Η αλλαγή του συντάγματος.

Κεντρικό πολιτικό ζήτημα για τη δημοκρατική εξέλιξη της Τουρκίας παραμένει το ζήτημα της αναθεώρησης του συντάγματος. Ως γνωστόν το σημερινό σύνταγμα είναι προϊόν της δικτατορίας Κ. Εβρέν, συνεπώς παραμένει ένα σύνταγμα που αντιφάσκει με τους κανόνες μιας θεσμικά ανεπτυγμένης δημοκρατικής κοινωνίας. Στο σύνταγμα του ’80 οι στρατηγοί επέβαλαν στη συνταγματική τάξη βασικές αρχές της κεμαλικής ιδεολογίας, έτσι ώστε να ελέγχουν την πορεία της χώρας με πρόσχημα τον κεμαλισμό αλλά με πραγματικό στόχο την επιβολή των απόψεών τους πάνω στο σύνολο της πολιτικής ζωής της χώρας. Το πρόσφατο παράδειγμα με τη δίκη του Κόμματος Ανάπτυξης και Δικαιοσύνης στο Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο είναι χαρακτηριστικό: ο εισαγγελέας που βασίστηκε σε πρόνοιες του συντάγματος Εβρέν, ζήτησε να κηρυχθούν παράνομα σχήματα και πρόσωπα με βάση τις κατευθύνσεις του σημερινού συντάγματος και την προσχηματική υπεράσπιση των αρχών του «κοσμικού κράτους».

Είναι σε κάθε περίπτωση χρήσιμο να υπογραμμισθεί με σαφήνεια ότι οι κεμαλικές αρχές και οι δημοκρατικές αξίες δυτικού τύπου δεν συμβαδίζουν. Σε μια αυθεντική δημοκρατία πρώτη πηγή εξουσίας είναι η λαϊκή θέληση, η δημοκρατική διαδικασία όπως αυτή εκφράζεται μες την εκλογική πράξη. Στην τουρκική περίπτωση οι αρχές του Κεμάλ (με απόφαση του πολιτικοστρατιωτικού κατεστημένου από το 1960), είναι πάνω από τις δημοκρατικές πρακτικές που καταγράφει κάθε φορά η λαϊκή θέληση. Αυτό συνιστά μια θεσμική εκτροπή από τις αρχές της λαϊκής κυριαρχίας γι’ αυτό το κεμαλικό πρόσχημα χρειάζεται να αποσυρθεί από το συνταγματικό κείμενο και οι νέες διατάξεις να είναι ευθυγραμμισμένες με τις αρχές απρόσκοπτης, ελεύθερης έκφρασης των πολιτών όπως η ευρωπαϊκή πρακτική έχει υιοθετήσει εδώ και δεκαετίες.

Ο ίδιος ο πρόεδρος του Ανωτάτου Συνταγματικού Δικαστηρίου Χ. Κιλίτς (αμέσως μετά τη «δίκη» του ΚΑΔ), κάλεσε τους πολιτικούς να αλλάξουν τις συνταγματικές πρόνοιες που αφορούν τις πρόνοιες με τις οποίες τίθενται εκτός νόμου κόμματα για να μην βρεθεί ξανά το δικαστήριο σε αυτή τη θέση όπως με την υπόθεση του ΚΑΔ. Το κεντρικό θέμα δεν είναι η διαπάλη των υπερασπιστών του κοσμικού κράτους με τους μετριοπαθείς ισλαμιστές στους χώρους των δικαστηρίων αλλά η πραγματική αντιπαράθεση πάνω στην πορεία της Τουρκίας μπροστά στην κοινοβουλευτική διαδικασία, δηλαδή μπροστά στην αυθεντική αποτύπωση της θέλησης των τούρκων πολιτών.

Συνεπώς η αναθεώρηση του συντάγματος συνιστά το κορυφαίο πολιτικό στοίχημα για τον Τ. Ερντογάν σε πλήρη αντιστοιχία με τις ευρωπαϊκές μεταρρυθμίσεις. Είναι βέβαιο ότι το κατεστημένο θα προβάλει εμπόδια και θα επιχειρήσει να ελέγξει το ρυθμό μερικών αλλαγών. Έτσι η μάχη για την πρόοδο απαιτεί καλή προετοιμασία, συνεπή ενημέρωση της κοινής γνώμης και πάνω απ’ όλα συμμαχίες με κοινωνικές τάξεις, κινήσεις και άλλα σχήματα που μπορεί να στηρίξουν το εγχείρημα. Οι τάσεις αυτάρκειας που εκδηλώνει συχνά ο Τ. Ερντογάν καθώς και η αδυναμία του να εκτιμήσει με ακρίβεια τη βαρύτητα που έχει η κριτική συμπόρευσή του με τα φιλελεύθερα κινήματα που υποστηρίζουν την ένταξη στην ΕΕ, οδηγούν σε απώλεια πολιτικού χρόνου, σε εσωτερικές ρήξεις που κοστίζουν στην -έστω- με μικρά βήματα μεταρρυθμιστική προσπάθεια της χώρας.