Από τον χάλυβα στην ατελή ομοσπονδία

Στις 9 του Μάη 1950 ο Ρ. Σουμάν πρότεινε τη δημιουργία της «Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα» (ΕΚΑΧ)- πάνω στην οποία αργότερα οικοδομήθηκε η ΕΟΚ/ΕΕ». Ομιλεί: «Η από κοινού διαχείριση της παραγωγής άνθρακα και χάλυβα … θα αλλάξει το πεπρωμένο αυτών των περιοχών που επί μακρόν ασχολούνταν με την κατασκευή όπλων για πολέμους των οποίων υπήρξαν σχεδόν μονίμως τα θύματα». Η πρόοδος (ΕΚΑΧ, ΕΟΚ, ΕΕ) προέκυψε μετά από  αποφάσεις που επεξεργάστηκαν ηγέτες μεγάλου βεληνεκούς: Ζαν Μονέ, Ρομπέρ Σουμάν, Κόνραντ Αντενάουερ, Αλτιέρο Σπινέλι, Ντε Γκολ, Βίλι Μπράντ, Χ. Κολ, Φ. Μιτεράν, Ζακ Ντελόρ. Ήταν οι πολιτικοί με αίσθηση ευθύνης- πρώτα τέρμα στον μινώταυρο του πολέμου, ύστερα  βήμα βήμα ανάπτυξη ενός Ευρωπαϊκού Κοινοτικού Χώρου. Η ΕΚΑΧ έδωσε τη δυνατότητα ενός συλλογικού ελέγχου πάνω στις δυνάμεις που έφεραν μέσα τους το σπέρμα της καταστροφής

Έκτοτε πολλά άλλαξαν. Η ΕΕ εξελίχθηκε σε «Κοινότητα των 27». Μια ατελής ομοσπονδία με διπλή ταυτότητα: απευθείας λαϊκή αντιπροσώπευση, (Ευρωκοινοβούλιο) και διακρατική συνεργασία, (εκλογή προέδρου Επιτροπής με κυρίαρχο στοιχείο τη διακρατική διαβούλευση). Αυτό αποτυπώνεται και στη διπλή της συγκρότηση στην κορυφή: η Επιτροπή ως έκφραση του ατελούς ομοσπονδιακού σχήματος και το Συμβούλιο ως έκφραση της διακρατικής συνεργασίας. Με εξαιρετικά σημαντικά πλεονεκτήματα για τα μικρά κράτη. Μια ατελής ομοσπονδία που δίνει στην Κύπρο 6 Ευρωβουλευτές (αντί 1 ως ο πληθυσμός μας) και 1 Επίτροπο όταν πολύ ισχυρές χώρες έχουν επίσης 1. Αλλά η ατελής ομοσπονδία παραμένει δυσλειτουργική στις αποφάσεις. Για παράδειγμα, στις ΗΠΑ ο πρόεδρος διαθέτει σε χρόνο ρεκόρ χρήματα από τον ομοσπονδιακό προϋπολογισμό στις πολιτείες λ.χ. για μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης.  Στην ΕΕ η διαδικασία λήψης απόφασης παραμένει πολύπλοκη. Να γιατί ο  περιορισμός του βέτο είναι σκόπιμος- λήψη απόφασης με όριο λ.χ. 20 στους 27. Η ΕΕ με διαφορετικές ταχύτητες, λ.χ. μέλη Ευρωζώνης και μη μέλη της, έχει συγκυριακή λογική. Αλλά δεν έχει λογική η πρόσφατη άρνηση μελών να δεχθούν μετανάστες στο έδαφός τους με συμφωνημένα κριτήρια- πληθυσμός, οικονομική δυνατότητα- χωρίς επιπτώσεις.

Σήμερα η ΕΕ βρίσκεται σε κομβικό σημείο- «Δεν υπάρχει χρόνος για χάσιμο. Το χάσμα μεταξύ της ΕΕ και των ΗΠΑ όσον αφορά τις οικονομικές επιδόσεις γίνεται όλο και μεγαλύτερο», διαπιστώνει ο πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας Ενρίκο Λέτα παρουσιάζοντας έκθεση με τίτλο Much More Than A Market. Ο Ε. Λέτα «ζητά πιο ξεκάθαρους κανόνες για την ενοποίηση και ισχυροποίηση των κλάδων των τηλεπικοινωνιών, της ενέργειας, των μεταφορών και των χρηματοπιστωτικών αγορών της ΕΕ» (Πηγή: Οικ. Ταχυδρόμος, 18/4/24)

Ο πιο ισχυρός αντίπαλος της ευρωπαϊκής ενοποιητικής διαδικασίας είναι ο  ευρωπαϊκός «Τραμπισμός»-Λεπέν, Φάρατζ, Σαλβίνι, Αμπασκάλ. Πρώτον, γιατί το «εθνικό κράτος» που ζητούν δεν αντιμετωπίζει υπερεθνικές προκλήσεις, όπως η κλιματική κρίση, τα ανοικτά σύνορα. Δεύτερο, η επιστροφή στο «εθνικό κράτος» είναι η πιο γρήγορη συνταγή για να γυρίσουν οι χώρες της ΕΕ δεκαετίες πίσω- πτώση του βιοτικού επιπέδου,  αποδιοργάνωση του κράτους δικαίου κλπ.

Η Κύπρος επί 20ετία δεν έπαιξε με τους κοινοτικούς κανόνες στο κυπριακό.  Αντίθετα, είδε την ΕΕ σαν ΗΕ και ταυτόχρονα υπήρξε το κράτος-πρωταθλητής στην πώληση της Ευρωπαϊκής ιθαγένειας. Παραταύτα, είναι μέσα στο γήπεδο -και αυτό είναι όλη η ουσία για το μέλλον. Ότι ζητά η Κύπρος για την επίλυση του κυπριακού, το διαθέτει η ΕΕ-ασφάλεια, ανάπτυξη, υποδομές, μεταβατικές διατάξεις, προγράμματα, συμμετοχή στην εποπτεία των σταδίων επίλυσης. Γι’ αυτό δεν είναι αρκετές οι εκδηλώσεις. Μπροστά Σχέδιο και Συγκυρία.

Λάρκος Λάρκου