Επαναδιαπραγμάτευση και ανάκαμψη

Η συζήτηση για μια πιθανή «επαναδιαπραγμάτευση» όρων του μνημονίου έχει πάρει ιδιαίτερες διαστάσεις από τη στιγμή που έφτασε για συζήτηση στην Επιτροπή Οικονομικών της Βουλής στις 6 Οκτωβρίου. Η Επιτροπή ζήτησε ενημέρωσε για την πορεία υλοποίησης του μνημονίου από τον Υπουργό Οικονομικών μέσα στο πλαίσιο, όπως αναφέρει η σχετική ανακοίνωση της Επιτροπής, για «την ανάγκη αποτίμησης και επαναδιαπραγμάτευσης του μνημονίου και της σύμβασης χρηματοδότησης της Κυπριακής Δημοκρατίας». Ο πρόεδρος της Επιτροπής Ν. Παπαδόπουλος επεξήγησε ότι «θέλουμε να μας πουν από τώρα τι εκείνοι προτίθεται να αλλάξουν και να δοθεί σε μας η ευκαιρία να τους ενημερώσουμε για τις δικές μας ανησυχίες, αλλά και για τις δικές μας εισηγήσεις για τη βελτίωση του μνημονίου με στόχο να ενισχύσουμε την διαπραγματευτική θέση της εκτελεστικής εξουσίας καθώς η πραγματικότητα είναι η εξής: μόνο η Κυβέρνηση μπορεί να διαπραγματευτεί με την Τρόικα, μόνο η Κυβέρνηση μπορεί να αλλάξει το μνημόνιο». Ανέφερε ότι «εδώ και 19 μήνες εφαρμόζουμε το μνημόνιο και αποδεδειγμένα κάποιες πρόνοιες κρίνονται ως ιδιαίτερα προβληματικές και πρέπει να αλλάξουν», προσθέτοντας ότι «η ίδια η Κυβέρνηση έχει αυτούς τους 19 μήνες επαναδιαπραγματευτεί και έχει αλλάξει το μνημόνιο σε βασικούς τομείς όπως είναι το ΓΕΣΥ, η Τοπική Αυτοδιοίκηση και ο τραπεζικός τομέας». Προηγήθηκε συνάντηση στα γραφεία του ΔΗΚΟ στις 3 Οκτωβρίου στην οποία αρκετά κόμματα διαπίστωσαν «ότι υπάρχει η δυνατότητα επαναδιαπραγμάτευσης του μνημονίου αλλά και η ανάγκη αυτής της επαναδιαπραγμάτευσης, γιατί δυστυχώς αυτό που διαπιστώσαμε τους τελευταίους μήνες είναι ότι το μνημόνιο αλλάζει, η Κυβέρνηση έχει αλλάξει το μνημόνιο, αλλά δυστυχώς προς τη λανθασμένη κατεύθυνση».

Το ζήτημα είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον καθώς αφορά την ουσία μιας οικονομικής πολιτικής στη σημερινή Κύπρο. Προφανώς το μνημόνιο είναι ένα κείμενο που οι εξελίξεις και η πραγματικότητα δείχνουν αν, πού και πόσο μπορεί να τύχει κάποιας επαναδιαπραγμάτευσης, σε ποια κατεύθυνση με τη βασική προϋπόθεση να συμφωνήσει και η άλλη πλευρά, η πλευρά των δανειστών. Δεν είναι εύκολα τα πράγματα καθώς η εμπειρία δείχνει ότι μόνο αν μια χώρα κατορθώσει να πείσει για την αξιοπιστία της στην εφαρμογή του μνημονίου, μπορεί να συζητήσει βελτιώσεις και επιμέρους αναπροσαρμογές στην πορεία. Συνεπώς η ρεαλιστική ανάγνωση των πραγμάτων λέει ότι μέσα από την συνεπή εφαρμογή του μπορεί να προκύψει μια βελτίωση. Είναι όμως αυτό το ζητούμενο στην παρούσα συγκυρία; Στη δική μου εκτίμηση αυτό δεν συνιστά μια στρατηγικής σημασίας κίνηση γιατί το κρίσιμο ζήτημα ήταν και παραμένει ποιο αναπτυξιακό πρόγραμμα υπάρχει πέρα από το μνημόνιο, αν και τι πολιτικές αναπτύσσσει το ΥΠΟΙΚ γύρω από την προσπάθεια για την ανάκαμψη και την απασχόληση. Αυτό παραμένει το ζητούμενο και πάνω σε αυτό κρίνεται η κυβέρνηση για τα έργα ή τις παραλείψεις της και σε δεύτερο βαθμό δυνάμεις της αντιπολίτευσης γύρω από πιθανές εισηγήσεις τους που να συνδέονται με την ανάπτυξη και το κράτος.

Με άλλα λόγια μια βελτίωση κάποιων όρων του μνημονίου μπορεί να δώσει κάποιο αποτέλεσμα, αλλά αυτό δεν συνιστά πολιτική εξόδου από την κρίση. Κλειδί παραμένει η εφαρμογή του, η συνεχής παρακολούθηση των πραγμάτων που παρέχουν τη δυνατότητα για βελτιώσεις και πάνω από όλα μια σχεδιασμένη αναπτυξιακή πολιτική με απολύτως κυπριακή σφραγίδα. Ανάπτυξη σημαίνει, εκτός άλλων, προσέλκυση επενδυτών. Αυτό με τη σειρά του σημαίνει μείωση της γραφειοκρατίας, καθαρή εικόνα γύρω από το θεσμικό πλαίσιο, αξιοπιστία στο διεθνές πεδίο, πολιτική που να πείθει ότι τηρούμε τις δεσμεύσεις μας και συνεχής προσπάθεια για να λύσουμε τα δικά μας προβλήματα. Παραδείγματα που συμβάλλουν στην επίλυση είναι η δικαιότερη κατανομή των βαρών, το προσωπικό παράδειγμα της ηγεσίας, η μεταρρύθμιση στο κράτος, η αναβάθμιση της ποιότητας του ανθρώπινου δυναμικού, η συνεχής πρόοδος στις εφαρμογές νέων τεχνολογιών, η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, η μείωση των ανισοτήτων, η καταπολέμηση κάθε αιτίας που μας οδήγησε στη σημερινή κατάσταση. Μείζον θέμα παραμένει η δική μας μάχη για να αντιμετωπίσουμε τις αιτίες της υστέρησής μας, το πελατειακό κράτος, τα πλέγματα συμφερόντων που συντηρούν την αδιαφάνεια, τις στρεβλώσεις, την κοινωνική αδικία.

Αν δεν αντιμετωπίσουμε τις βασικές αιτίες που μας οδήγησαν στον γκρεμό, αν δεν υιοθετήσουμε μια καλά επεξεργασμένη και ρεαλιστική αναπτυξιακή πολιτική, τότε το μνημόνιο θα παρατείνεται στο χρόνο και ο φαύλος κύκλος θα παίρνει ολοένα και πιο εκρηκτικές κοινωνικές διαστάσεις. Τα πράγματα είναι δύσκολα γιατί η προσφυγή στον μηχανισμο της τρόικας «οικοδομήθηκε» πάνω σε πρακτικές δεκαετιών, πάνω στην αδυναμία παρακολούθησης των διεθνών εξελίξεων, στην εικονική λειτουργία των εποπτικών αρχών και την συνήθεια να αρνούμαστε την ανάληψη πολιτικής ευθύνης παραπέμποντας τις λύσεις στον αυτόματο πιλότο. Εύκολες λύσεις δεν υπάρχουν. Με προϋποθέσεις, η Κύπρος μπορεί να κατακτήσει μια σταθερή αναπτυξιακή πορεία, αυτήν που θα μας βγάλει από τα σημερινά αδιέξοδα και θα συνδυάσει την ανάπτυξη με την κοινωνική δικαιοσύνη.