Από το ’50 στο 2020

Μια ψηφοφορία στη Βουλή θέτει νέα ερωτήματα για το πού πάει το κυπριακό τρένο. Στις 10 Φεβρουαρίου με 19 ψήφους υπέρ, πέρασε τροπολογία του ΕΛΑΜ με βάση την οποία σχολεία θα εορτάζουν το «Ενωτικό Δημοψήφισμα» του 1950. Την τροπολογία ψήφισαν το ΕΛΑΜ, ΔΗΚΟ, ΕΔΕΚ, Συμμαχία Πολιτών, Κίνημα Αλληλεγγύη και το Κίνημα Οικολόγων. Ο ΔΗΣΥ με μια εξαιρετικά λανθασμένη επιλογή, προτίμησε να τηρήσει αποχή, ενώ το ΑΚΕΛ ψήφισε εναντίον.

Σύμφωνα με ρεπορτάζ στον «Φιλελεύθερο» της ίδιας ημέρας «στην τροπολογία του το ΕΛΑΜ ζητούσε προς τιμήν της επετείου στις 15 Ιανουαρίου να γίνεται αναφορά από τους καθηγητές στους μαθητές, συνοδευόμενη από ενημερωτικό φυλλάδιο και κάποιο ανάγνωσμα. Ο Βουλευτής του ΕΛΑΜ Λ. Παπαγιάννης είπε ότι «στόχος του Μετώπου είναι η δημιουργία σχολείου για διαπαιδαγώγηση σε ελληνορθόδοξα ιδανικά και στην καλλιέργεια των ιδανικών Πατρίς, Θρησκεία, Οικογένεια».

Αυτή η ενέργεια, δείχνει πόσο βαθειά παραμένουν τα εξωτερικά στοιχεία της εξέλιξής μας και πόσο καλύπτουν την τυπική επιφάνεια των πραγμάτων. Η ιστορία είναι εκεί για να αντλούμε διδάγματα, να σκεφτόμαστε, να προχωρούμε και όχι να «εορτάζουμε» πολύπλοκα φαινόμενα και γεγονότα ως τυποποιημένες αναμνήσεις κλεισμένες σε ένα φυλάδιο ή μια επετειακώς πανηγυρική ομιλία. Η διαχείριση του παρελθόντος συνδέεται πλήρως με τη διαχείριση του παρόντος, το παρελθόν ερμηνεύεται με σημερινά ιδεολογικά κριτήρια. Οι παραδόσεις είναι πολλές και διαφορετικές, και ως τέτοιες, συγκροτούν την ιστορική μας διαδρομή  και με βάση την αρχή αυτή κανένας στη Βουλή των Αντιπροσώπων δεν ζήτησε να «εορτάζουμε» επίσης τη σύγκλιση της «Διασκεπτικής» στο Λονδίνο το 1947 (σταδιακή αυτοκυβέρνηση), ή κανένας δεν σκέφθηκε να «εορτάζουμε» τη στρατηγικής σημασίας σύλληψη του Ελευθερίου Βενιζέλου για το κυπριακό το 1931.  Συνοπτικά η θέση Βενιζέλου: μη ανάμειξη της Ελλάδας για να μην αναμειχθεί η Τουρκία, το κυπριακό στο διάλογο Λονδίνου-Λευκωσίας όπου τεκμηριώνεται το πολιτικό και αριθμητικό πλεονέκτημα των ε/κ, βήματα σταδιακής αυτοκυβέρνησης.

Η ιστορική μας διαδρομή συντελείται από όλα τα επιμέρους διαφορετικά στοιχεία της και επιλέγεται αυτό που σε μια στιγμή ταυτίζεται με τις αποφάσεις της κάθε φορά επικρατούσας ηγεσίας. Λοιπόν, όσοι επικαλούνται το παρελθόν δεν το κάνουν με μια αθώα ματιά, το κάνουν για να υπηρετήσουν σημερινές επιδιώξεις, ανακατασκευάζουν το παρελθόν, αποσιωπούν άλλες αξίες ή φαινόμενα και έτσι υπηρετούν σημερινές πολιτικές στοχεύσεις. Η λαϊκίστικη ρητορεία θέλει τους πολίτες δέσμιους της εθνικής περιχαράκωσης, καχύποπτους και φοβικούς απέναντι στα μεγάλα, σημερινά ζητήματα που διαθέτουν ιδιαιτέρως σύνθετα χαρακτηριστικά. Αυτό το λόγο εκφράζει σήμερα στην Κύπρο η παράταξη που δεν θέλει να προχωρήσουν οι συνομιλίες στο κυπριακό και το επιβεβαίωσε ακόμα μια φορά με την επιλογή της στην ψηφοφορία στις 10 Φεβρουαρίου 2017.

Η απόφαση της Βουλής στις 10 Φεβρουαρίου δεν είναι μια αυθόρμητη πράξη που επιδιώκει την υπόμνηση μιας ανέφικτης επιδίωξης των ε/κ του 1950. Η μέθοδος αυτή παρεμποδίζει στο να κάνουμε πραγματική συζήτηση για τους λόγους που οδηγούσαν την Κύπρο σε περιπέτειες κάθε φορά που αναδεικνύαμε ανέφικτες επιδιώξεις σε κύρια πολιτική  κατεύθυνση.
Το ζήτημα δεν είναι η 15η Ιανουαρίου του 1950 από μόνη της. Το ζήτημα είναι η έλλειψη σύνθετης ιστορικής γνώσης στην ε/κ πολιτική εξέλιξη, η απουσία μάθησης για το πώς λειτουργεί η διεθνής ζωή, και το πώς μια κοινωνία εκπαιδεύεται από μια συσσωρευμένη πείρα βασισμένη στις κατακτήσεις και τις παραλείψεις της.
Το ζήτημα δεν είναι η 15η Ιανουαρίου από μόνη της. Το ζήτημα είναι πως, ενώ διδάσκεται στα σχολικά εγχειρίδια ιστορίας, παραμένει ως μια τυποποιημένη αφήγηση, χωρίς ερμηνεία, χωρίς διασύνδεση με τις διαφορετικές εσωτερικές της διαστάσεις και τα διεθνή ισοζύγια ισχύος.
Το ζήτημα δεν είναι η 15η Ιανουαρίου του 1950 από μόνη της. Το ζήτημα είναι τι απάντησαν ο Ν. Πλαστήρας και ο Γ. Παπανδρέου στους κυπρίους εκπροσώπους που πήγαν στην Αθήνα και στους οποίους κοινοποίησαν τα αποτελέσματα του δημοψηφίσματος.
Η  νομοθετική πράξη της 10ης Φεβρουαρίου συνιστά μια ενέργεια που ισοδυναμεί με περαιτέρω παρεμπόδιση του κλίματος που διαπερνά το διακοινοτικό διάλογο για επίλυση του κυπριακού σήμερα. Η στόχευση είναι απολύτως πολιτική:
Α) Το χρονικό σημείο της ψήφισης είναι το χειρότερο δυνατό, καθώς δημιουργεί ένα, έστω, επιμέρους, ερωτηματικό σχετικά με τη σοβαρότητά μας να διαβάζουμε σφαιρικά τις πολιτικές συγκυρίες.

Β) Η ρυμούλκηση μιας ομάδας κομμάτων πάνω την πρόταση του ΕΛΑΜ, συνιστά μια σοβαρή οπισθοδρόμηση στην «κεντρώα» εικόνα την οποία ορισμένα κόμματα προβάλλουν ως κεντρικό στοιχείο της φυσιογνωμίας τους. Τελικά η «κεντρώα» φυσιογνωμία (ως ένα είδος, «μετριοπαθούς» στάσης στα πράγματα) κατακτιέται, δεν αποτελεί μια δωρεάν «παρακαταθήκη».

Γ) Ιδιαίτερα μαζικό, και προφανώς αρνητικό μήνυμα στην τ/κ κοινότητα πάνω σε μια λογική που έχει φορτιστεί κατά κόρον με διχαστικές πρακτικές του παρελθόντος επί του εδάφους.

Δ) Δημιουργεί νέες επιπλοκές στη διαχείριση του κεφαλαίου της ασφάλειας. Οι οπαδοί της ντενκτασικής γραμμής στο κυπριακό έλαβαν το μήνυμα και επ’ αυτού θα επενδύσουν σε νέες γραμμές στις διαπραγματεύσεις.

Ε) Η συνάντηση των δύο ηγετών στις 16 Φεβρουαρίου δυσκόλεψε ακόμα περισσότερο τα πράγματα. Η εύκολη λύση είναι η συζήτηση του τύπου «ποιος έφυγε πρώτος» και, εξ’ αυτής, η καθήλωση πάνω σε ένα σκληρό αδιέξοδο. Θεωρώ ότι ο πρόεδρος Αναστασιάδης μπορεί να χειριστεί το ζήτημα της ψηφοφορίας στη  Βουλή στις 10/2 με διαφορετικό τρόπο και ο Μ. Ακιντζί να τερματίσει την τακτική της παρώθησης της τ/κ κοινότητας στην περιχαράκωση.

Στ) Στη δική μου κρίση, η πραγματική εικόνα της συγκυρίας συνίσταται στο εξής: οι δύο ηγέτες έχει «συναρμολογήσει» συγκλίσεις για ένα νέο σχέδιο λύσης οι οποίες σε ορισμένα σημεία βελτιώνουν ουσιωδώς τις Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου και σε αρκετά άλλα όλες τις παραλλαγές των σχεδίων λύσης του Κ. Ανάν. Η πρόκληση είναι σαφής: να βγουν πάνω από το συγκυριακό, πάνω από τα επιμέρους και να διαμορφώσουν την αυριανή Κύπρο. Υπάρχει ακόμα χρόνος.

Σε κάθε περίπτωση, κάθε λαός έχει την ευθύνη να διαγράψει τη δική του πορεία, να σκεφθεί και να πάρει αποφάσεις. Προσκλήσεις σε έτοιμα γεύματα δεν υπάρχουν. Υπάρχουν στην πράξη όσοι ενδιαφέρονται να προετοιμάσουν το μέλλον τους, αγωνίζονται γι’ αυτό, προετοιμάζουν την κοινωνία τους για να επιλύσει ζητήματα. Αλλιώς, θα θέτουν ερωτήματα κατά πόσο ο μαρμαρωμένος βασιλιάς μπορεί κάποτε να γίνει μέρος μιας ανάλογης ψηφοφορίας για καινούριο σχολικό «εορτασμό». Μέχρι τον επόμενο βασιλιά. Ίσως το 2020.

Λάρκος Λάρκου