Εκδήλωση ΟΠΕΚ στην Πάφο με θέμα¨ Η Τουρκία, οι Τ/Κ και η Ευρωπαϊκή Ένωση”

KΥΠΡΟΣ –ΕΕ

Ο σχεδιασμός της ευρωπαϊκής πορείας της Κύπρου, ήδη από τη δεκαετία του 90, αφορούσε την αλλαγή πλαισίου με κεντρικό στόχο να λύσουμε το κυπριακό. Στόχος ήταν να δυναμώσουμε τη θέση της Κύπρου έναντι της κατοχικής δύναμης και έτσι να επιδιωχθεί λύση με νέα υλικά. Έτσι βήμα βήμα, η Κύπρος ξεπέρασε τα τρία μεγάλα εμπόδια. Πρώτα με αξιοποίηση του δικαιώματος βέτο της Ελλαδας κατάφερε να αρχίσει η Τελωνειακή Ένωση (1988). Μετά αξιοποίησε την επιθυμία της ΕΟΚ να αρχίσει η ΤΕ ΕΟΚ-Τουρκίας και κέρδισε ως αντάλλαγμα τον καθορισμό χρονοδιαγράμματος για έναρξη συνομιλών (συμφωνία 6ης Μαρτίου 1995). Στο τέλος για να ξεπεραστούν τα εμπόδια της ένταξης με άλυτο το κυπριακό, αξιοποίησε την επιθυμία των «14» να δώσουν στην Τουρκία καθεστώς υποψηφιότητας και πήρε ως αντάλλαγμα την απρόσκοπτη ένταξη με τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στο Ελσίνκι-1999. Η Κύπρος κέρδισε και τα τρία στοιχήματα χάρις στη διπλωματία των διασυνδέσεων που εφάρμοσαν οι κυβερνήσεις του Α. Παπανδρέου και του Κ. Σημίτη με σχεδιαστή τον Γ. Κρανιδιώτη.

ΤΟΥΡΚΙΑ –ΕΕ

Η ευρωτουρκική διαδρομή έχει τους πιο κάτω σημαντικούς σταθμούς:

Εμπορική Σύνδεση, 1962,

Τελωνειακή ‘Ένωση, 1 Ιανουαρίου1996,

Επιλογή πρός Ένταξη, 16 Δεκεμβρίου1999

Απόφαση για καθορισμό έναρξης ενταξιακών διαπραγματεύσεων, 17 Δεκεμβρίου 2004

Έναρξη διαπραγματεύσεων, 3 Οκτωβίου 2005

Το κείμενο που συμφωνήθηκε μεταξύ των «25» και της Τουρκίας στις 3 Οκτωρίου 2005 προβλέπει διαπραγματεύσεις «ανοικτού τέλους». Δηλαδή να ολοκληρωθεί η διαδρομή και η υπόθεση θα κριθεί τότε. Τα δεδομένα βεβαίως σήμερα έχουν αλλάξει. Η Γερμανία και η Γαλλία έχουν δημιουργήσει νέο σκηνικό. Η Ευρωτουρκική σχέση κινείται σε χαμηλές πτήσεις και το σενάριο της «Ειδικής Σχέσης» αποκτά προβάδισμα. Αυτό περιπλέκει την ατμόσφαιρα και δημιουργεί καχυποψίες.

Στην Κύπρο και στην Ελλάδα συμφέρει η ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας, μας συμφέρει η υλοποίηση της συμφωνίας της 3ης Οκτωβίου 2005. Όχι άνευ όρων, όχι όπως προχωρά σήμερα. Πρώτη προϋπόθεση η επίλυση του κυπριακού και του ζητήματος της υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο. Έτσι μπορούσε να αξιοποιήσουμε το νέο περιβάλλον και να καταστήσουμε την ΕΕ πρωταγωνιστή εξελίξεων.

ΕΕ- ΚΥΠΡΙΑΚΟ

Η ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ σηματοδότησε μια γεωπολιτική αλλαγή -τη σημαντικότερη στη σύγχρονη ιστορία μας. Θα μπορούσε να δώσει στην Κύπρο αυτοπεποίθηση ώστε να καθοδηγήσει τις βασικές εξελίξεις στο κυπριακό με νέο τρόπο. Με δεδομένη την ένταξη το 2004, μπορούσε να διεκδικήσει συνομιλίες για το κυπριακό με τη συμμετοχή ΟΗΕ-ΕΕ με στόχο την επίλυση αξιοποιώντας την ΕΕ. Η 3η Οκτωβρίου 2005 προσέφερε αυτή τη δυνατότητα. Η 3η Οκτωβρίου ήταν η μεγάλη καμπή. Η Τουρκία, δυστυχώς, άρχισε ενταξιακές, και τις άρχισε με τη σύμφωνη γνώμη κράτους – μέλους στο οποίο εισέβαλε και κατέχει το 37% του εδάφους της. Η Κύπρος αντί να παρεμποδίσει την έναρξη των ενταξιακών συνομιλών της κατοχικής δύναμης, προβάλλοντας ως αντάλλαγμα/αίτημα τη συνολική επίλυση, επέλεξε την προσχηματική πολιτική του πρωτοκόλλου. Στην πιο ισχυρή διπλωματική στιγμή της Κύπρου μπορούσαμε να διεκδικήσουμε «χάρτη διαδρομής» με σαφές χρονοδιάγραμμα (λ.χ.2 ή 3 ετών) για την επίλυση. Η Κύπρος έδωσε πράσινο φως στην κατοχική δύναμη χωρίς πραγματικό αντάλλαγμα.

Κάθε κράτος συναινεί ή παρεμποδίζει εξελίξεις στην ΕΕ όταν συνδέονται με κορυφαία εθνικά του συμφέροντα. Η μόνη γλώσσα που κινητοποιεί συμμαχίες είναι η γλώσσα της επίλυσης, όχι αυτή του πρωτοκόλλου. Στην πορεία ακολούθησαν και άλλες ευκαιρίες όπως η αξιολόγηση της τουρκικής υποψηφιότητας το 2009. Συχνά μέσα στην ΕΕ δημιουργούνται ευκαιρίες. Τις ευκαιρίες τις σχεδιάζεις, τις δημιουργείς, τις αξιοποιείς μόνο αν έχεις καθαρή στρατηγική. Στην πολιτική δεν υπάρχει ούριος άνεμος για πλοία που δεν γνωρίζουν τον προορισμό τους.

Το παράδοξο συνεχίζεται και σήμερα. Αποδίδει αυτή η συγκεχυμένη πολιτική; Εκτιμώ πως όχι. Απόδειξη η παρακμιακή πορεία των διακοινοτικών συνομιλών.

Οι συγκυρίες στην πολιτική, ο χρόνος, οι συσχετισμοί δύναμης, τα συμφέροντα είναι μοναδικά. Αλλάζουν. Τίποτα δεν είναι στατικό. Σήμερα η ΕΕ δεν είναι ίδια με εκείνη του 2005. Η ΕΕ περνά μια δύσκολη περίοδο. Τα προβλήματα είναι εμφανή -πρόβλημα ηγεσίας, κατεύθυνσης, η οικονομική κρίση πιέζει, η ευρωτουρκική σχέση βρίσκεται σε στασιμότητα. Το περιβάλλον έχει αλλάξει.

ΕΕ- ΚΑΤΑΛΥΤΗΣ ΣΤΗ ΛΥΣΗ

Κατά την άποψή μου, σήμερα χρειάζεται ένα πιο μεγάλο κάδρο μέσα στο οποίο να αναπτυχθούν οι σημερινές διακοινοτικές συνομιλίες. Η ΕΕ μπορεί να παίξει τον κρίσιμο ρόλο. Το «μέγεθος» του κυπριακού ζητήματος το επιτρέπει. Εκτιμώ ότι το περιεχόμενο μιας πρωτοβουλίας κάτω από την ομπρέλα της ΕΕ που θα μπορούσε να αλλάξει τα δεδομένα στις διακοινοτικές συνομιλίες περιλαμβάνεται στην πρόταση «επίλυση στο κυπριακό έναντι αναζωογόνησης της τουρκικής υποψηφιότητας στην ΕΕ». Επίλυση και αναζωογόνηση συνθέτουν ένα πακέτο συμφερόντων που υπόσχεται περισσότερα.

Η τουρκική υποψηφιότητα ουσιαστικά είναι χωρίς «αντικείμενο», καθώς υπάρχει σοβαρό πρόβλημα εξέλιξής της. Από το 2005 έως σήμερα η Τουρκία έχει ανοίξει 13 κεφάλαια, η Κύπρος έχει παγώσει 8 συν 6 και η Γαλλία 5. Σύνολο κεφαλαίων 35. Μένουν να ανοίξουν 3 κεφάλαια.

Η πορεία στις σχέσεις ΕΕ-Κύπρου και ΕΕ-Τουρκίας κινήθηκε πάνω σε επάλληλους κύκλους. Η μια επηρέαζε ή και καθόριζε την άλλη. Η ΕΕ ρύθμιζε το σκηνικό και καθόρισε τα παράλληλα ευρωπαϊκά συμφέροντα. Έτσι και σήμερα, έστω και υπό πιο δύσκολες συνθήκες. Μόνο αν εμείς δημιουργήσουμε ευκαιρίες, κίνητρα, που να ικανοποιούν ευρύτερα συμφέροντα υπάρχουν ελπίδες για αλλαγή. Χρειάζεται ηγεσία που να το πιστεύει και να ακολουθήσει μια διαφορετική πορεία.

ΝΕΑ ΠΟΡΕΙΑ

Η ε/κ κοινή γνώμη θέτει ερωτηματικά, έχει δικαιολογημένες αγωνίες για τους στόχους της Τουρκίας. Αυτές μπορούν να απαντηθούν μόνο με την αλλαγή ανάλυσης. Θα αριθμήσω σε αυτό το σημείο ορισμένες σκέψεις που νομίζω ότι είναι χρήσιμες στο γενικότερο πλαίσιο αυτής της αλλαγής.

Πρώτο: Αστυνομικές και στρατιωτικές δυνάμεις της ΕΕ να λάβουν μέρος – μαζί με εκείνες του ΟΗΕ- στην εφαρμογή της λύσης.

Δεύτερο: συμμετοχή της ΕΕ στα προγράμματα για την ανοικοδόμηση, όπως λ.χ. εκείνο της Αμμοχώστου και της μετεγκατάστασης τ/κ.

Τρίτο: συμμετοχή της Κύπρου στις ειρηνευτικές δράσεις της ΕΕ, αξιοποίηση της γεωγραφικής θέσης της Κύπρου για την προώθηση κοινών πολιτικών στην Α. Μεσόγειο και τη Μ. Ανατολή.

Τέταρτο: αναθεώρηση του συστήματος εγγυήσεων του 1960. Πιθανώς, ένα σύστημα «εγγυήσεις του 1960, συν ΕΕ». Κατάργηση των εγγυήσεων του 1960 με την ολοκλήρωση της ενταξιακής πορείας της Τουρκίας/Ένταξη ή και Ειδική Σχέση όπως προνοεί το κείμενο της 3ης Οκτωβρίου 2005. Η επανάληψη του συστήματος του 1960 αντίκειται στους θεμελιώδεις νόμους πάνω στους οποίους εδράζεται η ΕΕ.

Πέμπτο: επεξεργασία ενός Συμφώνου Σταθερότητας που μπορεί να επεξεργαστεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τη μακροοικονομική σταθερότητα της Κυπριακή Δημοκρατίας στην περίοδο της λύσης με ειδικές ρυθμίσεις από τα Ταμεία Συνοχής και τα Διαρθρωτικά Ταμεία και με σχετικές προβλέψεις στον κοινοτικό προϋπολογισμό (2013-2020).

Έκτο: η ΕΕ να υλοποιήσει κατά το ιρλανδικό πρότυπο «Ειδικά Προγράμματα» που θα έχουν ως στόχο την υποστήριξη μιας πορείας συμφιλίωσης, επαφών και επικοινωνίας ανάμεσα σε ε/κ και τ/κ.

Η ΚΟΙΝΗ ΓΝΩΜΗ

Ο ΓΓ του ΟΗΕ Μπα κι Μουν με τις κατά καιρούς Εκθέσεις του βεβαιώνει ότι τα στενά κυπριακά εργαλεία δεν έχουν φέρει ουσιώδη πρόοδο. Στην τελευταία του Έκθεση (4 Μαρτίου 2011) γράφει τα εξής: «Έφτασε η στιγμή να έλθουν (οι δύο ηγέτες) αντιμέτωποι με σκληρές επιλογές. Οι διαπραγματεύσεις δεν μπορούν να είναι μια χωρίς τέλος διαδικασία, ούτε μπορούμε να αντέξουμε ατέρμονες συνομιλίες για χάρη των συνομιλιών. Τώρα περισσότερο από ποτέ, και οι δύο πλευρές πρέπει να επιδείξουν θαρραλέα και αφοσιωμένη ηγεσία και να αναλάβουν πρακτικά βήματα για να φέρουν τις διαπραγματεύσεις σε ολοκλήρωση». Τέσσερα παραδείγματα αποδεικνύουν την άποψη ότι χρειάζεται αλλαγή πλαισίου. Είναι από ευρήματα της Έρευνας «Κύπρος 2015».

Παράδειγμα Α: οι ε/κ (ποσοστό 88%) και οι τ/κ (ποσοστό 62%) υποστηρίζουν το διορισμό αντιπροσώπου της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις συνομιλίες. Ο διορισμός Αντιπροσώπου της ΕΕ και η συμμετοχή ευρωπαίων εμπειρογνωμόνων στις συνομιλίες εκφράζει και ένα ειδικό συμβολισμό για τη δέσμευση της ΕΕ να είναι παρούσα με ιδέες και εισηγήσεις για την επίλυση του κυπριακού. Τη θέση αυτή ψήφισε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το 1997 μετά από εισήγηση του Γ. Κρανιδιώτη.

Παράδειγμα Β: σημαντικός θετικός παράγοντας για την επίλυση είναι η επιθυμία να εισέλθει η Κύπρος σε μια «νέα εποχή μακροπρόθεσμης βιώσιμης ειρήνης» (98% ε/κ, 73% τ/κ), όπως και το να καταστεί η Κύπρος ένα φυσιολογικό κράτος πλήρως ενταγμένο στην ΕΕ, χωρίς το κυπριακό πρόβλημα να το κρατάει καθηλωμένο (86% ε/κ, 65% τ/κ).

Παράδειγμα Γ: στο ζήτημα των εγγυήσεων οι θέσεις είναι εκ διαμέτρου αντίθετες. Μπορεί να γεφυρωθούν και να γίνουν αποδεκτές από πλειοψηφίες στις δύο κοινότητες μόνο με την ανάδειξη της ΕΕ σε παράγοντα εγγύησης/ασφαλείας.

Παράδειγμα Δ: κάθε οπισθοδρομική εισήγηση στην τ/κ κοινότητα (λύσεις τύπου «Ταϊβάν», ή ενσωμάτωση στην Τουρκία, ή αναγνώριση «κράτους»), ανατρέπεται μόνο εάν δεν συμμετέχει η ΕΕ σε αυτές τις πιθανότητες.

Η ΔΙΚΗ ΜΑΣ ΕΥΘΥΝΗ

Είναι δικό μας καθήκον να διαβάσουμε τα σημερινά δεδομένα και να δώσουμε την πιο μεγάλη μάχη της Κύπρου -μια μάχη που είναι μπροστά μας. Είναι δική μας πατριωτική υποχρέωση να αρνηθούμε το δρόμο που οδηγεί σε μακρόσυρτη εθνική ήττα.

Η Κύπρος χρειάζεται να αναπτύξει περισσότερο τα πλεονεκτήματα που προσφέρει η γεωστρατηγική θέση της, προς όφελος του συνόλου της ΕΕ, τώρα που η γειτονιά μας αλλάζει. Μια εξωστρεφής παραγωγική παρουσία στο σύγχρονο κόσμο έχει ως προϋπόθεση την επίλυση του κυπριακού, τη συμβολή σε πολυμερείς συνεργασίες που εξασφαλίσουν πρόοδο και ασφάλεια.

Κατά τη γνώμη μου, οι πολίτες πείθονται να ακολουθήσουν μια πολιτική όταν υπάρχει εφικτό σχέδιο, αποφασιστικότητα και θέληση για συστράτευση σε ένα μεγάλο στόχο. Δεν υπάρχει πιο μεγάλος από την υπόθεση της ελεύθερης Kύπρου. Μπορούμε να βάλουμε την Κύπρο στο χάρτη της σταθερότητας, της ανάπτυξης, της ευημερίας, της ειρήνης.

Τίποτα δεν είναι εύκολο ή αυτονόητο σε αυτή την προσπάθεια. Χρειάζεται να εργαστούμε σκληρά, να πείσουμε, να έχουμε συμμαχίες. Η στρατηγική της ελπίδας συνδέεται με την ανάδειξη της ΕΕ σε καταλύτη της λύσης.

Λάρκος Λάρκου, πρόεδρος ΟΠΕΚ

ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΟΠΕΚ ΜΕ ΘΕΜΑ «Η ΤΟΥΡΚΙΑ, ΟΙ Τ/Κ ΚΑΙ Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ». Πάφος, 9 Μαρτίου 2011

ΟΜΙΛΙΑ: ΟΙ ΕΥΡΩΤΟΥΡΚΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ