Η Μακεδονία στο μάτι του κυκλώνα
Η αιφνιδιαστική κίνηση των ΗΠΑ να αναγνωρίσουν την FYROM ως «Δημοκρατία της Μακεδονίας» έχει πολλές διαστάσεις, ποικίλες ερμηνείες. Πάει πίσω στο χρόνο αλλά κυρίως ελέγχει και αξιολογεί το παρόν μας, τις δυνατότητες να κατανοήσουμε με πληρότητα το «σκοπιανό» ζήτημα και δι’ αυτού το σύστημα δράσεων σε θέματα της εξωτερικής πολιτικής. Σε πέντε σημεία.
Α. Η κίνηση Μπους να αναγνωρίσει «Δημοκρατία της Μακεδονίας» είναι απολύτως κυνική. Μόλις νίκησε και αφού οι ελληνοαμερικάνικες ψήφοι δεν μπορούσαν να αλλάξουν κατεύθυνση αναγνώρισε «Μακεδονία». Άρα ήταν μια σχεδιασμένη κίνηση, που απλώς ανέμενε την ολοκλήρωση των αμερικάνικων εκλογών.
Β. Το μήνυμα της κοινής λογικής προς τον Κ. Καραμανλή είναι σαφής. Η αδράνεια ή η αποκοίμιση στα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής δεν παράγει ούτε πρόοδο, ούτε καν στασιμότητα. Μας παίρνει σε οπισθοδρομήσεις, σε ανεξέλεγκτες διαδρομές. Η ελπίδα που ήθελε να παράγει το
«Δόγμα Καραμανλή» – η αντιμετώπιση προβλημάτων είναι η μη αντιμετώπιση τους – προκαλεί κινήσεις προς τα πίσω, περιπλέκει τα ζητήματα.
Γ. Είναι εύστοχη η επισήμανση Θ. Πάγκαλου για τις ευθύνες της Κυβέρνησης Μητσοτάκη και του τότε ΥΠΕΞ Α. Σαμαρά για το σκοπιανό. Όμως είναι εξίσου αληθές ότι και ο ευφυής και διορατικός Α. Παπανδρέου δεν βοήθησε προς τη θετική κατεύθυνση. Στην περίφημη τότε «Σύσκεψη των Αρχηγών» και το ΠΑΣΟΚ δέχθηκε την άποψη για ονομασία του κράτους των Σκοπίων χωρίς να υπάρχει καμιά αναφορά στη λέξη Μακεδονία. Σημαντικές δυνάμεις μέσα στο ΠΑΣΟΚ, όμως, είχαν διαβλέψει σωστά τις εξελίξεις (Κ. Σημίτης, Γ. Παπανδρέου, Θ. Πάγκαλος, Γ. Κρανιδιώτης, Α. Διαμαντοπούλου κ.ά.), αλλά και το ΚΚΕ, και ο Συνασπισμός είχαν προτείνει καλύτερες λύσεις στο ζήτημα.
Δ. Τι θα μπορούσε να γίνει έγκαιρα και σοβαρά ώστε να μην φθάσει η Ελλάδα σε αυτό το αδιέξοδο; Η Αθήνα θα μπορούσε να είχε αποδεχθεί τη μεσολάβηση της Ε.Ε. και την πρόταση Πινέιρο για «σύνθετη λύση» στο όνομα του κράτους των Σκοπίων. (1992). Σε άρθρο μου στον «Φιλελεύθερο» στις 17 Νοεμβρίου 1992 είχα εγκαίρως και δημοσίως υποστηρίξει τη σύνθετη ονομασία (λ.χ, Σλαβική Μακεδονία). Είχα υποστηρίζει ότι «η Αθήνα βήμα με βήμα θα συναντήσει την ήττα» και ότι τελικά θα μας μείνει σκέτη η «Δημοκρατία της Μακεδονίας» (το πλήρες άρθρο στην ιστοσελίδα www.larkoslarkou.org.cy). Είχα υποστηρίξει ότι το κράτος των Σκοπίων – κάτω από ορισμένες σαφείς προϋποθέσεις – μπορούσε να στηρίξει την ανάπτυξη του στην ελληνική βοήθεια (κράτος περικυκλωμένο, έξοδος μέσω λιμανιού Θες/κης κά ).
Ε. Τι ακριβώς είχε συμβεί στην τότε περίοδο; Ακριβώς όπως πολλές φορές έχει συμβεί στη νεοελληνική ιστορία. Πολιτικοί παράλυτοι από το φόβο του δήθεν πολιτικού κόστους (π.χ. 1 εκ. διαδηλωτές στη Θεσσαλονίκη υπό τον Μητροπολίτη Σπυρίδωνα) ζητούσαν κανένα παράγωγο της λέξης «Μακεδονία» στην ονομασία του κράτους των Σκοπίων.
Πολιτικοί που συναντήθηκαν (Σύσκεψη Αρχηγών υπό τον τότε πρόεδρο Κ. Καραμανλή) όπου ο ένας πλειοδοτούσε σε ανεδαφικές προτάσεις από τον άλλο (με εξαίρεση το ΚΚΕ). Πολιτικοί που ήθελαν να πάρουν εκδίκηση για εσωτερικούς – εκλογικούς λόγους, αντί να βοηθήσουν τους αντιπάλους τους, και τους εαυτούς τους και πάνω απ’ όλα την Ελλάδα με εφικτές λύσεις εξόδου από το αδιέξοδο.
Πολιτικοί που αντί να πάρουν υπεύθυνες θέσεις, παρακολουθούσαν από την τηλεόραση τον εθνικιστικό λαϊκισμό του τότε ΥΠΕΞ Α. Σαμαρά, είτε σήμερα βλέπουν το ρεσιτάλ αμετροεπούς ρητορείας με το σημερινό λόγο του Αρχιεπισκόπου Αθηνών Χριστόδουλου. Η αδυναμία κατανόησης του πραγματικού πλαισίου άσκησης εξωτερικής πολιτικής, φέρουν αυτά τα αποτελέσματα που ο κυνισμός των ΗΠΑ έσπρωξε στα άκρα με την ακραίως περιφρονητική στάση της Ουάσιγκτον προς την Αθήνα.
Είναι ένα ύστατο πλεονέκτημα για την Ελλάδα το πλαίσιο της Ε.Ε., και επίσης είναι καλό το ότι οι χώρες – μέλη της Ε.Ε. δεν έχουν ακολουθήσει την Ουάσιγκτον σε αυτή την απόφαση. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως ζούμε στο 1992. (Πινέιρο). Τα δεδομένα έχουν αλλάξει και είναι σαφές πως οι ακραίες δυνάμεις στα Σκόπια θα γίνουν πιο ακραίες μετά την απόφαση των ΗΠΑ. Κατά συνέπεια η συζήτηση θα γίνεται πλέον σε πιο σκληρό πλαίσιο και η αιγίδα του ΟΗΕ δεν οδηγεί σε λύσεις (μεσολάβηση Νίμιτς). Είναι χρησιμότερο το ευρωπαϊκό πλαίσιο, εφόσον η Ελλάδα (με συνεννόηση, εάν είναι δυνατόν, ανάμεσα στις πολιτικές δυνάμεις) να εισηγηθεί η ίδια μια λύση σύνθετης ονομασίας στο κράτος των Σκοπίων η οποία να κάνει σαφή διάκριση ανάμεσα στο γεωγραφικό όρο της ελληνικής Μακεδονίας και την εθνολογική βάση των κατοίκων του κράτους των Σκοπίων. Η ίδια η Ελλάδα έχει μια ειδική ευθύνη – κάτω από αυτές τις συνθήκες – να προτείνει λύση, η Ε.Ε. να την αποδεχθεί και δια της Ε.Ε. να προταθεί στα Σκόπια. Έστω και τώρα είναι επωφελές για την Ελλάδα να δοκιμάσει αυτή την την πρωτοβουλία γιατί η μονιμότητα της σκέτης ονομασίας «Δημοκρατία της Μακεδονίας» είναι βλαπτική για τα εθνικά συμφέροντα. Το 1992 μπορούσε να επιτευχθεί καλύτερη σύνθετη διευθέτηση. Σήμερα κάτω από δυσμενέστερους όρους (που τις προκάλεσε η προκλητική κίνηση της Ουάσιγκτον) είναι εθνικώς ωφέλιμο να επιδιωχθεί το καλύτερο δυνατόν.