Η πρώτη απειλή

Οι αλλαγές στο χώρο της εξωτερικής πολιτικής είναι αξιοσημείωτες σε σχέση με το παρελθόν. Είναι πολύ γνωστό ότι οι ε/τ σχέσεις πέρασαν απο στάδια οξύτατης αντιπαράθεσης, και, εάν σταθούμε στην περίοδο μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, Ελλάδα και Τουρκία πλησίασαν την πολεμική αναμέτρηση τρεις φορές (1976, 1986, 1996). Η κοινή γνώμη στις δύο χώρες αντιδρούσε με βάση τις πραγματικότητες: καχυποψία, αμοιβαίο μίσος, εχθρότητα άνευ ορίων. Οι κοινωνίες αλλάζουν, οι πολίτες σκέφτονται διαφορετικά οι αριθμοί εξελίσσονται όταν νέα δεδομένα δημιουργούν νέες πολιτικές συνθήκες.

Από το 1999 (διπλωματία των σεισμών, αποφάσεις Ελσίνκι, πολιτική της «συνεννόησης» από Αθήνα και Άγκυρα) η κατάσταση έχει αλλάξει: πυκνή επικοινωνία σε επίπεδο κορυφής, θετική στάση από την πλευρά της Αθήνας στην ενταξιακή διαδρομή της Τουρκίας, θεαματική άνοδος στις οικονομικές και εμπορικές ανταλλαγές, αυξημένο τουριστική κίνηση και από τις δύο πλευρές. Τελευταίο σημείο στην αλλαγή η συμμετοχή του πρυθυμουργού της Ελλάδας Γ. Παπανδρέου στην εναρκτήρια τελετή της ετήσιας συνόδου των τούρκων πρέσβεων στο Ερζερούμ στις 7 Ιανουαρίου 2011. Τέσσερεις μέρες προηγουμένως ο αντιπρόεδρος της τουρκικής κυβέρνησης Μ. Αρίντς επισκέφθκε το Φανάρι και συναντήθηκε με τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο. Ήταν η πρώτη επίσκεψη αυτού του επιπέδου από την εποχη του Α. Μεντερές.  Στις 4 Ιανουαρίου 2011 ο Τ. Ερτογάν απευθυνόμενος στην ΚΟ του ΚΑΔ σημείωσε ότι «το ΚΑΔ διαφέρει από τα άλλα κόμματα στο θέμα της κατανόησης και της αποδοχής των μειονοτήτων». Γι’ αυτό και η «Χουριέτ» ομιλεί για «ιστορική μέρα στο Πατριαρχείο», ενώ η «Μιλλιέτ» γράφει ότι «θεωρούμε υποχρέωσή μας την ικανοποίηση των δίκαιων αιτημάτων του Πατριαρχείου».

Μέσα σε μια τέτοια πολιτική εξέλιξη δεν είναι παράξενο που σε δημοσκόπηση με ερώτημα ποια χώρα θεωρούν οι τούρκοι ως «πρώτη εξωτερική απειλή» για τη χώρα τους (Ινστιτούτο Metropoll, Δεκέμβριος, 2010, δείγμα 1. 504 πρόσωπα, δημοσίευση 5 Ιανουαρίου 2011)  οι ερωτώμενοι δίνουν 43% ΗΠΑ, 24% Ισραήλ , 3% Ιράν και 2% Ελλάδα –η Ελλάδα στην τελευταία θέση του πίνακα.

Θεωρώ ότι αυτοί οι αριθμοί αποτελούν σοβαρά εργαλεία στα χέρια της πολιτικής ηγεσίας για να βρεθούν συμβιβαστικές λύσεις στα μεγάλα προβλήματα που διχοτομούν το σύνολο της ελληνοτουρκικής σχέσης όπως είναι η περίπτωση του  κυπριακού. Η παραδοσιακή σκέψη που θέλει την τουρκική κοινή γνώμη να λειτουργεί ως ένα αξεπέραστο εμπόδιο για την πρόοδο,  προφανώς δεν είναι  τεκμηριώνεται από τους αριθμούς και τις αναλύσεις. Για παράδειγμα η οικοδόμηση νέων σχέσεων ανάμεσα σε εχθρικά κράτη στην Ευρωπαϊκή Ήπειρο το αποδεικνύει. Ο χρόνος βοηθά μόνο αν αξιοποιείται για να επιλυθούν τα προβλήματα και όχι για να παρέρχεται ανεκμετάλλευτος ή μόνο για κινήσεις κορυφής.

Τα πάντα ρει εφόσον υπάρχουν ηγεσίες που είναι σε θέση να καθοδηγούν την κίνηση της ιστορίας και να λαμβάνουν αποφάσεις. Έτσι μπορεί να επιλυθούν και τα πιο πολύπλοκα προβλήματα.