Η εξωτερική πολιτική στο καλάθι μιας διετίας

Η κυπριακή εξωτερική πολιτική της Λευκωσία περιστρέφεται γύρω από δύο κύρια χαρακτηριστικά, πρώτο τους χειρισμούς Αναστασιάδη στο Κραν Μοντάνα και, δεύτερο, την αλλαγή προσώπου στην ηγεσία του Υπουργείου Εξωτερικών-από τον Ι. Κασουλίδη στον Ν. Χριστοδουλίδη. Τα δύο σημεία στην πραγματικότητα έχουν εξελιχθεί σε ένα: ο νέος Υπεξ συμμετείχε σε όλο τον σχεδιασμό Αναστασιάδη στη διαχείριση του κυπριακού. Είναι πολύ πιθανό η παρουσία Ι. Κασουλίδη στη θέση του Υπουργού να ήταν πλέον κάτι βαρετό για το προεδρικό. Ο Ι. Κασουλίδης εμφάνισε σημάδια κόπωσης: μάλλον δύσκολα θα μπορούσε να δώσει ανοικτή στήριξη στη νέα γραμμή Αναστασιάδη όπως υλοποιήθηκε στο Κραν Μοντάνα. Βέβαια, ούτε και ο ίδιος ο Ι. Κασουλίδης ανήκει στην πάστα των πολιτικών που θα μπορούσε να υπερασπιστεί δημόσια τις ιδέες του σε διαφωνία με τον Ν. Αναστασιάδη. Έτσι η αποχώρηση Κασουλίδη από το Υπουργείο Εξωτερικών φάνηκε τη στιγμή εκείνη η πιο κατάλληλη φόρμουλα και για τους δύο.

Ο Ν. Χριστοδουλίδης, νέος διπλωμάτης «με καλάς συστάσεις», με πολύ καλή δημόσια εικόνα και συγκρατημένο λόγο εφάνταζε τον Φεβρουάριο του 2018 ως μια κατάλληλη επιλογή. Η πάροδος των δύο και πλέον ετών στην ηγεσία του Υπουργείου παρέχει ένα επαρκές χρονικό πλαίσιο για να αναλυθούνν οι δυνατότητές του στη διαχείριση κρίσιμων θεμάτων εξωτερικής πολιτικής. Εξ’ αρχής ο Ν. Χριστοδουλίδης διαπίστωσε ότι η εξωτερική πολιτική της Κύπρου ήταν «μονοθεματική» γι’ αυτό και πήρε κάποιες πρωτοβουλίες για να την καταστήσει πιο ανοικτή. Παραδείγματα: γυναίκα και διπλωματία, διπλωματία και μη κυβερνητικές οργανώσεις, η Κύπρος ως χώρα μέλος της ΕΕ που να συνεισφέρει ευρωπαϊκή εμπειρία σε χώρες της περιοχής. Αυτές οι πρωτοβουλίες, αν και περιορισμένης εμβέλειας, ήταν κινήσεις προς τη σωστή κατεύθυνση.

Η θεματολογία που σφράγισε τα πράγματα ήταν βέβαια η διαχείριση του κυπριακού κάτι για το οποίο ο Ν. Χριστοδουλίδης αφιέρωσε το κύριο κομμάτι του χρόνου του. Έτσι,

1. Ανέλαβε το βάρος να εξηγήσει την ε/κ πολιτική στον Κραν Μοντάνα. Αυτή η προσπάθεια μπορεί να απέδειξε την αφοσίωση του στη νέα πολιτική Αναστασιάδη, εντούτοις ο ίδιος έχασε σοβαρούς πόντους στη διεθνή κοινότητα καθώς όλες οι ενδιαφερόμενες κυβερνήσεις και οι εν Κύπρου διπλωμάτες γνώριζαν, απ’ ευθείας από τον ΟΗΕ, ή την Φ. Μογκερίνι, τι ακριβώς έγινε στο Κραν Μοντάνα. Γνώριζαν επίσης τόσο τις προτάσεις Τσαβούσογλου, όσο και τις κινήσεις Γκουτέρες, συνεπώς οι προσπάθειές του για ενημέρωση, μάλλον γινόταν ως σχεδόν μια τυπική διαδικασία.

2. Είναι γεγονός ότι στο πρώτο στάδιο της ανάπτυξης των λεγόμενων τριμερών συνεργασιών με Ελλάδα, Αίγυπτο και Ισραήλ, με φόντο το φυσικό αέριο, ο Ν. Χριστοδουλίδης μπόρεσε να φορέσει ένα διαφορετικό κοστούμι- επαφές στην Ουάσιγκτον με τον αμερικανο υπέξ, συναντήσεις με παράγοντες του εβραϊκού λόμπι. Έτσι, η Λευκωσία γνώρισε μια πρωτόγνωρη κινητικότητα με επαφές, ανταλλαγή απόψεων με πρωτεύουσες που διαθέτουν πολύ υπέρτερη επιρροή από τη δική της. Αυτή η επένδυση επέτρεψε στον Υπουργό Εξωτερικών να κινηθεί με άνεση στο πεδίο των δημοσίων σχέσεων και της δημιουργίας ενός κύκλου από γνωριμίες. Ωστόσο, αυτή η εξωτερική πολιτική πολύ γρήγορα έδειξε τον πραγματικό της εαυτό γιατί, πρώτο, ήταν στηριγμένη σε ευσεβείς πόθους, δεύτερο, ήταν βασισμένη στην υπερεκτίμηση της συνεργασίας με ασταθείς ή «εγωκεντρικές» χώρες και, τρίτο, γινόταν κατά παραβίαση των κανόνων που διέπουν τις διεθνείς σχέσεις. Σήμερα το πρόγραμμα γεωτρήσεων της Λευκωσίας πρακτικά δεν υφίσταται. Τουρκικά πολεμικά πλοία παρεμποδίζουν τις εξορύξεις, οι εταιρείες αποχωρούν κανονικά, οι τιμές υποχωρούν. Η πανδημία προσφέρει ενα καλό άλλοθι στην κυβέρνηση. Οι τριμερείς και οι τελετές για εσωτερική κατανάλωση τύπου «Eastmed» αφορούν ζητήματα του παρελθόντος.

3. Παρά την προηγούμενη εμπειρία του και την πολύ καλή προϋπηρεσία του ως εκπρόσωπος τύπου της κυπριακής προεδρίας της ΕΕ το 2012, ο νυν Υπέξ επιδόθηκε σε μια αταλάντευτη προσπάθεια για να επιβληθούν από την ΕΕ κυρώσεις κατά της Τουρκίας εξαιτίας της δράσης της τελευταίας στον κυπριακή ΑΟΖ. Παρά τα μηνύματα που ελάμβανε από αξιωματούχους της ΕΕ ότι ισχυρή ομάδα από δέκα κράτη-μελη διαφωνούσε με τις κυρώσεις, ή ζητούσε κάτι πολύ πιο τυπικό, εντούτοις ο ίδιος έβαλε όλα τα αυγά του σε μιαν προσπάθεια που απεδείχθη εξαιρετικά αναποτελεσματική, καθώς ουδέν απέδωσε, πλην της συστηματικής παραπλάνησης της κοινής γνώμης. Μια απλή ματιά στην τρέχουσα επικαιρότητα βεβαιώνει ότι η Τουρκία με το γεωπολιτικό εκτόπισμα που διαθέτει, απορροφά κραδασμούς μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα. Η δράση του Υπεξ ταυτίστηκε με την κατασπατάληση του γεωπολιτικού πλεονεκτήματος που συνιστά η συμμετοχή μας στην ΕΕ με ακροβασίες που αφίστανται του ακρογωνιαίου λίθου της δράσης μας- έγκυρη και έγκαιρη ανάγνωση του κοινοτικού τρόπου σκέψης και λειτουργίας.

4. Η εξωτερική πολιτική που φέρει την υπογραφή του νυν Υπουργού Εξωτερικών προσιδιάζει με εκείνη που άσκησαν ο Σ. Κυπριανού και ο Τ. Παπαδόπουλος. Παραπομπή του κυπριακού στο χρόνο, διαρκής καταγγελία της Τουρκίας, συσπείρωση της κοινής γνώμης στη γραμμή της αποδοχή του status quo με διατήρηση του σχήματος της Κυπριακής Δημοκρατίας του 1964. Αυτή την πολιτική συντονίζει σήμερα ο Ν. Αναστασιάδης και με αρκετή συνέπεια την υπηρετεί ο Υπουργός Εξωτερικών. Πιθανώς να υφίσταται μια διαφορά ανάμεσα στους δύο: ο Ν. Αναστασιάδης, με διαδρομή από τις πιο αντιφατικές πολιτικές, κατέληξε να αντιγράφει τη γραμμή Τ. Παπαδόπουλου, ενώ ο Ν. Χριστοδουλίδης μάλλον υπήρξε συνεπέστερος του νυν προέδρου…

Λάρκος Λάρκου