Δημοσκοπήσεις χωρίς γατοτροφή

Φημολογείται ότι επαγγελματίες ερευνητές της κοινής γνώμης ελέγχουν την πολιτική ατζέντα στο προεδρικό σε σχέση με το κυπριακό. Δημοσκόποι προβάλλουν μετρήσεις και ενημερώνουν τον πρόεδρο για το τι αρέσει στην κοινή γνώμη, τι δεν αρέσει, και ότι αυτοί οι αριθμοί λειτουργούν ως μπούσουλας για τα επόμενα βήματα. Παρά το γεγονός ότι ο ίδιος πρόεδρος της δημοκρατίας συνήθιζε να δηλώνει ότι επιθυμεί να είναι χρήσιμος και όχι αρεστός, φαίνεται ότι αυτή η φράση ανήκει στο παρελθόν καθώς το «αρεστός» έχει γίνει το εργαλείο για να προχωρόυν τα πράγματα «αδιατάρακτα».

Το ερώτημα έχει πραγματική σημασία. Παίζουν ρόλο οι μετρήσεις της κοινής γνώμης στη διαδικασία επίλυσης ένός σημαντικού πολιτικού ζητήματος; Η απάντηση ασφαλώς είναι θετική και ασφαλώς εξαρτάται για ποιους πολιτικούς μιλάμε και για ποιο θέμα.

Ειδικότερα:

1. Ιρλανδία: οι δημοσκοπήσεις έπαιξαν καθοριστικά θετικό ρόλο στην ολοκλήρωση της συμφωνίας ειρήνευσης. Οι αριθμοί έδειχναν ανησυχίες της κοινής γνώμης και αυτό βοηθούσε τους διαπραγματευτές να βελτιώνουν ή να αναπροσαρμόζουν δικές τους αρχικές προσεγγίσεις. Γιατί πέτυχε η πολιτική της συμφιλίωσης στην Ιρλανδία; Γιατί υπήρχε ισχυρή πολιτική βούληση, αποφασιστικότητα για ειρήνευση και ύστερα η βούληση να αξιοποιηθούν οι μετρήσεις της κοινής γνώμης για να φτάσουν στον καλύτερο δυνατό συμβιβασμό.
2. Κολομβία: ο δικός της δρόμος για την ειρήνευση οδήγησε σε θεαματικές προσθήκες στο πολιτικό υλικό που έφερε την ειρήνευση ανάμεσα στην κυβέρνηση Σάντος και το κίνημα FARC. Με επικοινωνιακή υποστήριξη είχαμε διπλή δράση. Στο εξωτερικό πλαίσιο- Πάπας Φραγκίσκος, Καναδάς, Κούβα, ΗΠΑ. Στο εσωτερικό πλαίσιο-συμμετοχή στη διαπραγμάτευση των θυμάτων της σύγκρουσης.
3. Η Κύπρος έγινε παγκόσμια πατέντα στη διαχείριση του δικού της κύριου θέματος, του κυπριακού: η διγλωσσία έχει αποκτήσει διδακτορικό. Με δύο τρόπους.

 

Πρώτο, υπάρχουν εξαιρετικά σημαντικές δημοσκοπήσεις που δείχνουν σε παγκύπρια βάση το χρήσιμο υλικό (ασφάλεια, επιστροφή, επιφυλάξεις, φόβοι, κίνητρα και ελπίδες) που με κατάλληλη επεξεργασία θα ενίσχυαν τις πιθανότητες επίλυσης. Κανένας πρόεδρος δεν εργάστηκε πάνω σε αυτές, κανένας δεν επεξεργάστηκε  λύσεις πάνω στις δυσκολίες στο τραπέζι των συνομιλιών με βάση τις συμβουλευτικές υπηρεσίες ενός γκάλοπ. Έβλεπαν μόνο τις δυσκολίες και αγνοούσαν τις δυνατότητες που προκύπτουν από μετρήσιμα στοιχεία.

Δεύτερο, δυστυχώς γίνεται το αντίθετο, αριθμοί με στατική σημασία παίζουν το χαρτί που τρενάρει το παιχνίδι της ακινησίας. Διάσημο παράδειγμα αυτό που συνδέεται με την εκ περιτροπής προεδρία. Μια σύγκλιση που οδηγεί σε ουσιώδη βελτίωση της Ζυρίχης, (εκ περιτροπής προεδρία με 5ετή θητεία, με εκ περιτροπής 2-1- 2 χρόνια) και στάθμιση της ψήφου στο 20%, αφέθηκε έρμαιο στο χέρια της τυχοδιωκτικής ρητορείας.  Ο ίδιος ο πρόεδρος που το πέτυχε, με την επιλογή της αδράνειας το άφησε να γίνει γατοτροφή για τους οπαδούς της ακινησίας.

Οι δημοσκόποι έγιναν ηγέτες και οι ηγέτες δημοκόποι.

Τρίτο, οι ηγέτες που θέλουν, οι ηγέτες που μπορούν αγωνίζονται να πείσουν, δημιουργούν κοινή γνώμη υπέρ της αλλαγής, και δεν κρύβονται πίσω από τους αριθμούς. Οι αριθμοί αλλάζουν, οι πολίτες πείθονται, οι πλειοψηφίες κατακτώνται με πολιτική και επικοινωνιακή κινητοποίηση. Για παράδειγμα, η κοινή γνώμη στήριζε με μεγάλους αριθμούς προτάσεις για επίλυση του κυπριακού από τον ΟΗΕ όταν ήταν πρόεδρος ο Γ. Κληρίδης (2002). Η ίδια κοινή γνώμη έκανε στροφή όταν άλλος πρόεδρος παραποίησε τις προτάσεις του ΟΗΕ και έπεισε για τα αντίθετα (2004).

4. Η σημερινή κατάσταση πραγμάτων φημολογείται ότι βασίζεται στο δίπολο «δημοσκοπήσεις που δείχνουν μη δημοφιλία σε πτυχές της συμφωνημένης λύσης, άρα  ακινητοποίηση εξελίξεων, αχρήστευση συγκλίσεων». Νομίζω ότι πρόκειται περί απλούστευσης, αν δεν συμβαίνει το ακριβώς  αντίθετο: για να δικαιολογηθεί η στροφή στην ακινησία «προκαλούνται» δημοσκοπήσεις άνευ επεξεργασίας, εφευρίσκονται προφάσεις άνευ συγκρίσεως, διογκώνονται δυσκολίες με ανελέητο blame game, και εν τέλει οι στατικές οι δυσκολίες γίνονται «καθεστώς».

5. Για όσους ενδιαφέρονται για την πολιτική που αλλάζει τη ζωή των ανθρώπων θυμίζω: υπήρξε ποτέ δημοσκόπηση που να δείχνει τι λέει η κοινή γνώμη για τους μεγάλους σταθμούς για την ένταξη στην ΕΕ; Κοίταξε ποτέ ο Γ. Κρανιδιώτης τι λένε οι δημοσκοπήσεις μπροστά στη Συμφωνία της 6ης Μαρτίου 1995; Κοίταξε ποτέ ο Γ. Κρανιδιώτης τι λένε οι δημοσκοπήσεις μπροστά στην πολιτική για το Ελσίνκι το 1999; Κοίταξε ποτέ ο Γ. Κρανιώτης τι έλεγε τον Ιούλιο του 1999 στο Τρίτο του ΡΙΚ, ο κατ’ εντολήν υβριστής του-«αυτά (για το Ελσίνκι) δεν τα λέει το ΠΑΣΟΚ, τα λέει ο Κρανιδιώτης!».

6. Η επιβολή ενός σεναρίου στην ε/κ κοινή γνώμη δεν είναι και ιδιαιτέρως δύσκολη υπόθεση. Τέσσερα-πέντε τηλεοπτικά κανάλια αποκαλύπτουν και κατανικούν την «τουρκική αδιαλλαξία» κάθε βράδυ από τις 8 μέχρι τις 9. Ο χρόνος της παραμυθίας τελειώνει στις 9 ακριβώς. Αυτό ακριβώς γίνεται μετά την κατάρρευση των συνομιλιών στο Κρανς Μοντάνα. Καμμιά δημοσιογραφική έρευνα γιατί κανένας  στη διεθνή σκηνή δεν υιοθετεί το «αφήγημα» της Λευκωσίας. Καμμιά δημοσιογραφική ερμηνεία γιατί ο ΓΓ του ΟΗΕ Α. Γκουτέρες την επομένη της κατάρρευσης των συνομιλιών στο Κρανς Μοντάνα «είπε στον πρόεδρο Ερντογάν πως εκτιμά βαθύτατα την ισχυρή δέσμευση της τουρκικής κυβέρνησης στη διαδικασία» (δήλωση του εκπροσώπου τύπου του Στεφάν Ντουζαρίκ)

7. Το ζήτημα, λοιπόν, δεν είναι οι δημοσκοπήσεις, το ζήτημα είναι οι πολιτικές. Η κοινή γνώμη προσέχει τα εύκολα συνθήματα και την παραπλάνηση. Η ίδια κοινή γνώμη μπορεί εξίσου εύκολα να ακούσει μια πιο σύνθετη σκέψη, μπορεί να στρατευτεί στην υπόθεση της επίλυσης, αν μια ηγεσία δείξει αποφασιστικότητα και συνέπεια, αν η ίδια ηγεσία αξιοποιήσει τις σύγχρονες μορφές επικοινωνίας για καλό σκοπό.

Λάρκος Λάρκου