Αναθεώρηση σε ρυθμούς Ερτογάν

1. Η συνταγματική αναθεώρηση στην Τουρκία ήταν εδώ και χρόνια επιβεβλημένη-το τουρκικό σύνταγμα είναι προϊόν της χούντας του Κ. Εβρέν-1980. Δύο τρόποι προβλήθηκαν ως οι σημαντικότεροι για την αντικατάστασή του:
2. Διατήρηση του κοινοβουλευτικού συστήματος με πρόεδρο σε ρυθμιστικό ρόλο. Αυτή την άποψη είχε κυρίως το κεμαλικό, ΡΛΚ, το φιλοκουρδικό ΔΚΛ και προσωπικότητες από το χώρο του ΚΑΔ όπως ο Α. Γκιουλ και ο Α. Νταβούτογλου.

Αλλαγή από το κοινοβουλευτικό στο προεδρικό σύστημα, όπως προτείνει σήμερα το ΚΑΔ και με κεντρικό εμπνευστή του τον Τ. Ερτογάν. Ισχυρός πρόεδρος, για δύο θητείες με δύο αντιπροέδρους, κατάργηση της θέσης του πρωθυπουργού.

Η πρώτη άποψη δεν κέρδισε τα φώτα της δημοσιότητας, σύρθηκε στην πρόταση Ερτογάν γιατί οι φορείς της έδειξαν διστακτικότητα απέναντι στην αποφασιστικότητα του κυβερνώντος ΚΑΔ να εμφανίσει τη δική του πρόταση ως ισχυρή αλλαγή που ισούται με τη δημιουργία μιας «Νέας Τουρκίας». Η σιωπή Γκιουλ και η ιδιώτευση Νταβούτογλου υποβοήθησαν τις κινήσεις Ερτογάν και η πρόταση που κρίνεται στις 16 Απριλίου δεν είναι αυτή που κινείται ή βρίσκεται πιο κοντά στα ευρωπαϊκά κριτήρια, αλλά κρίνεται η πολιτικά και επικοινωνιακά πιο ισχυρή.

Τι λένε επ’ αυτού οι αριθμοί; Τον Ιούνιο του 2015 η δημοσκόπηση της Open Society Foundation έδειξε ότι το 60% θέλει νέο σύνταγμα, το 43% θέλει ισχυρό προεδρικό σύστημα και ότι ένα σημαντικό ποσοστό της τάξης του 21% μέσα από τις γραμμές του ΚΑΔ τάσσεται κατά ενός ισχυρού προεδρικού συστήματος. Το 2017 τα πράγματα δείχνουν πολύ διαφορετικά. Ο εκλογολόγος και πρόεδρος της εταιρίας ερευνών A&G Αντιλ Γκιουρ εκτιμά ότι «το «ναι» στη συνταγματική αναθεώριση στην Τουρκία στις 16 Απριλίου θα πάει πάνω από 60%» (ΚΥΠΕ, Α. Ανδρέου, 23/1). Η εκτίμηση του Αντίλ Γκιουρ είναι πως «σύμφωνα με τις τελευταίες μετρήσεις ο Τούρκος Πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν έχει τη στήριξη του 61% του λαού, ενώ τα ποσοστά του κυβερνώντος κόμματος ΑΚΡ και του ακροδεξιού ΜΗΡ που στηρίζουν το προεδρικό σύστημα ανέρχονται στο 65%». Ο Αντίλ Γκιουρ δηλώνει ότι «αν γίνει μια καλή προεκλογική εκστρατεία το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος μπορεί να φτάσει το 60%, ενώ δεν θα είναι έκπληξη για μένα εάν ξεπεράσει το 60%».

Το 2015 το 43% ήθελε ισχυρό προεδρικό σύστημα και το 2017 το ποσοστό ανέβηκε στο 60%. Τι άλλαξε και οι αριθμοί έχουν διαφοροποιηθεί θεαματικά; Η απάντηση βρίσκεται στο κλίμα και τις συνθήκες που δημιούργησε η απόπειρα πραξικοπήματος στις 15 Ιουλίου 2016. Η πολιτική ατζέντα άλλαξε, η δημοτικότητα Ερτογάν ανέβηκε στο 61%, καθώς οι τούρκοι ψηφοφόροι θέλουν ισχυρές λύσεις για να αντιμετωπίσουν τις πιο ισχυρές απειλές-γκιουλενιστές, τρομοκρατία, κουρδικό. Είναι χαρακτηριστικό του κλίματος που έχει δημιουργηθεί το γεγονός πως τόσο ο Γκιουλ όσο και ο Νταβούτογλου, οι οποίοι, υπό άλλες συνθήκες, πιθανώς να εξέφραζαν μια διαφορετική γραμμή, έχουν σιωπήσει κανονικά, πρακτικά βοηθώντας την πολιτική επικράτηση του παλαιού τους κόμματος.

Η αντιπαλότητα ανάμεσα στην τουρκική κυβέρνηση και δύο ευρωπαϊκές χώρες (Γερμανία, Ολλανδια) σχετικά με την οργάνωση, ή μη, συγκεντρώσεων στις οποίες τούρκοι υπουργοί θα μιλούσαν υπέρ της θέσης του ΚΑΔ στη συνταγματική αναθεώρηση, ίσως να ενισχύσει στην κάλπη τις απόψεις Ερτογάν. Ο τούρκος πρόεδρος έχει αποδειχθεί εξαιρετικά ικανός πολιτικός στη δημιουργία μιας πολιτικής κατάστασης στην οποία τα επιθετικά διλήμματα και οι πολωτικές συγκρούσεις, κατά κανόνα, πιέζουν τις εξελίξεις προς την κατεύθυνση που επιθυμούν ο ίδιος και το ΚΑΔ.

Ως προς την ουσία της σύγκρουσης, θεωρώ ότι η Γερμανία και η Ολλανδία κάνουν λάθος απαγορεύοντας τις εκλογικές συγκεντρώσεις χρησιμοποιώντας διάφορα προσχήματα. Το επιχείρημα ότι η Τουρκία παρεμποδίζει ανάλογες δράσεις σε κούρδους ή διαφωνούντες, δεν μπορεί να είναι η απάντηση. Εάν η Τουρκία κάνει λάθος, το ένα λάθος της δεν το απαντάς με άλλο λάθος, αλλά το απαντάς διευρύνοντας τον κύκλο της δημοκρατικής έκφρασης, δείχνοντας ποια πρέπει να είναι η ευρωπαϊκή απάντηση στις πιέσεις που ασκεί η τουρκική κυβέρνηση σε αντιπολιτευτικές κινήσεις στο εσωτερικό της.