Οι διαπραγματευτές στη χώρα του Μαντέλα

Αίφνης μπήκε στο κυπριακό προσκήνιο η Νότια Αφρική! Σύμφωνα με την εφημερίδα «Μιλλιέτ» Ανδρέας Μαυρογιάννης και Κουντρέντ Οζερσάι θα μεταβούν στη Νότια Αφρική στις 25 Απριλίου για να αντλήσουν εμπειρίες από τη διαδικασία συμφιλίωσης που εφάρμοσε η χώρα αυτή. Στόχος «να μεταφερθεί η εμπειρία της Ν. Αφρικής στη διαδικασία επίλυσης του Κυπριακού. Θα μελετήσουμε και τις απόψεις των ανθρώπων της Ν. Αφρικής για τη διαδικασία λύσης» σύμφωνα με σχετική δήλωση Μαυρογιάννη. Ο Κουντρέτ Οζερσαι ανέφερε ότι «εμείς συμμετέχουμε σε ότι πιστεύουμε πως θα συμβάλει στη διαδικασία λύσης» (Κυπε, 13/4).

Σύμφωνα με την ίδια εφημερίδα «υπάρχει το ενδεχόμενο διορισμού ως Ειδικού Αντιπροσώπου για το Κυπριακό του Ροέλοφ Πέτρους Μέγιερ, πρώην Υπουργού της Κυβέρνησης Νέλσον Μαντέλα στη Ν. Αφρική, ο οποίος συμμετείχε στις διαπραγματεύσεις στη Ν. Αφρική με την ομάδα των λευκών.

Η είδηση αυτή είναι σημαντική για τρεις λόγους: πρώτος, ο συμβολικός, η επί τόπου επίσκεψη, η συζητηση που προκαλείται στην κοινή γνώμη, η ανακίνηση εννός θέματος με ελάχιστη αναγνώριση στην κυπριακή κοινή γνώμη. Δεύτερος, οι επί τόπου εμπειρίες που θα αποκτήσουν οι διαπραγματευτές, οι δια ζώσης επαφές και ανταλλαγές απόψεων με πρωταγωνιστές της εποχής Μαντέλα. Τρίτος, η πραγματική διασύνδεση του προτύπου Μαντέλα με την κυπριακή περίπτωση. Αυτός ο λόγος είναι και η καρδιά του ζητήματος, και πάνω σε αυτόν χρειάζεται η βαθύτερη ανάλυση.

Κεντρικό μήνυμα της μεγάλης αλλαγής που πέτυχε ο Ν. Μαντέλα ήταν το γεγονός ότι ως νικητής του αγώνα κατά του άπαρτχάιντ αρνήθηκε να αποδεχθεί τη λογική του νικητή που τα παίρνει όλα και του ηττημένου που τα χάνει όλα! Οικοδόμησε μια διαφορετική κουλτούρα. Ο ρεβανσισμός και το βλέμμα πίσω αντικαταστάθηκε με την «Επιτροπή Συμφιλίωσης», στην οποία όσοι διέπραξαν εγκλήματα πήγαν εκεί, αφηγήθηκαν, έδωσαν μαρτυρίες, ως μια μέθοδος παράθεσης γεγονότων στα οποία είχαν οι ίδιοι προσωπική γνώση. Έτσι με την παράθεση και της μαρτυρίας τους συνέβαλαν στο να κλείσουν οι πληγές με το παρελθόν, και όχι για να ανοίξουν νέες καθώς η Επιτροπή δεν είχε κανένα δικαστικό ή διαιτητικό χαρακτήρα.

Ο ίδιος ο Ν. Μαντέλα ηγήθηκε της μεταβατικής περιόδου δια του παραδείγματος. Θεμελίωσε την ομαλή μετάβαση στη δημοκρατία γιατί μπορούσε να πείσει τους μαύρους ότι αν επιχειρήσουν να κάνουν ότι έκαναν οι λευκοί το μέλλον θα ήταν αδιέξοδο για όλους.

Στην κυπριακή περίπτωση αυτό σημαίνει πολιτική θέληση υψηλού επιπέδου που θα θέσει τη συζήτηση για το κυπριακό παρελθόν πάνω σε μια νέα βάση. Αυτό δεν αλλάζει τις ιστορικές πραγματικότητες, δεν αλλάζει ότι είναι ιστορικό γεγονός, αλλάζει όμως το σημερινό περιβάλλον γιατί προσανατολίζεται προς το μέλλον, βλέπει νέες προτεραιότητες, κινητοποιεί δυνάμεις για να αναδείξουμε την επίλυση του κυπριακού ως μέγιστη επιδίωξη του παρόντος, και όχι τη διαιώνιση του διαχωρισμού και της κατοχής ως μιας «επιβράβευσης» της πολιτικής που καθηλώνει στο παρελθόν και στον ρεβανσισμό.

Το ζήτημα αυτό είναι πολύπλοκο και ασφαλώς ξεπερνά κατά πολύ μια σύντομη, τετραήμερη επίσκεψη των διαπραγματευτών στην Ν. Αφρική. Αφορά την πολιτική βούληση της κυπριακής ηγεσίας, την καλλιέργεια μιας νέας αντίληψης για το κυπριακό μέλλον στο πλαίσιο της προσπάθειας για την επίλυση του κυπριακού, που συνδέεται με τη συμμετοχή της νήσου στην πολυπολιτιστική ΕΕ, την ανάπτυξη της κουλτούρας της ανοχής και της συνύπαρξης. Δύσκολοι στόχοι. Για μια σειρά από λόγους ολοφάνερα είμαστε πολύ μακριά από αυτούς. Για παράδειγμα ακόμα και αυτή η κορυφαία πράξη συμφιλίωσης μέσα από τις ταυτοποιήσεις λειψάνων για τους κύπριους αγνοούμενους δεν έχει τύχει της αναγκαίας πολιτικής ανάλυσης ή τεκμηρίωσης ώστε να προσεγγίσει την κουλτούρα που έχει εισηγηθεί ο Ν. Μαντέλα. Αλλά κάποια στιγμή επιβάλλεται να αρχίσουμε, να θέσουμε κάποιες προτεραιότητες, να αλλάξουμε την ατζέντα. Η επίσκεψη Μαυρογιάννη και Οζερσάυ είναι σε θέση να δώσει ένα έναυσμα για να κάνουμε βήματα προόδου. Η στροφή στα σοβαρά

μπορεί να προκύψει από τα απρογραμμάτιστα και τα επιμέρους.