Ένας Στρατηγός με πηλίκιο

Κάθε Ιούλιος φέρνει στη μνήμα την σκληρή περίοδο που οδήγησε στην τουρκική εισβολή. Πραξικόπημα, ΕΟΚΑ Β και ο ρόλος που διαδραμάτησε ο στρατηγός Γ. Γρίβας στην κρίσιμη αυτή περίοδο της σύγχρονης κυπριακής ιστορίας. Η κατάσταση πραγμάτων πριν την τουρκική εισβολή, συνδέθηκε με την πολιτική σκέψη και δράση του στρατηγού Γ. Γρίβα- αδυναμία να αναλύσει τα στοιχειώδη, στρατιωτικός με εφόδια από την εμφυλιακή περίοδο στην Ελλάδα, αρνητικός στο να κοιτάξει τις αιτίες που οδήγησαν τον κυπριακό ελληνισμό με μεγάλη πλειοψηφία να στηρίζει τις Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου. Η βασική σκέψη του ότι «αν θέλει ο Μακάριος μπορεί να γίνει η Ένωση», συνιστούσε την παραγνώριση μιας θεμελιώδους αρχής της πολιτικής που συνδεόταν με τους συσχετισμούς ισχύος στην Κύπρο, την Ελλάδα, την Τουρκία και τη θέση παικτών με διεθνή επιρροή -Μ. Βρετανία, ΗΠΑ, Σοβιετική Ένωση. Η αντίληψη του Γ. Γρίβα ήταν απότοκο μιας περιορισμένης αντίληψης στα πράγματα, κάτι που συχνά χαρακτήριζε την παιδεία που αποκτούσαν οι στρατιωτικοί σε σχολές πολέμου της εμφυλιοπολεμικής Ελλάδας.

Ο Γ. Γρίβας μετά την ολοκλήρωση του αγώνα της ΕΟΚΑ κέρδισε τον δημόσιο έπαινο σε Κύπρο και Ελλάδα από το σύνολο του πολιτικού φάσματος. Δεν θέλησε να διατηρήσει αυτή την ευρεία αναγνώριση και να κρατήσει ψηλά την υστεροφημία του. Πιθανώς παρακινούμενος από άλλα παραδείγματα, όπως π.χ. Αλ. Παπάγος ή Ν. Πλαστήρας, υπερεκτίμησε την αναγνωρισιμότητα που απέκτησε και δοκίμασε την τύχη του στον πολιτικό στίβο στην Ελλάδα διεκδικώντας την ψήφο του ελληνικού λαού στις εκλογές του 1961. Απέτυχε, λαμβάνοντας ελάχιστο ποσοστό. Ο ευφυολόγος Γ. Παπανδρέου του αφιέρωσε την ατάκα «ο Γρίβας εδοξάσθη κρυβόμενος και ερεζιλεύθη εμφανιζόμενος». Αυτό το παράδειγμα δείχνει μια νοοτροπία που ανέπτυξαν στρατιωτικοί στην περίοδο του Μεσοπολέμου και αργότερα του Ψυχρού Πολέμου. Υπερεκτιμώντας το ρόλο τους, εμφορούμενοι από ένα πνεύμα «μεσσιανισμού» πίστευαν βαθειά μέσα τους ότι ήταν φορείς μιας ιστορικής αποστολής, που είχαν «το χρέος» να επιτελέσουν. Το χρέος το απέδιδαν σε «ανώτερες» δυνάμεις -στην ιστορία, στις παραδόσεις, στο καθήκον. Είναι άξιον ειδικής προσοχής ότι από τα πιο πάνω τρία στοιχεία απουσιάζουν τα πιο κρίσιμα, εκείνα που διαμορφώνουν το πλαίσιο και την έκταση μιας επιδιώξης σε μια ορισμένη ιστορική περίοδο: συσχετισμοί δύναμης, διεθνές περιβάλλον, γεωγραφία και πολιτική, στρατιωτικό ισοζύγιο αντιμαχομένων, εξωτερική αλληλεγγύη, εσωτερικό περιβάλλον στη μετεμφυλιακή Ελλάδα, Ψυχρός Πόλεμος, εσωτερικό μέτωπο στην ε/κ κοινωνία, ανάλυση του παράγοντα τ/κ και Τουρκία, σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας, επικοινωνία με την ελληνική κυβέρνηση, ελληνική μειονότητα στην Τουρκία, άποψη του ΟΗΕ, πόσο ισχυρή είναι μια ε/κ θέση στο διεθνές πεδίο κλπ.

Η ΕΟΚΑ κινήθηκε σε άλλο ιστορικό πλαίσιο. Με την ανδρεία των μαχητών της, αναδείχθηκε σε μια ισχυρή δύναμη πίεσης πάνω στην αγγλική αποικιακή δύναμη, η δράση της είχε ευρεία λαϊκή στήριξη, έδειξε αντοχή και συνολικά λειτούργησε ως μια ισχυρή ατμομηχανή που κίνησε την ιστορική εξέλιξη και οδήγησε την Κύπρο σε ένα ανώτερο στάδιο πολιτικής οργάνωσης -από την αποικιοκρατία στην Ανεξαρτησία.

Ο Γ. Γρίβας, το 1971 αποφάσισε να οργανώσει την ΕΟΚΑ Β. Έδειξε περιφρόνηση στη λαϊκή ετυμηγορία, αξιοποίησε τη φήμη που απέκτησε στον αντιαποικιακό αγώνα για να οργανώσει δυνάμεις με σκοταδιστική σκέψη και με εργαλείο τις δολοφονίες, τις ανατινάξεις αστυνομικών σταθμών, τις απειλές και τους βαρύτατους χαρακτηρισμούς, να εξαναγκάσει τον τότε πρόεδρο Μακάριο σε παραίτηση και την μεγάλη πλειοψηφία των ε/κ που θεωρούσε σωστή την πολιτική του «εφικτού» να στραφούν στην πολιτική του «ευκταίου»- στροφή στην «ενωτική γραμμή». Προφανώς δεν πέρασε από τη σκέψη του να μετρήσει την απήχηση των απόψεών του και αυτό στις δημοκρατικές κοινωνίες γίνεται μόνο με την εκλογική διαδικασία–συμμετοχή σε προεδρικές, ή βουλευτικές εκλογές. Κατά τον ίδιο λύση ήταν να επιβάλει που πίστευε ως το «μόνο ορθό», αρνούμενος να δεχθεί τη θεμελιώδη αρχή πως σε μια πλουραλιστική κοινωνία ένα πρόβλημα στρατηγικής λύνεται με σεβασμό στους κανόνες της λαϊκής κυριαρχίας.

Λάρκος Λάρκου