Ευρώπη από κάμερες;
Το τελευταίο διάστημα η πίεση γίνεται ολοένα και πιο έντονη: ο έλεγχος στα προσωπικά δεδομένα ή χαρακτηριστικά μπαίνει από δυνάμεις μέσα στην Ε.Ε. ως ένα επιτακτικό αίτημα για να αντιμετωπισθεί η διεθνής τρομοκρατία. Έτσι με οδηγίες ή και αποφάσεις, ακολουθείται ένα νέο σύστημα που επιτρέπει την πιεστική παρακολούθηση ή την πιο ελαστική συμπεριφορά των κρατικών οργάνων απέναντι στους ευρωπαίους πολίτες ώστε να ελεγχθεί το διεθνές δίκτυο κατά της τρομοκρατίας. Αυτή η πρακτική είναι αδιέξοδη, αναποτελεσματική, απαράδεκτη όπως λ.χ. οι νέες πρακτικές που αφορούν τον έλεγχο της ίριδας των ματιών ως στοιχείο της ταυτότητας. Συνιστούν επέμβαση στην ιδιωτική σφαίρα των πολιτών, και στην ουσία του ένα αυθεντικό παραλογισμό.
Το υπάρχουν νομικό και πολιτικό σύστημα επιτρέπει την πλήρη αντιμετώπιση της τρομοκρατίας. Ορισμένες από τις αλλαγές που προτείνονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, συνιστούν ευθεία παραβίαση των ατομικών δικαιωμάτων και του απαραβίαστου στην ιδιωτική ζωή. Η Ε.Ε. στον τομέα αυτό αντιγράφει ή και αξιοποιεί πρακτικές που εφαρμόζονται στις ΗΠΑ. Αυτό είναι μια απαράδεκτη πρακτική που πρέπει να ακυρωθεί, με ανοικτό δημόσιο διάλογο, κοινωνική κινητοποίηση, συζητήσεις και συνεπή ευρωπαϊκό αγώνα από τις προοδευτικές δυνάμεις στην Ε.Ε.. Είναι ευτύχημα ότι ο εισαγγελέας του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Φιλίπ Λεζέ εισηγήθηκε στην ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου στις 22 Νοεμβρίου 2005 να πει η ΕΕ όχι στο φακέλωμα ευρωπαίων πολιτών που ταξιδεύουν στις ΗΠΑ σχετικά με τις διαβιβάσεις στις αμερικάνικες αρχές προσωπικών δεδομένων που αφορούν επιβάτες αεροσκαφών. Την ίδια άποψη συμμερίζεται και το Ευρωκοινοβούλιο που έκανε και την σχετική προσφυγή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Είναι όμως ατύχημα το ότι η Επιτροπή και το Συμβούλιο Υπουργών αποφάσισαν τα αντίθετα γι’ αυτό και ο Φ.Λεζέ χρειάστηκε να κάνει τη δική του παρέμβαση προς την ολομέλεια.
Η ίδια περίπου πρακτική πέρασε και με το ζήτημα του νέου ευρωπαϊκού νομοθετικού πλαισίου για την αρχειοθέτηση των τηλεπικοινωνιακών δεδομένων. Το Συμβούλιο Υπουργών Εσωτερικών στις 2/12/2005 κατέληξε σε μια άκρως απογοητευτική συμφωνία, που προβλέπει την παρακολούθηση των τηλεφωνικών συνδιαλέξεων και ηλεκτρονικών επικοινωνιών των ευρωπαίων πολιτών, την αποθήκευσή τους από τους εθνικούς τηλεπικοινωνιακούς οργανισμούς με στόχο την καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Το Ευρωκοινοβούλιο εισηγήθηκε διαφορετικά πράγματα αλλά αυτό που μετρά είναι η τελική απόφαση. Τα δεδομένα θα αποτελέσουν τμήμα της αλληλοενημέρωσης ανάμεσα στις διωκτικές αρχές των κρατών-μελών και τρίτων χωρών όπως οι ΗΠΑ.
Η αίσθηση σε πολλούς ευρωπαίους πολίτες ότι συρρικνώνεται η ατομική ελευθερία γίνεται πεποίθηση όταν παντού εισβάλλουν οι κάμερες, ο έλεγχος ή οι απειλές για αυτά. Μέσα από τις πρακτικές ανάπτυξης ενός μικρού ή big brother βγαίνει ζημιωμένη μόνο η Ε.Ε. και ο σεβασμός στο κράτος δικαίου. Πάνω στις ευρωπαϊκές πρακτικές του σεβασμού στα ατομικά δικαιώματα οικοδομείται ο ευρωπαϊκός πολιτικός και νομικός πολιτισμός και ως προς αυτό είχε και έχει ουσιώδες διαφορές από τον αμερικάνικο αντίστοιχο τρόπο. Συνεπώς πρακτικές που οδηγούν την Ε.Ε. προς τη λογική του κράτους – νυχτοφύλακα μας παίρνουν χρόνια πίσω και συνιστούν μια πορεία προς τη συρρίκνωση του κράτους δικαίου.
Το κίνητρο πάνω στο οποίο αναπτύσσονται οι εσωτερικές εμπειρίες αποδυναμώνεται προς όφελος του συγκεντρωτισμού και της καταστολής. Η λογική του τύπου «τρόμος πάνω από την πόλη» δεν έλυσε κανένα πρόβλημα όπως βεβαιώνει η ευρωπαϊκή εμπειρία: η αντιμετώπιση της τρομοκρατίας είναι επιτακτική αλλά ταυτόχρονα είναι ουσιώδες ανάγκη η Ε.Ε. να κάνει βήματα που αποσυντονίζουν και αποσταθεροποιούν τα κοινωνικά φαινόμενα που δίνουν προσχήματα στην τρομοκρατία να κάνει παιχνίδι (λ.χ. πρωτοβουλίες για την ειρήνευση στη Μ. Ανατολή, ειλικρινής διάλογος με τον μουσουλμανικό κόσμο). Αλλιώς οι ρυθμίσεις κατά της τρομοκρατίας θα γίνουν ακόμα πιο μόνιμες και οι πολίτες θα ζουν σε συνθήκες περισσότερης πίεσης πάνω στις ατομικές τους ελευθερίες.