Η Τουρκία και το εμπόδιο

Ο υπουργός αρμόδιος για τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την ΕΕ στην κυβέρνηση Ερτογάν Ε. Μπαγίς περιέγραψε το πολύπλοκο της ευρωτουρκικής σχέσης στις 12 Ιανουαρίου 2012. Δήλωσε στον αρθρογράφο της «Χαμπερτούρκ» Μ. Σαρίκαγια ότι «η Τουρκία έχει κρίσιμο ρόλο στην αναδιάρθρωση της ΕΕ και το κυπριακό είναι το σημαντικότερο εμπόδιο για αυτόν τον ρόλο. Η ΕΕ θα υποφέρει αν αυτό το πρόβλημα παραμείνει ανεπίλυτο. Γι αυτό τον λόγο η Ευρώπη πρέπει να επιλύσει το ζήτημα χωρίς καμία καθυστέρηση… οι εκλογές στη Γαλλία και Γερμανία το 2012 και 2013 θα δείξουν προς τα πού θα κατευθυνθεί η ΕΕ καθώς και το μέλλον των ενταξιακών διαπραγματεύσεων Τουρκίας-ΕΕ. Η Τουρκία θα αποφασίσει το 2014 ή το 2015 αν θα ενταχθεί στην ΕΕ» (ΚΥΠΕ, 12/1/2012).

Στις εκτιμήσεις Μπαγίς υπάρχουν αντιφάσεις και προβλέψεις:

Α. Είναι ακριβής διατύπωσή του ότι το κυπριακό αποτελεί το σημαντικότερο εμπόδιο στην ευρωτουρκική σχέση. Η Τουρκία αφού το διαπιστώνει χρειάζεται να αλλάξει ανάλυση. Στο γήπεδο της ΕΕ δεν μπορεί να παίξει με όρους επιβολής. Χρειάζεται άλλη αντίληψη που να συνάδει με τις συνθήκες που υπέγραψε με την ΕΕ στις 3 Οκτωβρίου 2005

Β. Η Τουρκία έχει την πρώτη ευθύνη να λύσει το κυπριακό αφού κατά τον Μπαγίς είναι το «σημαντικότερο εμπόδιο» για το ρόλο της Τουρκίας. Συνεπώς είναι θέμα προτεραιοτήτων για την τουρκική ηγεσία. Το δίλημμα είναι καθαρό: ΕΕ ή κατοχή τμήματος εδάφους κράτους μέλους της; Η ΕΕ μπορεί να γίνει καταλύτης της λύσης αλλά πρώτα η Τουρκία χρειάζεται να επανεξετάσει το δικό της ρόλο σε έναν διαφορετικό κόσμο.

Γ. Η εκτίμηση Μπαγίς ότι οι εκλογές σε Γερμανία και Γαλλία θα κρίνουν εν μέρει την έκταση της ευρωτουρκικής σχέσεις φαίνεται να συμπίπτει με πολλές αναλύσεις που εκτιμούν ότι μια πιθανή αποχώρηση Μέρκελ και Σαρκοζί θα διαφοροποιήσει ένα μέρος της ευρωτουρκικής σχέσης. Σε αυτό το σημείο θα κριθεί ένα κομμάτι της. Όχι όμως στο βαθμό που εκτιμά ο Μπαγίς. Το σημαντικότερο ζήτημα είναι οι μεταρρυθμίσεις που υιοθετεί η ΕΕ και οι οποίες δεν τρέχουν στο εσωτερικό της Τουρκίας. Η βραδύτητά τους δεν έχει σχέση με την Μέρκελ ή τον Σαρκοζί. Είναι εσωτερικό θέμα της τουρκικής πολιτικής ηγεσίας.

Δ. Η φράση Μπαγίς ότι «η Τουρκία θα αποφασίσει το 2014 ή το 2015 αν θα ενταχθεί στην ΕΕ» είναι ανεδαφική. Προφανώς έγινε για εσωτερική κατανάλωση. Δεν ισχύει μια τέτοια εκτίμηση αφού κανένας δεν έχει όλα τα στοιχεία του παζλ όπως αυτό θα διαμορφωθεί σε ένα ή δύο χρόνια. Πολλοί επιμέρους παράγοντες είναι σήμερα απρόβλεπτοι και κυρίως ουδείς από μόνος του μπορεί να προβλέψει το σύνολο του πολιτικού σκηνικού.

Ε. Η Τουρκία μπορεί -κάτω από σαφείς προϋποθέσεις- να δώσει ώθηση στην ενταξιακή της διαδρομή: με την επίλυση του κυπριακού σε αυτές τις συνομιλίες που διεξάγονται υπό την αιγίδα του ΟΗΕ και με διάθεση να αντιμετωπίσει μέσα σε διαφορετικό πνεύμα σημαντικές ανησυχίες που εκφράζει η ελληνοκυπριακή κοινωνία όπως για παράδειγμα τα ζητήματα ασφάλειας, το εδαφικό και εκείνο της ενότητας του κράτους και της μιας κυριαρχίας. Το αύριο όπως το αντιμετωπίζει ο Μπαγίς βρίσκεται ανάμεσα στις Βρυξέλλες και τη Λευκωσία και συνδέεται στον σκληρό του πυρήνα με την εισβολή και την κατοχή του 37% του εδάφους της Κύπρου.