Αμμόχωστος και εμπιστοσύνη
Είναι αυτονόητη αλήθεια «η ανάγκη αποκατάστασης της εμπιστοσύνης μεταξύ της ε/κ και της τ/κ πλευράς πριν την έναρξη διαπραγματεύσεων για το κυπριακό». Σύμφωνα με τον ΚΕ Χ. Στυλιανίδη «σε αυτό το πλαίσιο η πιο σημαντική ενέργεια που πρέπει να γίνει είναι η επιστροφή της Αμμοχώστου στους νόμιμους κατοίκους της. Η θέση του Προέδρου της Δημοκρατίας και της Κυβέρνησης ήταν ότι πρέπει πριν από την έναρξη των διαπραγματεύσεων να υπάρχει αποκατάσταση της έλλειψης εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο πλευρών. Αυτή είναι η βασική θέση που διαβιβάστηκε από τον Υπουργό Εξωτερικών προς τα Ηνωμένα Εθνη με τη σημείωση ότι «μπορεί ως αντάλλαγμα αυτής της επιστροφής να θεωρηθεί η λειτουργία του λιμανιού της Αμμοχώστου για απευθείας εμπόριο, πάντοτε υπό ευρωπαϊκή εποπτεία» (δηλώσεις, 10 Μαίου 2013)
Αν και η θέση είναι ορθολογική, η μακρά εμπειρία γύρω από το ζήτημα της επιστροφής των Βαρωσίων είναι πικρή. Η Τουρκία αρνήθηκε κάθε βήμα, είτε παρέπεμπε στη συνολική λύση, είτε παραπέμπει σε κίνηση με «ισοδύναμο» αντάλλαγμα. Η τουρκική διπλωματία έχει περάσει την άποψή της και στον ίδιο τον Ερτογάν-«ισοδύναμες κινήσεις»- καθώς η Άγκυρα απορρίπτει κάθε κίνηση που την θεωρεί ως «μονομερή». Συνεπώς ζητά να τεθούν πράγματα σε αμοιβαίο βάθρο-(ενταξιακά κεφάλαια/λιμάνια αεροδρόμια, ή και Βαρώσια/Τύμπου-λιμένας Αμμοχώστου). Αυτά είναι τα δεδομένα και στον ορίζοντα δεν φαίνεται κάποια μονομερής κίνηση, ωστόσο, είναι σημαντικό να τεθούν στο διάλογο εισηγήσεις που να αλλάζουν το κλίμα, είναι καλό η προσπάθεια να δοκιμαστεί, καθώς, έστω αν επιτύχει πάνω σε «αμοιβαία βήματα», αυτά θα συνιστούν μια εξέλιξη πολύ καλύτερη από την ακινησία.
Δύο σοβαρά ζητήματα προκύπτουν από αυτή τη διαδικασία,
Πρώτο η έλλειψη εμπιστοσύνης. Οι αμφιβολίες και τα ερωτήματα. Ποιος θα κάνει το πρώτο βήμα, θα τηρήσει την δέσμευσή της η άλλη πλευρά, αν εγώ κάνω το πρώτο βήμα; Τι θα γίνει αν η διαδικασία δεν επιτύχει; και,
Δεύτερο, χρειάζεται να αναδειχθεί το «ταυτόχρονο» και το «συμφωνημένο» σε συνδυασμό με ισχυρή πολιτική μεσολάβηση, ικανή να πείσει για την αμοιβαιότητα στις κινήσεις. Δυστυχώς, οι χειρισμοί στον ευρωπαϊκό χώρο σχετικά με την οικονομική κρίση στην Κύπρο, αφαίρεσαν ορισμένες δυνατότητες σχετικές με το σενάριο αυτό.
Ο ΓΓ του ΟΗΕ Μπα-κι-Μουν, σύμφωνα με τις δηλώσεις Στυλιανίδη, έχει αποδεχθεί σχετικό σήμα της Λευκωσίας «ότι εξαιτίας των σημαντικών οικονομικών προβλημάτων που περνά τώρα η Κύπρος θα ήταν καλύτερα οι συνομιλίες για το κυπριακό για λόγους προετοιμασίας να αρχίσουν το Φθινόπωρο».
Ο χρόνος μέχρι τότε είναι χρήσιμος, είναι πολιτικό εργαλείο για προετοιμασία του εδάφους σε «χαμηλό επίπεδο», για ανταλλαγή απόψεων γύρω από κεντρικά ζητήματα της διαδικασίας, αποτύτως αναγκαία αφού συνδέονται με την ουσία. Η εμπειρία έδειξε ότι η προετοιμασία του εδάφους αποτελεί το κλειδί για την πρόοδο όπως λ.χ. η πιθανότητα για συμφωνία να εξεταστεί στις συνομιλίες πρώτα το εδαφικό σε συνδυασμό με το σύστημα διακυβέρνησης και το περιουσιακό, γιατί αυτά αφορούν κεφάλαια που η κοινωνία προσλαμβάνει ως κάτι πιο άμεσο και χειροπιαστό. Έτσι κάθε πολίτης θα έχει τη δυνατότητα να δει τα οφέλη από την ουσία της λύσης γιατί αυτό το σημείο μπορεί να αποδειχθεί ο καταλύτης για να στοιχηθούν πλειοψηφικές δυνάμεις σε μια προσπάθεια ανατροπής της πορείας προς την κοινωνική παρακμή και την οριστική διχοτόμηση.
Η οικονομική κρίση δείχνει και στους πιο κακόπιστους ότι η υπόθεση της επίλυσης χρειάζεται να αποκτήσει νέα χαρακτηριστικά, ικανά να ανεβάσουν ισχυρές κοινωνικές δυνάμεις στο τρένο της αναζήτησης μιας πορείας που να υπόσχεται μόνιμη και διαρκή λύση για το σύνολο των μεγάλων προκλήσεων που αντιμετωπίζει η Κύπρος. Κάθε πολίτης μπορεί να διαβάσει πιο προσεκτικά τη θέση ότι η ασφάλεια και η ευημέρια είναι έννοιες απόλυτα συνυφασμένες με την επίλυση και την ανάπτυξη στο σύνολο της κυπριακής επικράτειας.