Ένας χρόνος, δύο ΣΥΡΙΖΑ

Στις 25 Ιανουαρίου συμπληρώνεται ένας χρόνος από την ανάληψη της εξουσίας στην Ελλάδα από τον ΣΥΡΙΖΑ και τον Α. Τσίπρα. Τι ορισμό εκπέμπει αυτή η ημερομηνία και όσα ακολούθησαν; Στη δική μου κρίση, μια χώρα σε καθεστώς χρεοκοπίας πείστηκε να ακολουθήσει τον εύκολο δρόμο των υποσχέσεων και της παραπλάνησης. Συνθήματα, λαϊκισμός, πλειοδοσία παροχών από άδεια ταμεία, συναισθηματικές εκρήξεις που εμπόδιζαν την πρόσληψη της πραγματικότητας ως μιας σύνθετης κοινωνικής διεργασίας. Ο διχαστικός λόγος οδήγησε την πλειοψηφία να πιστέψει ότι η οργή είναι αρκετή για να αλλάξει τη μοίρα της. Η ψευδής αντιπαράθεση «μνημονιακοί-αντιμνημονιακοί» εξέθρεψε τη βία και τους προπηλακισμούς κατά πολιτικών αντιπάλων, την κραυγή των αγανακτισμένων σε λάθος κατεύθυνση και με λάθος τρόπο.

Ο ΣΥΡΙΖΑ αξιοποίησε την οικονομική κρίση, αξιοποίησε σοβαρά λάθη που έκαναν προηγούμενες κυβερνήσεις και κέρδισε την πλειοψηφία. Θυμίζω ότι στα πεντέμιση χρόνια της πρωθυπουργίας του Κ. Καραμανλή το δημόσιο χρέος αυξήθηκε κατά 130 δισ. ευρώ, από 95,4% του ΑΕΠ το 2003 σε 129,4% στα τέλη του 2009. Ο ΣΥΡΙΖΑ διαχειρίστηκε τη νίκη του με τον πιο απίθανο τρόπο. Με τον Γ. Βαρουφάκη στο τιμόνι της οικονομίας κατάφερε να εκτοξεύσει και άλλο το χρέος, έκλεισε τις τράπεζες, ανέδειξε στην επιφάνεια πρόσωπα με βαρύτατες ευθύνες για τον επιπρόσθετο εκτροχιασμό. Η αδυναμία της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ να κατανοήσει την πραγματικότητα, επέτεινε τα αδιέξοδα και οδηγήσε στο σημείο μηδέν. Τι λέει επ΄αυτού ο αντιπρόεδρος Γ. Δραγασάκης; Μάλλον την αλήθεια: «είχαμε άγνοια των όρων διεξαγωγής της διαπραγμάτευσης, η οποία δεν γινόταν ελεύθερα, αλλά μέσω ενός ολόκληρου συστήματος με κανόνες και επιτελεία», (ΕΡΤ, 13 Αυγούστου 2015).

Αυτό που πρότεινε ο Α. Τσίπρας την 1 Ιουλίου θα μπορούσε να το διαπραγματευτεί μέχρι την 28η Φεβρουαρίου. Η συμβιβαστική φόρμουλα στο Eurogroup για την αποφυγή της χρεοκοπίας της ελληνικής οικονομίας στις 13 Ιουλίου, έδειξε με τον πιο δραματικό τρόπο ότι η δημαγωγία κοστίζει πολύ ακριβά όπως βεβαιώνει το προηγηθέν δημοψήφισμα. Έτσι ένα μεγάλο κομμάτι του ΣΥΡΙΖΑ μαζί με τη ΝΔ, το ΠΑΣΟΚ και το Ποτάμι συνέβαλαν με την κοινή τους ψήφο στο να αποφύγει η Ελλάδα μια άτακτη χρεοκοπία.

Η στροφή σε μια πιο ρεαλιστική πολιτική που πραγματοποιεί εσχάτως ο ΣΥΡΙΖΑ, παραμένει καχεκτική, όπως βεβαιώνει η τάση για κατάληψη της εξουσίας από το δικό του πελατειακό δίκτυο, αντιγράφοντας παλαιές πρακτικές της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ. Η σύγκρουση ανάμεσα στους δύο ΣΥΡΙΖΑ παραμένει το κρίσιμο στοιχείο για την εξέλιξη της κατάστασης. Η πολιτική Τσίπρα «ένα βήμα μπροστά και δύο πίσω», δείχνει να χάνει σταδιακά έδαφος, και σε δημοσκοπικό επίπεδο, αυτό δείχνει να ευνοεί τη νέα ηγεσία της ΝΔ. Ένας διαφορετικός δρόμος που θα συνδύαζε τις διαρθρωτικές αλλαγές με τη μείωση των ανισοτήτων, τη μείωση των ελλειμμάτων με μέτρα ανάπτυξης, τη μείωση της πελατειακής δικτύωσης με την προστασία των πιο αδύναμων, δεν δοκιμάστηκε γιατί μπορούσε να πετύχει όπως πέτυχε το πρόγραμμα σταθεροποίησης της ελληνικής οικονομίας το 1985. Μια εκσυγχρονιστική, σοσιαλδημοκρατική λύση θα μπορούσε να δώσει διαφορετικές λύσεις. Ωστόσο, οι κατεστημένες κομματικές ηγεσίες στη διάρκεια της κρίσης, είχαν τις δικές του προτεραιότητες.

Κάθε ψύχραιμος παρατηρητής των εξελίξεων οφείλει να παραδεχθεί ότι μια ισχυρή πλειοψηφία στην Ελλάδα πίστεψε ότι με τη νίκη Τσίπρα οι αγορές θα χόρευαν στους ρυθμούς της λύρας Τσίπρα. Αν για την Ελλάδα μπορεί κάποιος εν μέρει να εξηγήσει τις μεταστροφές του εκλογικού σώματος (φθορά των παλαιών κομμάτων, άδικη κατανομή των βαρών, πίεση στους πιο αδύνατους) δύσκολα μπορεί να κατανοήσει κανείς τη μεγάλη απήχηση που είχε αυτή η ανάγνωση ΣΥΡΙΖΑ και στην Κύπρο. Ένα μεγάλο μέρος της κυπριακής κοινής γνώμης, έστω πρόσκαιρα, γοητεύτηκε από τη μαγική λύση που πρόσφερε ο ΣΥΡΙΖΑ, την ίδια περίοδο που ένα τμήμα της ελλαδικής κοινής γνώμης έβλεπε την Κύπρο ως ένα ακόμα δείγμα της αναγκαίας πορείας που ακολούθησε πρώτη η Ιρλανδία.

Η Κύπρος έζησε το δίδυμο χειρισμό της κυπριακής Βουλής το 2013 -μεταξύ δύο σκληρών επιλογών προτίμησε τη χειρότερη δυνατή και άνοιξε το δρόμο στο επώδυνο κούρεμα καταθέσεων. Η Κύπρος, ως εκ τούτου, είχε μια εμπειρία η οποία θα μπορούσε να την κάνει εξαγωγό μιας πιο ρεαλιστικής ανάγνωσης των πραγμάτων, κάτι που δεν συνέβη. Αντίθετα: η άσκηση γοητείας από τον ΣΥΡΙΖΑ διαπέρασε σημαντικά στρώματα της κοινής γνώμης στη νήσο, και ανέδειξε μια κουλτούρα αντιφάσεων στην πολιτική ζωή της. Ένα πλειοψηφικό ρεύμα από τη μια να στηρίζει το πρόγραμμα σταθεροποίησης στο νησί, και την ίδια στιγμή να τρέφει ισχυρές αυταπάτες για την πολιτική εξέλιξη της Ελλάδας υπό την καθοδήγηση Βαρουφάκη. Η αυταπάτη δεν κράτησε πολύ. Η κατάρρευση του μύθου προέκυψε σε συντομο χρονικό διάστημα, καθώς η Ελλάδα έκανε επιπρόσθετα βήματα προς την εμβάθυνση της κρίσης, την ίδια περίοδο που η Κύπρος έκανε βήματα για να βγει από τον φαύλο κύκλο της κρίσης χρέους και πλέον διαγράφεται η δυνατότητα για έξοδο από το μνημόνιο.