Νέα σελίδα στις σχέσεις Ρωσίας-Τουρκίας

Η Τουρκία  αναπτύσσει την  ενεργειακή  της πολιτική ώστε να την φέρει σε πλεονεκτική θέση σε σχέση με τους μεγάλους περιφερειακούς παίκτες στην Α. Μεσόγειο ,τη Μ. Ανατολή και κατ’ επέκταση με την ΕΕ. Το ενεργειακό χαρτί της Τουρκίας είναι ιδιαιτέρως σημαντικό μια και η γεωγραφική της θέση της παρέχει τη δυνατότητα να είναι κόμβος μεταφοράς ενέργειας σε σχέση με το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο από την  Κασπία Θάλασσα ή από τις χώρες της Κ.Ασίας.  Η αξιοποίηση από την Τουρκία της μεταφοράς ενέργειας είναι στρατηγικής σημασίας κίνηση γιατί δίνει τη δυνατότητα  στην Άγκυρα να επηρεάζει την ενεργειακή πολιτική της Δύσης από θέση νέας ισχύος. Ο πετρελαιαγωγός Μπακού – Τζεϊχάν μπήκε σε λειτουργία στις 25 Μαϊου 2005. Τα στοιχεία που συνοδεύουν την ολοκλήρωση της κατασκευής του είναι εντυπωσιακά: μήκος 1.176 χιλιόμετρα, κόστος κατασκευής τα 3.2 δις δολάρια. Μόνο για να γεμίσει ο αγωγός απαιτούνται 10 εκ. βαρέλια πετρελαίου (στοιχεία από το ΑΠΕ, 25/5/05). Η λειτουργία αυτού του αγωγού με τη μεταφορά πετρελαίου από την Κασπία στη Μεσόγειο επηρεάζει αισθητά τις γεωπολιτικές ισορροπίες στην περιοχή. Εμφανώς η Τουρκία παίρνει τη μερίδα του λέοντος από αυτές τις αλλαγές ,προστατεύει το μεγαλύτερο μέρος του αγωγού αφού  της ανήκει το Τζεϊχάν. Η Τουρκία «αφαιρεί» πόντους από τη γεωπολιτική αξία της πετρελαιοφόρας Μ. Ανατολής  και κατά πλειοψηφία οι πόντοι προστίθενται σε αυτήν. Η Τουρκία θα παίξει το ενεργειακό της χαρτί απέναντι στις μεγάλες χώρες της Ε.Ε. – Γερμανία, Γαλλία, Μ. Βρετανία επειδή το πετρέλαιο διαθέτει  μια σταθερή αξία στις γεωπολιτικές ανακατατάξεις στην περιοχή της Κασπίας και της Μ. Ανατολής. Ο στρατηγός Χ. Οζκιόκ σε μήνυμά του στον τουρκικό λαό με την ευκαιρία του νέου έτους (2006)  υπογράμμισε τα εξής: « Η Τουρκία προσελκύει θετική σημασία εξαιτίας της σταθερής ανόδου της γεωπολιτικής της αξίας και συγκεκριμένα μέσω των τεράστιων προγραμμάτων μεταφοράς ενέργειας τα οποία έχουν ολοκληρωθεί και τεθεί σε εφαρμογή τα τελευταία χρόνια, θα αυξηθεί ακόμη περισσότερο η σημασία της Τουρκίας στον 21ο αιώνα (ΚΥΠΕ, 3/1/2006).

Στις 17 Νοεμβρίου 2005 έγιναν τα εγκαίνια του ενεργειακού σταθμού Ντουρουσού κοντά στη Σαμσούντα όπου καταλήγει ο αγωγός που διοχετεύει ρωσικό φυσικό αέριο στην Τουρκία στην παρουσία του Τ.Ερντογάν, του ρώσου προέδρου Β.Πούτιν και του ιταλού πρωθυπουργού Σ.Μπερλουσκόνι. Ομιλώντας στη διάρκεια της τελετής ο Τ.Ερντογάν δήλωσε ότι «μπορούμε να επεκτείνουμε το σταθμό του Ντουρουσού μέχρι το Τζεϊχάν δημιουργώντας ένα σημαντικό ενεργειακό δίκτυο». Στη συνέχεια τόνισε τη απόφασή του να κάνει το λιμάνι του Τζεϊχάν «εμπορικό και ενεργειακό  κέντρο». Σύμφωνα με τον Ορχάν Κοσκούν(Reuters, Kathimerini, English Edition,12/11/2005) “ η ιταλική εταιρεία ενέργειας ΕΝΙ  και η τουρκική “Γκαλίκ” υπολογίζουν ότι το έργο του αγωγού μεταφοράς πετρελαίου που θα συνδέει την Σαμσούντα με το Τζεϊχάν θα μεταφέρει πάνω από 1 εκ. βαρέλια την ημέρα”. Μια τέτοια εξέλιξη θα δώσει μια νέα λύση στη μεταφορά ενέργειας εκτός από τα Στενά του Βοσπόρου και  παράλληλα θα μειώσει τη σημασία του προγραμματιζόμενου αγωγού που θα μεταφέρει πετρέλαιο από το βουλγαρικό λιμάνι Μπουργκάς στην ελληνική Αλεξανδρούπολη.

Ο ρώσος πρόεδρος Β.Πούτιν έκανε την εκτίμηση ότι « η Τουρκία θα γίνει ενεργειακή γέφυρα μεταξύ Ανατολής και Δύσης» και ότι το φυσικό αέριο μπορεί να φθάσει προς τη Νότια Ευρώπη, τη Νότια Ιταλία και το Ισραήλ. Από την πλευρά του ο ιταλός πρωθυπουργός Σ.Μπερλουσκόνι μίλησε για υλοποίηση ενός σχεδίου που έφερε «εκπληκτικά αποτελέσματα». Ο αγωγός που έρχεται από το Ιζολμπιντόι της Ρωσίας έχει μήκος 1.213 χιλ., τα 400 από τα οποία είναι κάτω από τη Μαύρη Θάλασσα και μεταφέρει στη Σαμσούντα 3.7 δισ. κυβικά μέτρα φυσικό αέριο ετησίως.

Ειδικότερα οι σχέσεις Τουρκίας-Ρωσίας αποκτούν μέσα στο 2005 νέα περιεχόμενα και προς αυτό συνέβαλαν οι  πέντε συναντήσεις Ερτνογάν-Πούτιν. Οι στόχοι είναι σαφείς:

2007. A) η ενίσχυση των εμπορικών τους σχέσεων με σκοπό να φθάσουν τα 25 δις δολάρια έως το 2007.
2008. B) η απρόσκοπτησυνεργασία στους κρίσιμους τομείς της μεταφοράς ενέργεια (ο σταθμός στη Σαμσούντα είναι ένα χειροπιαστό παράδειγμα πλήρους συνεργασίας) και,

Γ) η συνεργασία σε στρατιωτικά ζητήματα, κυρίως στην προμήθεια ρωσικών πολεμικών ελικοπτέρων από την Άγκυρα.

 Είναι εμφανής η προσπάθεια από την πλευρά της Άγκυρας για τη δημιουργία  μιας νέας ισορροπίας στις τριγωνικές σχέσεις Ρωσίας-Τουρκίας- Κύπρου. Είναι εμφανής η προσπάθεια του Τ. Ερντογάν να διαφοροποιήσει τις παραδοσιακά φιλικές σχέσεις της Μόσχας με τη Λευκωσία και κατ’ επέκταση να την απομακρύνει από  την υποστήριξη προς τις ε/κ θέσεις στο κυπριακό. Η Άγκυρα χρησιμοποιεί το ενεργειακό της χαρτί,  τις εμπορικές σχέσεις και τις παραγγελίες στρατιωτικού εξοπλισμού από τη Μόσχα ως «εργαλεία»  για να πείσει τη δεύτερη να διολισθήσει σε «ουδέτερες» θέσεις στο κυπριακό ή γενικά να κρατήσει μια πολιτική ίσων αποστάσεων σε ειδικές πτυχές του κυπριακού που τυγχάνουν διαχείρισης από το Συμβούλιο Ασφαλείας  του ΟΗΕ ή και απέναντι στη λεγόμενη άρση της «απομόνωσης» των τ/κ. Οι πρόσφατες δηλώσεις του Β.Πούτιν για την Κύπρο συνιστούν ένα βήμα προς αυτή την κατεύθυνση. Με διπλωματική δεξιοτεχνία, μέσα από καλά επιλεγμένες  φράσεις ο Β. Πούτιν έδωσε ένα δείγμα γραφής ότι η σημερινή ρωσική πολιτική λαμβάνει υπόψη ορισμένους νέους παράγοντες στη διαμόρφωση της γραμμής της. Μέχρι σήμερα ο βασικός παράγοντας ήταν οι δίκαιες ε/κ θέσεις. Σήμερα προσθέτει νέους παράγοντες ( Τουρκία, «βόρεια Κύπρος») και έτσι ισορροπεί πάνω σε μια νέα «τριγωνική» βάρκα. 

Συνολικά η  αλλαγή σελίδας στις ρωσοτουρκικές σχέσεις είναι εξαιρετικά επωφελής στο οικονομικό πεδίο και για τις δύο χώρες. Στο   πολιτικό τμήμα της  σηματοδοτεί μια αυτόνομη πρωτοβουλία ισχύος με αποδέκτες τις Βρυξέλλες και την Ουάσιγκτον με την  οικοδόμηση ενός πόλου συνεργασίας και ανάπτυξης ανάμεσα στη Ρωσία και την Τουρκία, γεγονός που θα τους επιτρέψει να εμφανιστούν στο διεθνές σκηνικό ως ένα σημαντικό παράδειγμα προωθημένης συνεργασίας δύο ισχυρών γειτόνων με παραδοσιακές σχέσεις εχθρότητας και καχυποψίας.