουμε ότι χώρες που έφτασαν στα πρόθυρα της χρεοκοπίας (λ.χ. Ελλάδα), το «πέτυχαν» επειδή διέπραξαν επί μακρόν πολιτικά λάθη που συνδέονταν με τη διαχείριση του δημόσιου χρήματος σε σχέση με τα πελατειακά δίκτυα και την οικοδόμηση κομματικών στρατών. Ο νυν πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας (Υπουργός Εσωτερικών στα χρόνια της μεγάλης βουτιάς) κατέχει το know how, συνεπώς κάθε συγγραφέας τύπου Μαγκλιβέρα, μπορεί να μάθει για «την ζώσα πραγματικότητα» στον τομέα αυτό.

Απόσπασμα 2: «Καταλάβαμε –και στο μέλλον θα καταλάβουμε περισσότερα –ότι είμαστε αναγκασμένοι να αναθεωρήσουμε αρχές, απόψεις, προσανατολισμούς, τον ιδεολογικό καταναγκασμό, στοιχεία που μας έχουν επιβληθεί μέσω της παγκοσμιοποίησης…»

Σχόλιο 1: Εάν ο συγγραφέας πιστεύει ότι «στοιχεία ιδεολογικού καταναγκασμού μάς έχουν επιβληθεί μέσω της παγκοσμιοποίησης», οφείλει να τεκμηριώσει τη θέση του. Ποιος κινεί την παγκοσμιοποίηση; Από ποιον ή ποιους μάς έχουν επιβληθεί; Πότε; Με ποιο μηχανισμό;  Τι σημαίνει «μας έχουν επιβληθεί»; Ο συγγραφέας καταθέτει μια αναπόδεικτη, «συνωμοσιολογική» θεωρία και πάνω σε αυτην κτίζει ένα παραλογικό πόρισμα ότι «αόρατες δυνάμεις» μάς επιβάλλουν τον αναθεωρητισμό και για να επιτύχουν τόσο προφανείς στόχους -υποταγή στα κελεύσματα της παγκοσμιοποίησης. Τίποτε από αυτά δεν ισχύει, αυτά συνιστούν μορφές παρερμηνείας πολύ συγκεκριμένων ιστορικών συνθηκών.

Η «παγκοσμιοποίηση» συνιστά ορισμό και προέκταση της τεχνολογικής εξέλιξης, έναν νέο τρόπο οργάνωσης της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης που προέκυψε από την επιτυχία του ανθρώπινου μυαλού όπως είχε συμβεί στην ιστορία των ανθρώπων με  τη φωτιά, τον τροχό, τη βιομηχανική επανάσταση κλπ. Το e- ταχυδρομείο, η e-  ιατρική, το e- εμπόριο, η e-τηλεδιάσκεψη, η κινητή τηλεφωνία, τα drones ή η ρομποτική κάμερα, οι μηχανές αναζήτησης, συνιστούν επιτυχίες της διανοητικής δράσης του ανθρώπινου μυαλού και δεν υπάρχει σενάριο για επιστροφή στα χρόνια μιας δήθεν αθωότητας.

Νέα εποχή, ασφαλώς με νέα χαρακτηριστικά, νέα προβλήματα τα οποία μπορεί να αντιμετωπιστούν μόνο εάν έχουμε αντίληψη του σημερινού  περιβάλλοντος. Η παγκοσμιοποίηση, τα ανοικτά σύνορα οδηγούν σε νέα, παγκοσμιοποιημένα αιτήματα. Για παράδειγμα, μια νέα μορφή παγκόσμιας διακυβέρνησης είναι σκόπιμη, ο έλεγχος της διακίνησης του χρήματος σε παγκόσμιο επίπεδο είναι σκόπιμος, οι φορολογικοί παράδεισοι είναι σκόπιμο να τεθούν κάτω από έλεγχο.  Τα πιο πάνω, ενισχύουν τη διαφάνεια και επιφέρουν καλύτερα ισοζύγια ισχύος, μια πιο δίκαιη κατανομή του πλούτου στην εποχή των ανοικτών συνόρων. Συνεπώς δεν υπάρχει κανένας λόγος να  υιοθετούμε ανοησίες που διακινούν γέροντες κάθε είδους. Η άποψη του συγγραφέα δεν είναι μακριά από αυτούς τους κύκλους. Ο  σκληρός πυρήνας της σκέψης του, τούς συναντά πλήρως.

Σχόλιο 2: Θεωρώ την ομιλία Μ. Ομπάμα στην Αθήνα ιδιαιτέρως σημαντική -σχολιάζει τις σκέψεις κάθε Μαγκλιβέρα.

«Τώρα ζούμε σε μια παγκοσμιοποιημένη κοινωνία, σε μια εφοδιαστική αλυσίδα που σχετίζεται με κάθε χώρα. Οι θέσεις εργασίας του αύριο θα είναι διαφορετικές. Δεν μπορούμε να κοιτάζουμε προς τα πίσω. Πρέπει να κοιτάμε προς το μέλλον. Δεν μπορούμε να αρνηθούμε τους συσχετισμούς που έχουν παραγάγει πλούτο αλλά και σχέσεις. Πιστεύω ότι η καλύτερη ελπίδα για πρόοδο σχετίζεται με τις ανοιχτές αγορές και φυσικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατία. Επίσης, πιστεύω ότι το μονοπάτι της παγκοσμιοποίησης απαιτεί διορθώσεις και τα επόμενα χρόνια οι χώρες μας πρέπει να διασφαλίσουν ότι τα πλεονεκτήματα μιας ολοκληρωμένης παγκοσμιοποιημένης οικονομίας θα φτάσουν σε περισσότερους ανθρώπους και ο αρνητικός αντίκτυπος και οι συνέπειες θα αφορούν ολοένα και λιγότερους. Χρειαζόμαστε τολμηρές πολιτικές που θα προωθήσουν την ανάπτυξη και τη στήριξη της απασχόλησης. Γνωρίζουμε ότι πρέπει να δοθεί στους εργαζομένους περισσότερη δύναμη και καλύτερες αμοιβές»- (εφ/δα «Καθημερινή»,  16/11/16)

Επιτελείς στο Υπουργείο Παιδείας θα μπορούσαν να επιλέγουν θέματα για σχολικές εξετάσεις, θα μπορούσαν να σκέπτονται πιο σοβαρά. Πολύ απλά: ας συγκρίνουμε τις σκέψεις Μαγκλιβέρα και ας τις αντιπαραβάλουμε με αυτό το απόσπασμα από την ομιλία Ομπάμα!

Απόσπασμα 3: «Η άποψη ότι τσακίζοντας τις εθνικές, θρησκευτικές, πολιτισμικές παραδόσεις οδηγούμαστε σ’ έναν καλύτερο κόσμο, αποδείχθηκε όχι μόνο εσφαλμένη αλλά κι έξω από τις ανάγκες της ζωής…».

Σχόλιο: Αυτά συνιστούν κανονικές ασυναρτησίες. Ποιος επιδιώκει κάτι τέτοιο; Πότε εφαρμόστηκε; Ποιες αποδείξεις παραθέτουμε;

Η κατάσταση που προκύπτει από την ολοένα και περισσότερη επικοινωνία σε παγκόσμιο επίπεδο, οδηγεί σε πίεση πάνω στο τοπικό στοιχείο αλλά αυτό δεν «τσακίζει», καθώς το νέο μίγμα διαθέτει αυτή την καταπληκτική ικανότητα να φτιάχνει καλούς συνδυασμούς ανάμεσα στο εθνικό και το υπερεθνικό.

Καθώς δεν βλέπω κανένα που επιδιώκει να «τσακίσει» τις εθνικές παραδόσεις, μπορώ να υπερασπιστώ το αντίθετο: η ΕΕ διαθέτει προγράματα, πόρους και τεχνογωσία ακριβώς για να υπερασπιστεί το διαφορετικό και το εθνικά αδύναμο, το μειονοτικά υπαρκτό σε διάφορες εκφράσεις του.

Απόσπασμα 4: «Η διαφθορά που εμφανίζεται στις διατακτικές σχέσεις του ανθρώπου με τη φύση, και παράλληλα στις ανθρώπινες σχέσεις που αναπτύσσονται στην παγκοσμιοποιημένη καταναλωτική κοινωνία έχει υπερβεί τα όρια…»

Σχόλιο: είναι πολύ δύσκολο να σχολιάσεις τυποποιημένους τρόπους σκέψης. Διαφθορά, φύση, ανθρώπινες σχέσεις. Μόνο ερωτήματα: Λέει ότι «η καταναλωτική κοινωνία έχει υπερβεί τα όρια». Αν αυτό ισχύει θα μπορούσε ο συγγραφέας να μας πει το θεμιτό «όριο»; Υπάρχει κάποια κοινωνία που το εμφανίζει ή όλος ο πλανήτης τρελάθηκε;

Εν πάση περιπτώσει, το ζήτημα με την «καταναλωτική κοινωνία» έχει πράγματι ορισμένες σκληρές διαστάσεις, εάν θέλουμε να μιλήσουμε για την κυπριακή κοινωνία: τραπεζικά δάνεια, μεγάλο ποσοστό στα κόκκινα, μια κοινωνία  χωρίς επίγνωση των ορίων της έφτασε στην πτώση, στο κούρεμα, στο χείλος του γκρεμού. Η πολιτική και τραπεζική ηγεσία, θεώρησε τον εαυτό της ως παγκόσμια δύναμη, σκέφτηκε πέρα από τα όρια και ετοίμασε ένα σημαντικό τμήμα της κοινής γνώμης να ακολουθήσει το δρόμο της αυταπάτης.

Απόσπασμα 5: Τελικά, στην ενότητα παραγωγή επικοινωνιακού λόγου, καλείται ο μαθητής, με βάση την παράγραφο 4 να αναπτύξει τρόπους «με τους οποίους οι φορείς της παιδείας μπορούν να ενισχύσουν τον σύγχρονο άνθρωπο ώστε να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις πιο πάνω επιπτώσεις».

Σχόλιο: Αφού καλείται ο μαθητής να προβληματιστεί πάνω σε έναν κείμενο γεμάτο από ακραίας μορφής ανορθολογισμό, μετά καλείται να καταθέσει προτάσεις «ώστε να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις πιο πάνω επιπτώσεις»! Ασφαλώς ο μαθητής έχει ετοιμάσει από πριν προτάσεις, θα τις γράψει, ίσως επιτύχει το σκόπο του να κατακτήσει θέση σε ένα πανεπιστήμιο, αλλά μετά το σχολικό γύμνασμα θα κάνει ακριβώς το αντίθετο! Θα πετάξει την άχρηστη γνώση, κρατώντας μέσα του την απορία γιατί να είμαστε «πρώτοι» όταν συγκρινόμαστε με τον εαυτό μας και «ουραγοί» όταν καλούμαστε να συγκριθούμε με τα ευρωπαϊκά επίπεδα!

Λάρκος Λάρκου