Είκοσι πέντε χρόνια φαγούρα…
Η 15η Νοεμβρίου 2008 επαναφέρει στη μνήμη μας μια ακόμα σκληρή επέτειο στη σύγχρονη ιστορία της Κύπρου. Εκείνη που αφορά την ανακήρυξη του ψευδοκράτους στην κατεχόμενη περιοχή της Κύπρου στις 15 Νοεμβρίου 1983. Ο χρόνος βοηθά να αξιολογήσουμε καλύτερα την τότε τουρκική κίνηση. Εκτιμώ ότι η επιλογή της Τουρκίας και του Ρ. Ντενκτάς δεν πέτυχε. Αντίθετα ο χρόνος έδειξε ότι ήταν μια λανθασμένη απόφαση, γιατί το ψευδοκράτος δεν έτυχε καμίας διεθνούς αναγνώρισης-πλην εκείνης της Τουρκίας.
Είναι σημαντικό να επισκοπήσουμε την εσωτερική κατάσταση στην Τουρκία και τους συσχετισμούς που έφεραν αυτή την κίνηση. Η δικτατορία του στρατηγού Κ. Εβρέν ήταν πολιτικά κυρίαρχη (από το 1980). Η τότε Τουρκία ήταν επιθετική/αναθεωρητική δύναμη. Με δική της ευθύνη δημιούργησε σοβαρά προβλήματα με όλους τους γείτονές της: Κύπρος, Ελλάδα, Συρία, Σ. Ένωση, Βουλγαρία, Ιράκ. Με την αλαζονεία της περιφερειακής δύναμης πήρε την απόφαση για την ανακήρυξη του ψευδοκράτους με τη βεβαιότητα ότι θα επέβαλλε τους όρους της στο διεθνές σκηνικό. Σε αυτή την επιλογή πίεζε και ο Ρ. Ντενκτάς. Οι συσχετισμοί δύναμης στην Τουρκία και τα κατεχόμενα ευνοούσαν αυτή την αλλαγή θέσης. Είναι χρήσιμο να υπογραμμίσουμε ότι είχε προηγηθεί η Συμφωνία Κορυφής Κυπριανού-Ντενκτάς (1979), με την οποία η τουρκική ηγεσία συναινούσε σε λύση ομοσπονδίας. Η στρατογραφειοκρατία, ωστόσο, άλλαξε τα δεδομένα και πήρε την απόφαση με τη βεβαιότητα ότι θα επέβαλλε τους όρους της στο διεθνές σκηνικό, με τρεις πιο πιθανούς στόχους:
1 Να αλλάξει τη βάση των συνομιλιών.
2 Να «πείσει»διεθνώς ότι το κυπριακό «λύθηκε» το 1974, και,
3 Να δημιουργήσει διεθνές προηγούμενο με αξιοποίηση φιλικών χωρών όπως το Πακιστάν και το Μπαγκλατές.
Η τουρκική διπλωματία δεν διάβασε σωστά το διεθνές πεδίο όπως διαμορφώθηκε στα ύστερα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου. Οι τάσεις δεν ευνοούσαν αποσχίσεις, ήταν γενικά εναντίον της αλλαγής συνόρων, άρα γι’ αυτό το λόγο δεν βρήκε ανταπόκριση το επίμονο τουρκικό αίτημα για αναγνώριση του ψευδοκράτους.
Σήμερα έχει κυλήσει πολύ νερό στο αυλάκι σε σχέση με την πολιτική που οδήγησε στις αποφάσεις του 1983. Νέα δεδομένα, νέες προκλήσεις. Η Κύπρος είναι κράτος-μέλος της ΕΕ από την 1η Μαίου 2004 και η Τουρκία απέκτησε με την ψήφο της Λευκωσίας την ιδιότητα του υποψηφίου μέλους της ΕΕ στις 3 Οκτωβρίου 2005. Ωστόσο, η κατοχή συνεχίζεται και οι τραγικές της συνέπειες αποτελούν τη μοναδική εξαίρεση σε ολόκληρο τον ευρωπαϊκό χώρο. Ο αγώνας για την επίλυση του κυπριακού αποτελεί ένα πολύπλοκο, δύσκολο εγχείρημα. Αναγκαίο ταυτόχρονα και επωφελές για όλη την Κύπρο.