Μεταρρύθμιση ίσον αποκέντρωση

Το ζήτημα του τρόπου οργάνωσης μιας πολιτείας συνδέεται με πολιτικές αποφάσεις για μεταφορά αρμοδιοτήτων στο κατώτερο επίπεδο, δηλαδή στην περισσότερη αποκέντρωση και στη λιγότερη γραφειοκρατία. Μια ματιά στην κυπριακή πραγματικότητα καταδεικνύει ότι το κυπριακό κράτος από την ίδρυσή του παραμένει συγκεντρωτικό και δυσκίνητο. Τι χρειάζεται να γίνει; Πρώτα ασφαλώς χρειάζεται πολιτική θέληση, σχέδιο και επιμονή για να αλλάξει η κατάσταση. Για να αλλάξεις μια κατάσταση πραγμάτων επιβάλλεται να την μελετήσεις, να ακούσεις τη γνώμη των ειδικών και μετά να διαμορφώσεις μια εναλλακτική πρόταση με αμιγώς πολιτικά κριτήρια. Η πυραμίδα χρειάζεται να αλλάξει περιεχόμενα, στο κράτος, την ΕΔΥ και τους Ημικρατικούς Οργανισμούς:

Α. ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ: ο πρώτος όρος συνδέεται με την απόφαση το ίδιο το Υπουργικό Συμβούλιο να μεταφέρει μια σειρά από αρμοδιότητες σε Υπουργούς και αυτοί με τη σειρά τους σε Γενικούς Διευθυντές και Επάρχους και αυτοί με τη σειρά τους σε τμηματάρχες και κατώτερα στελέχη της διοίκησης. Σήμερα όπως και στη δεκαετία του ΄60, το Υπουργικό Συμβούλιο ασχολείται ή εγκρίνει, ή έχει τον τελικό λόγο σε μια σειρά από πράγματα παντελώς ξένα με την αποστολή του. Η ευθύνη μπορεί να μεταφερθεί στο αμέσως πιο κάτω επίπεδο καθώς έτσι απαλλάσσεται από τα ασήμαντα και τα επουσιώδη και μένει ο επιτελικός του χαρακτήρας.

Β. Η ΕΔΥ. Η Επιτροπή Δημόσιας Υπηρεσίας δεν μπορεί να σηκώσει στους ώμους της όλο το πλέγμα της δημοσιοϋπαλληλικής αξιολόγησης. Οι Συμβουλευτικές Επιτροπές (ΣΕ) που σήμερα αξιολογούν σε επίπεδο Υπουργείων τους υπαλλήλους χρειάζεται να πάρουν ουσιαστικό χαρακτήρα γιατί αυτές γνωρίζουν το αντικείμενο και μόνο αυτές μπορούν να κρίνουν με βάση την ειδική γνώση για την αξία ενός εκάστου υπαλλήλου. Αυτές να έχουν τον καθοριστικό λόγο. Η ΕΔΥ μπορεί να λειτουργεί ως «εφετείο» που θα εποπτεύει και θα κρίνει τις αποφάσεις που θα λαμβάνουν οι Συμβουλευτικές Επιτροπές σε περίπτωση που ένας υπάλληλος θεωρήσει ότι οι διαδικασίες δεν ήταν σωστές και χρειάζεται επανεξέταση της απόφασης ή και να αξιολογούν την ανώτερη κλίμακα της ιεραρχίας στη Δημόσια Υπηρεσία. Η ΕΔΥ δεν χρειάζεται επέκταση του σημερινού πλαισίου των αρμοδιοτήτων της, αλλά ποιοτική αλλαγή του ρόλου της για να εποπτεύει την εφαρμογή των κανονισμών και να λαμβάνει τις τελικές αποφάσεις σε περίπτωση κάποιας προσφυγής. Κατά αυτόν τον τρόπο χρειάζεται και αλλαγή της ονομασίας των Συμβουλευτικών Επιτροπών καθώς στην περίπτωση αυτή θα έχουν ακόμα πιο ουσιαστικό ρόλο. Αυτή η μεταρρύθμιση θα βελτιώσει το σημερινό αδιέξοδο με τις συνεχείς προσφυγές στα δικαστήρια για θέματα προαγωγών στη δημόσια υπηρεσία.

Γ. ΗΜΙΚΡΑΤΙΚΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ: Κάθε πραγματική μεταρρύθμιση είναι μια υπόθεση μιας συνολικής στρατηγικής. Και οι Ημικρατικοί χρειάζεται να περάσουν στο στάδιο του λιγότερου κρατικού ελέγχου και της λιγότερης γραφειοκρατίας με προϋπολογισμούς που δεν θα περνούν από το Κοινοβούλιο αλλά θα τους εποπτεύει μόνο ένα Υπουργείο και στη διαχείρηση του δημόσιου χρήματος θα ελέγχονται από τις υπηρεσίες της Γενικής Ελέγκτριας. Σήμερα ένας Ημικρατικός Οργανισμός ελέγχεται συνήθως από δύο Υπουργεία, από μία ή δύο Επιτροπές της Βουλής και ανάλογα με το θέμα και την περίπτωση από τον Γενική Εισαγγελία και το Υπουργικό Συμβούλιο. Αυτή δομή είναι ξεπερασμένη, θέτει φραγμούς στη αυτενέργεια και τις πρωτοβουλίες των οργανισμών, είναι επιζήμια στην προσπάθειά τους να λειτουργήσουν με σύγχρονο πνεύμα ή να ανταγωνιστούν οργανισμούς σε άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ που λειτουργούν με πιο ευέλικτο τρόπο.

Κάθε αλλαγή είναι δύσκολη. Χρειάζεται αποφασιστικότητα. Δεν είναι εύκολο κάποιο σώμα να μεταφέρει εξουσίες, η δύναμη της συνήθειας είναι μεγάλη και συχνά προσφέρει μικρές ή μεγάλες εξουσίες που με τη σειρά τους προσφέρουν πολιτική ισχύ. Έτσι όμως δεν θα μπορέσουμε να γίνουμε ανταγωνιστικοί στο διεθνές περιβάλλον και βεβαίως δεν θα μπορούμε να προσφέρουμε ποιοτικές υπηρεσίες στους κύπριους πολίτες.