Εκ περιτροπής περιπέτεια

Το αδιέξοδο με το ζήτημα της εκ περιτροπής προεδρίας στις διαπραγματεύσεις για το κυπριακό είναι γνωστό. Απετέλεσε σοβαρό λόγο που έφερε τα πράγματα σε αδιέξοδο και συνέδεσε τα δύο Πελεράν με την μη επιτυχή αναζήτηση λύσης σε ένα ακανθώδες ζήτημα.

Αν πάμε λίγο πίσω θα δούμε ότι το ζήτημα αυτό ήταν κλειστό.Το κεφάλαιο της διακυβέρνησης είχε συμφωνηθεί καθώς το ουσιώδες τμήμα του έκλεισε με τη σύγκλιση Χριστόφια-Ταλάτ το 2009. Έκλεισε, ασφαλώς με τη σύμφωνη γνώμη του τότε τ/κ ηγέτη Μ. Α. Ταλάτ και είχε την θετική στάση της τουρκικής κυβέρνησης. Όπως ήταν αναμενόμενο, πλήρη διαφωνία εξέφρασαν οι φιλοντεκτασικές δυνάμεις –Ν. Έρογλου, Σ. Ντενκτάς, Χ. Οζκιουργιούν, Ε. Ερτογρούλογλου.

Το ζήτημα με την εκ περιτροπής προεδρία αποτελεί ένα ιδιαίτερα πολύπλοκο ζήτημα, προκαλεί ενστάσεις στην ε/κ κοινή γνώμη, ενώ αποτελεί μείζονα επιδίωξη για την τ/κ. Η περιπέτεια στο χρόνο βοηθά στην καλύτερη κατανόηση της βασικής του διάστασης.

Στις 17 Οκτωβρίου 2009 έγραψα τα εξής σε σχετικό άρθρο μου για τη σύγκλιση Χριστόφια-Ταλάτ: «η νέα πρόταση του προέδρου Χριστόφια στον Μ. Α. Ταλάτ στις 15 Οκτωβρίου για τον τρόπο εκλογής προέδρου και αντιπροέδρου επιχειρεί να δώσει νέα ώθηση στις συνομιλίες με τη στάθμιση της ψήφου ε/κ και τ/κ ψηφοφόρων. Δηλαδή η τ/κ κοινότητα να συμμετέχει με ποσοστό 20% στην εκλογή ε/κ προέδρου και με το ίδιο ποσοστό θα συμμετέχουν οι ε/κ ως κοινότητα στην εκλογή τ/κ αντιπροέδρου. Θεωρώ ότι η πρόταση Χριστόφια είναι σημαντική για τρεις λόγους:

Α. Παρέχει τη δυνατότητα για επαφή, ανοίγει δρόμους για επικοινωνία ανάμεσα στις δύο κοινότητες, κάτι πολύ σημαντικό σε ένα πιθανό στάδιο προσαρμογής στην εποχή της επίλυσης.

Β. Βελτιώνει το σύστημα των Συμφωνιών Ζυρίχης-Λονδίνου οι οποίες προέβλεπαν απολύτως ξεχωριστή διαδικασία εκλογής προέδρου και αντιπροέδρου από τις δύο κοινότητες. Άρα, ανταποκρίνεται καλύτερα στο σύστημα ΕΕ.

Γ. Προτείνει διαδικασία εκλογής που μπορεί να γίνει αποδεκτή από τους τ/κ, με την ελπίδα να κλείσει ένα κεφάλαιο της διαπραγμάτευσης που αποτελεί κλειδί για τη δύσκολη συνέχεια.

Η νέα πρόταση Χριστόφια σε συνδυασμό με τη θέση του για προεδρικό σύστημα με εκ περιτροπής προεδρία με θητεία 6 ετών (4 χρόνια για τον ε/κ πρόεδρο, 2 χρόνια για τον τ/κ), αποτελεί συνδυασμό κινήσεων που δείχνουν το δρόμο της πραγματικής διαβούλευσης. Εκτιμώ ότι στην κυπριακή περίπτωση είναι ποιοτικά καλύτερη λύση το προεδρικό σύστημα αντί το προεδρικό συμβούλιο που πρότεινε παλαιότερα ο ΓΓ του ΟΗΕ Κ. Ανάν. Στο μέγεθος και την ιστορική διαδρομή της Κύπρου χρειάζεται ένα πιο διακριτό σύστημα στην κορυφή της πυραμίδας και αυτό το διασφαλίζει η πρόταση για προεδρικό σύστημα (πρόεδρος και αντιπρόεδρος) με σαφή χρονική διαφορά (4 με 2 χρόνια αντίστοιχα) και με σύστημα εκλογής που κάνει βήματα προόδου σε σχέση με τη Ζυρίχη (καθολική ψηφοφορία με στάθμιση της ψήφου)», ( το πλήρες άρθρο στην ιστοσελίδα www.larkoslarkou.org.cy άρθρα-μελέτες, 2009).

Στην αρχή των διαπραγματεύσεων ανάμεσα στον πρόεδρο Αναστασιάδη και τον τ/κ ηγέτη Ν. Έρογλου το κεφάλαιο αυτό πήγε πίσω. Ο Έρογλου για ισχυρούς πολιτικούς λόγους απέρριπτε την κοινή δράση ε/κ και τ/κ , γιατί, εκτός άλλων, γνώριζε πολύ καλά ότι αυτή η ανάμειξη της ψήφου, έστω, στο 20%, ήταν αρκετή για να τον θέσει στο πολιτικό περιθώριο. Θυμίζω ότι ο Ν. Έρογλου μόλις στις 21 Οκτωβρίου 2016 επανέλαβε εαυτόν. Σύμφωνα με την Star Kibris δήλωσε ότι «η διασταυρούμενη ψήφος δεν είναι δυνατό να γίνει δεκτή γιατί θα σημαίνει ότι ο τ/κ ηγέτης στην ομοσπονδία θα εκλέγεται από τους ε/κ». Ασφαλώς ο Έρογλου παραπλανεί γιατί γνωρίζει ότι η ρύθμιση αυτή συμβάλλει στη θεσμικού τύπου επικοινωνία ανάμεσα στις δύο κοινότητες, παράγει κοινά συμφέροντα και στόχους, συνεπώς οι έχοντες μηδενική απήχηση στην άλλη κοινότητα δεν θα έχουν σημαντικό μέλλον, πιθανό να παραμείνουν πολιτικοί της μιας κοινότητας, και όχι παγκύπριοι παίκτες.

Ο πρόεδρος Αναστασιάδης διατηρούσε επιφυλάξεις για τη σχετική σύγκλιση Χριστόφια-Ταλάτ και θεωρούσε ότι μια άλλη φόρμουλα (διακοσμητικός, εκ περιτροπής, πρόεδρος, με μόνιμο ε/κ πρωθυπουργό) θα ήταν πιο αποδεκτή από την ε/κ κοινή γνώμη. Έκτοτε το κεφάλαιο παρέμενε σε στασιμότητα. Η κινητικότητα προέκυψε τον Μαιο του 2015, με την εκλογή Ακιντζί στην ηγεσία των τ/κ και την επανέναρξη των διαπραγματεύσεων ανάμεσα στους σημερινούς ηγέτες. Για την τ/κ κοινότητα το ζήτημα της εκ περιτροπής προεδρίας κατέχει κεντρική σημασία, καθώς έτσι, ενισχύεται η συμμετοχή της στο ομοσπονδιακό επίπεδο. Επίσης οι τ/κ θεωρούν ότι αφού ψήφισαν την πρόνοια αυτή σε μαζικό επίπεδο το 2004 με το σχετικό δημοψήφισμα γύρω από το τότε σχέδιο λύσης του ΟΗΕ, αυτό συνιστά μια καλή ρύθμιση που δεν πρέπει να ακυρωθεί.

Εάν η σύγκλιση Χριστόφια-Ταλάτ γινόταν δεκτή εξ αρχής, με την έναρξη των συνομιλιών το καλοκαίρι του 2015, σήμερα το κεφάλαιο αυτό θα ανήκε στον κωδικό του «μαύρου» -το χρώμα που χαρακτηρίζει τις συγκλίσεις στις διαπραγματεύσεις Αναστασιάδη-Ακιντζί.

Το Μοντ Πελεράν πέρασε στην ιστορία του κυπριακού και τώρα είμαστε στη φάση της αναζήτησης ενός νέου πολιτικού μομέντουμ που θα υποστηρίξει τις διαπραγματεύσεις. Εκ των πραγμάτων, το κεφάλαιο της διακυβέρνησης, εφόσον, ξεπεραστούν διαδικαστικές ενστάσεις ή άλλες πτυχές της παρούσας στασιμότητας, μάλλον, θα οδηγηθεί σε νέο κύκλο συζητήσεων. Ενώ στο επίκεντρο βρίσκεται το ζήτημα της ασφάλειας, δύο κεντρικές εκκρεμότητες θα συνοδεύουν τη σχετική διπλωματική αναζήτηση: η ε/κ πλευρά κρατά ως διαπραγματευτικό χαρτί το ζήτημα της εκ περιτροπής προεδρίας και η τ/κ πλευρά, αν κρίνουμε από το μπρος-πίσω του Μ. Ακιντζί στα δύο Πελεράν, το ζήτημα της τελικής φόρμουλας για το εδαφικό με επίκεντρο τη Μόρφου.