Η Κύπρος μετά τις 14 Αυγούστου
Το αεροπορικό δυστύχημα στις 14 Αυγούστου προκάλεσε σοκ στην κυπριακή κοινωνία. Ο ανθρώπινος πόνος σε συνδυασμό με τα αναπάντητα «γιατί» είναι ένας συνδυασμός που οδηγεί σε μια παρατεταμένη αγωνία, ενδοσκόπηση, προβληματισμό. Η θλίψη και η αλληλεγγύη πάνε μαζί με την άλλη διάσταση του προβλήματος. Να τεθούν σε δημόσια συζήτηση – ακριβέστερα αναζήτηση – ζητήματα που χρειάζονται ερμηνείες πίσω από τα εξωτερικά επιφαινόμενα. Όπως έχω κατ’ επανάληψη υποστηρίξει η κυπριακή δημόσια διοίκηση κουβαλά στην πλάτη της όλα εκείνα τα βασικά συστατικά που την σχημάτισαν σε περασμένες δεκαετίες. Ένας μηχανισμός που συχνά παραπέμπει στο πελατειακό σύστημα, την αναξιοκρατία, και τους κανονισμούς που προστατεύουν τα εξωτερικά συστατικά της στοιχεία (ηλικία, παλαιότητα, τυπολατρία). Αυτή η παραδοσιακή δομή της είναι ξεπερασμένη. Χρειάζεται να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα του σκληρού ανταγωνισμού που το ευρωπαϊκό πλαίσιο επιβάλλει. Η ευθυγράμμιση με τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς – ανάμεσα σε αυτούς – και τα ζητήματα ασφαλείας στις αεροπορικές πτήσεις, δεν είναι απλώς κάτι που πρέπει να γίνει κάποτε. Η Κύπρος επεδίωξε την ένταξη της στην ΕΕ – εκτός άλλων – για να προοδεύσει το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας της δημόσιας διοίκησης, να εκσυγχρονιστεί σύμφωνα με τα ανώτερα, πιο απαιτητικά ευρωπαϊκά επίπεδα. Η αρτιότητα των υπηρεσιών του Τμήματος Πολιτικής Αεροπορίας έγινε αντικείμενο κριτικής από τους δύο ευρωπαίους εμπειρογνώμονες που επί τόπου μελέτησαν τον τρόπο που λειτουργεί σήμερα
Δεν χρειάζονται ευρωπαίοι εμπειρογνώμονες για να τα επιβάλλουν. Χρειάζονται κύπριοι εμπειρογνώμονες με ευρωπαϊκές γνώσεις για να δουλέψουν πέρα από τη συνήθη κυπριακή μας αυτάρκεια. Το σοκ από τις 14 Αυγούστου μπορεί και πρέπει να είναι δημιουργικό μόνο εάν συναισθανθούμε πως η νοοτροπία αυτή δεν μας παίρνει πουθενά, μπορεί ποια να οδηγεί και στην απώλεια ανθρώπινων ζωών. Ο ρόλος των ανεξάρτητων επιτροπών καθίσταται ολοένα και πιο χρήσιμος και είναι πολύ θετικό μήνυμα το ότι η βουλή κατάληξε σε μια κοινή θέση – πρόταση για σχηματισμό Ανεξάρτητης Διερευνητικής Επιτροπής.
Οι υπηρεσίες συχνά στελεχώνονται με έναν πολύ κυπριακό τρόπο. Οι εξυπηρετήσεις ταυτίστηκαν στη συνείδηση των κυπρίων με το πελατειακό κράτος. Στόχος των κομμάτων ήταν η νίκη στις εκλογές και μέσω αυτής η κατάληψη του κράτους. Έτσι η νομή της εξουσίας ήταν μια κορυφαία πολιτική στόχευση, το κράτος να μοιράσει λάφυρα, στα «δικά μας παιδιά», στους αδικημένους της «παράταξής μας», που αδίκησαν οι προηγούμενοι.Είναι αυτό μια βασική αιτία που πολλά πράγματα στην πατρίδα μας δεν λειτουργούν όπως οι πολίτες της θα ήθελαν. Τα νοσοκομεία, η δημόσια διοίκηση, το οδικό δίκτυο, οι σχολικές υποδομές, παρουσιάζουν υστέρηση.
Είναι σημαντικό η κοινωνία μας να βγει από τον φαύλο κύκλο της υποκρισίας – λεκτική καταδίκη του ρουσφετιού, πλήρης ανάπτυξη του από την πίσω πόρτα. Η κοινωνία των κολλητών δημιουργεί ελαστικές συμπεριφορές και αυτές με τη σειρά τους χαμηλώνουν τον πήχη για να εξυπηρετηθεί το σύστημα της πελατειακής νοοτροπίας .Έως τώρα ξεγελούσαμε μόνο τον εαυτό μας – ο συναγωνισμός ήταν σε διαφορετικά επίπεδα και η Κύπρος έως τότε τα πήγαινε καλά σε σύγκριση με άλλες περιπτώσεις. Τώρα τα κριτήρια άλλαξαν και οι συγκρίσεις είναι θέμα δημόσιου ευρωπαϊκού σχολιασμού.
Στον πυρήνα του προβλήματος είναι το σύστημα λειτουργίας της δημόσιας διοίκησης. Η ισοπεδωτική μεταχείριση των δημοσίων υπαλλήλων με το πρόσχημα της ισότητας οδηγεί στη μετριοκρατία, συχνά στην αδιαφορία ή και σε ανεύθυνες στάσεις. Έτσι η ποιοτική διαφορά συνθλίβεται μέσα σε σχέδια υπηρεσίας που εξυπηρετούν τη συνήθη δημοσιοϋπαλληλική νοοτροπία. Στην ουσία παγιώνεται ένα σύστημα που δυσκολεύει ή και εμποδίζει την πρόοδο, την αμφισβήτηση, τις πρωτοβουλίες. Είναι ένα σύστημα που αναζητά θέσεις στην επετηρίδα μέσα από την τυπολατρία, την πελατειακή σχέση, τη στασιμότητα, και το μέσο όρο που η μετριοκρατία ρυθμίζει.
Λύσεις που να επιβάλλονται εύκολα και γρήγορα δεν υπάρχουν. Απαιτείται χρόνος και σχέδιο – μαζί με μια δημόσια παραδοχή. Το πελατειακό κράτος και η δημόσια διοίκηση που βασίζεται στην λατρεία των εξωτερικών της στοιχείων έχουν εξαντλήσει τον κύκλο τους, δυστυχώς με τον πιο τραγικό τρόπο με τα στοιχεία που μαθαίνουμε γύρω από το αεροπορικό δυστύχημα στις 14 Αυγούστου. Ο ηττημένος από αυτή τη συρρίκνωση ευθύνης είναι η ίδια η κοινωνία μας, το πολιτικό μας σύστημα, ο καθημερινός πολίτης, η διεθνής εικόνα της πατρίδας μας. Η αναζήτηση μιας διαφορετικής λειτουργίας των θεσμών είναι κυρίως δική μας ευθύνη των πολιτών, των κομμάτων, των συνδικάτων. Η αναζήτηση ενός νέου δρόμου είναι επιτακτική, πρέπει να δουλέψουμε σε μια νέα κατεύθυνση – εάν θέλουμε να αξιοποιήσουμε την τραγική εμπειρία από την τραγωδία στο Γραμματικό.