Η γειτονιά μας φλέγεται!

Στην ιστορία της Κύπρου, κατ’ επέκταση και του κυπριακού, έλειψε συχνά η μελέτη του γεωγραφικού χάρτη με ότι αυτό βαραίνει την γεωπολιτική του σημασία. Κυριάρχησε η αντίληψη ότο μπορούμε να αγνοούμε τον χάρτη, αφού έχουμε δίκαιο ή ότι μπορούμε να παραβλέπουμε τη σημασία των γύρω εξελίξεων, αφού με μια καταγγελία κατά των «κακών» μπορούμε να βάλουμε σε τάξη την γύρω μας ρευστότητα. Αυτή η αντίληψη για τις διεθνείς σχέσεις επέφερε βαρύτατα πλήγματα στην ελληνοκυπριακή πολιτική ιστορία. Κορυφαίο παράδειγμα στον 20ο αιώνα ήταν η αγνόηση της θέσης του πρωθυπουργού της Ελλάδας Ε. Βενιζέλου το 1931 κατά τη διάρκεια της εξέγερσης στη Λευκωσία, γνωστής ως «τα Οκτωβριανά». Η θέση Βενιζέλου για σταδιακή αυτοκυβέρνηση, μη συμμετοχή της Ελλάδας στη διαχείρησή του κυπριακού κατά τρόπο που να παρεμποδίζει την ανάμειξη της Τουρκίας, το αίτημα για αυτοδιάθεση να τυγχάνει διαβούλευσης στο διμερές πλαίσιο ανάμεσα στους ε/κ και το Λονδίνο, δεν βρήκε ακροατήριο στη νήσο. Η θέση του, διαβλήθηκε εν μέσω χαρακτηρισμών γιατί αποσυντόνιζε τις βεβαιότητες μιας ρηχής ηγεσίας που θεωρούσε, εκτός άλλων, ότι κατέχει διπλωματική γνώση πολύ πέραν ενός Βενιζέλου.

Η αποτυχία αποδόθηκε στους ξένους, στην αγγλική δολιότητα, ή σε κακούς διπλωμάτες που δεν είχαν το σθένος να θέσουν το κυπριακό στο διεθνές πλαίσιο «εγκαίρως». Η θέση της Κύπρου στον τότε κόσμο θα έπρεπε να κατακτηθεί με την ανάλυση, τις επιλογές, τις αποφάσεις και τις πρωτοβουλίες της ηγεσίας της. Δεν πέτυχε, αλλά –ακόμα πιο σημαντικό- δεν θέλησε να οργανώσει μια ευρύτερη συζήτηση/αναζήτηση για τη στρατηγική των ε/κ και το διεθνές περιβάλλον που περικλείει την Α. Μεσόγειο, την Μέση Ανατολή, και πιο ύστερα τη γεωπολιτική σημασία της πετρελαϊκής γειτνίασης, τη στρατηγική συνεργασία ΗΠΑ-Ισραήλ και τις σχέσεις Ελλάδας- Τουρκίας.

Σήμερα μπορεί κανείς να διαπιστώσει την ελαφρότητα μιας δημόσιας συζήτησης στην Κύπρο όταν γύρω μας εξελίσσεται η πιο επικίνδυνη παγκοσμίως ανάπτυξη στρατιωτικών συγκρούσεων στη Συρία, το Ιράκ, την αστάθεια στον Λίβανο και τις αλυσιδωτές επιπτώσεις από τη δράση των Ταλεμπάν στο Πακιστάν. Η στρατιωτική δράση και οι επιτυχίες του κινήματος των τζιχαντιστών του ISIL εντυπωσιάζει για το είδος των εξελίξεων που τόσα χρόνια εγκυμονούσε η γειτονιά μας. Οι πιέσεις κατά της κυβέρνησης Μαλίκι στη Βαγδάτη δημιουργούν μια επικίνδυνη δυναμική καθώς ένα Ιράκ στα «τρία» θα οδηγήσεις τις εξελίξεις στα πρόθυρα μιας ανεξέλεγκτης αστάθειας που αυτή τη στιγμή ουδείς μπορεί να δει την κατάληξή της. Ένα Ιράκ με τρεις πρωτεύουσες (Βαγδάτη, Μοσούλ, Αρμπίλ) θα θέσει τις βάσεις για νέες ισορροπίες στην περιοχή τις οποίες θα ντοπάρει ο ισλαμικός φανατισμός και η ένοπλη απειλή για νέα ισορροπία σχέσεων ανάμεσα στο σουνίτικο κίνημα του ISIL και την αδύναμη διακυβέρνηση Μαλίκι στο Σιίιτικο νότιο Ιράκ με φόντο ένα σχήμα εδαφών από τη Συρία μέχρι το ΒΔ Ιράκ.

Η Κύπρος σε αυτή την αλληλουχία των γεγονότων έχει κάθε συμφέρον να συνταχθεί με τις δυτικές επιλογές και να αξιολογήσει τις εξελίξεις σε σχέση με την ανακάλυψη υδρογονανθράκων στην κυπριακή ΑΟΖ υπό το πρίσμα μιας αναδυόμενης αστάθειας στη Μέση Ανατολή. Η ρευστότητα αυτή θα κάνει λιγότερο ενεργητικές εταιρείες που έχουν επιδείξει ενδιαφέρον για έρευνες στην κυπριακή ΑΟΖ, ενώ το θέμα των αγωγών αποκτά μια νέα διάσταση εξαιτίας της πίεσης που ασκούν δυνάμεις που δρουν τυφλά στην ευρύτερη γειτονιά μας και θέτουν σε συναγερμό τα συμφέροντα του Ισραήλ στην περιοχή. Είναι σημαντικό όσα εξαρτώνται από τη Λευκωσία να τεθούν σε μια πιο ευθεία τροχιά για να λιγοστέψει η πίεση της αστάθειας πάνω σε κρίσιμα κυπριακά συμφέροντα. Η συγκυρία σημαίνει μια πλήρη προσπάθεια για να δούμε ως πού μπορεί να φτάσει η παρούσα διαδικασία επίλυσης στο κυπριακό και ταυτόχρονα εμβάθυνση της σχέσης ανάμεσα στα δυτικά συμφέροντα στην περιοχή όπως εκφράστηκαν με την ένταξη της νήσου στην ΕΕ και από τις δηλώσεις που έγιναν κατά τη διάρκεια της επίσκεψης Μπάιντεν στην Κύπρο. Δεν χωράνε ακροβασίες στη διαχείριση των κρίσεων, και κυρίως δεν χωράει μια διαστακτικότητα στις συνομιλίες για το κυπριακό επειδή πτυχές της λύσης θα είναι δύσκολες ή επειδή ένα μέρος της κοινής γνώμης πιθανόν να διαφωνήσει. Κάθε συμβιβασμός προϋποθέτει δυσκολίες, αλλά η συντήρηση της σημερινής κατάστασης οδηγεί με γοργούς ρυθμούς στην οριστική διχοτόμηση. Η μετάβαση της Κύπρου από τον κόσμο της αστάθειας στο σύστημα της σταθερότητας απαιτεί να αναπτύξουμε βαθειές πεποιθήσεις για το κυπριακό μέλλον σε μια γειτονιά που συχνά επιλέγει να φλέγεται.