Κ. Σημίτης: Δρόμοι ζωής

Το βιβλίο του Κ. Σημίτη «Δρόμοι Ζωής» (εκδόσεις Πόλις, 2015), θα μπορούσε να έχει τίτλο «Δρόμοι Πολιτικής», με υπότιτλο «Δρόμοι για την Σοσιαλδημοκρατία, Τον Εκσυγχρονισμό, Την Μεταρρύθμιση». Το βιβλίο καλύπτει μιαν εκτεταμένη περίοδο της νεοελληνικής ιστορίας «όπως την έζησα τότε»- Εμφύλιος, «Όμιλος Αλ. Παπαναστασίου», δικτατορία, αντιδικτατορική δράση, ΠΑΚ, ίδρυση ΠΑΣΟΚ, το ΠΑΣΟΚ στην εξουσία, εκλογή του στην πρωθυπουργία και την προεδρία ΠΑΣΟΚ το 1996. Ο Κ. Σημίτης προτείνει μια διαφορετική ανάγνωση σε σχέση με τις συνηθισμένες της περιόδου αυτής. Αποτυπώνει γεγονότα, εμπειρίες, βιώματα. Κρίνει, σχολιάζει, εμπλουτίζει τη ροή των γεγονότων. Ο αναγνώστης μπορεί να δώσει έμφαση στην αφηγηματική ικανότητα ενός πρώην πρωθυπουργού, ή στη συνεπή σχέση του με τη συγγραφική δραστηριότητα. Στη δική μου σκέψη η έμφαση αφορά τα εξής σημεία:

Α. Η ακρίβεια της πληροφορίας, η εξαντλητική τεκμηρίωση, η εξαίρετη σχέση με τη λεπτομέρεια. Προηγείται η συνεπής σχέση με την καταγραφή και ταξινόμηση των κάθε φορά εξελίξεων, η αξιολόγησή τους και η απόφαση του Κ. Σημίτη να καταθέσει τη συσσωρευμένη γνώση του για μια ευρεία δημόσια συζήτηση.

Β. Λόγος ευγενής, κριτικός στο βαθμό που αφορούσε πλεονεκτήματα και κενά, κατακτήσεις και παραλείψεις σε πολιτικές και πρόσωπα, ισορροπία αισθημάτων με φροντίδα να αναδείξει την πολιτική διάσταση μιας εν εξελίξει προσπάθειας.

Γ. Χαρακτηριστικό της αφήγησης Σημίτη: τίποτα στην τύχη, τίποτα έτσι χωρίς ερμηνεία. Η πολιτική αποκτά νόημα, γίνεται για κάποιο σκοπό, με κατευθύνσεις, όπως λ.χ. τον κομματικό έλεγχο ή τον εκσυγχρονισμό του κράτους, τη διανομή αποσπασματικών ρυθμίσεων ή τη διεύρυνση των δυνατοτήτων του κράτους πρόνοιας. Η προσοχή στην ανάδειξη της μεγάλης εικόνας, με συμμαχίες που προωθούν έναν στόχο. Οι προτάσεις για την εξέλιξη μιας κοινωνίας, η επιμονή σε καθορισμένες μεταρρυθμιστικές πολιτικές.

Δ. Εντυπωσιάζει στο βιβλίο η οργανωμένη αποφυγή του ασήμαντου, η απόρριψη του επιμέρους, του μη παραγωγικού, για να αφήνει το δρόμο στο μείζον. Εντυπωσιάζει η ικανότητα του Κ. Σημίτη να διαβάζει το κρίσιμο μέσα από πλήθος από «μικροειδήσεις». Εμμονή στα μεγάλα, ανάδειξη ενός πολιτικού λόγου, που ενδιαφέρεται για τα κεντρικά ζητήματα της πολιτικής διαπάλης, τις προτάσεις που απαντούν στις αιτίες της ελληνικής υστέρησης, στις πολιτικές που διευρύνουν τις δυνατότητες των εργαζομένων.

Ε. Το δημόσιο ήθος, η ιδιωτική ζωή που δεν ταυτίστηκε με το ευτελές, η συστηματική άρνηση να ακολουθήσει το δρόμο της μικρότητας, του αρνητισμού, ή της προσωπικής αντιπαλότητας. Ο Κ. Σημίτης δεν άσκησε εξουσία για να απολαύσει διάσημες πτυχές της. Συμμετοχή ίσον συμβολή σε μια δημιουργική προσπάθεια, όχι για το πρόσκαιρο όφελος, ή την εφήμερη δόξα. Το βιβλίο «Δρόμοι Ζωής» το βεβαιώνει για ακόμα μια φορά.

Στ. Με έργα είχε την τόλμη να λεει με θάρρος τις απόψεις του, να αναλαμβάνει το ρίσκο, να υπερασπίζεται πολιτικές και όταν αυτές είχαν κόστος- παραίτηση από τη θέση του Υπουργού εξαιτίας της ανατροπής του προγράμματος σταθεροποίησης της οικονομίας το 1987. Χρειάζεται σθένος να είσαι «μόνος» όταν ένας μηχανισμός δείχνει να είναι τυφλός μπροστά στα πασιφανή.

Ζ. Στις σελίδες του βιβλίου διακρίνεται ο δίκαιος έπαινος σε αφανείς, η δίκαιη αναφορά στους συνεργάτες με τους οποίους οργανώνεις μια δουλειά, αλλά και κριτική αποτίμηση για πρόσωπα, που κρίνονται για τις σκέψεις, τις προτάσεις τους, τη δυνατότητα ή την αδυναμία να πετύχουν έναν στόχο, ή κριτική σε πρόσωπα που ισοδυναμεί με αυτοκριτική.

Η. Αφήγηση με στόχο, όχι μόνο τη μνημόνευση μιας ιστορικής περιόδου, εξ’ ου και ο τίτλος του βιβλίου, αλλά κυρίως να δείξει -μέσα από τις περιπέτειες μιας αφήγησης- κάτι για το σημερινό πολιτικό ζήτημα. Με λόγο υπαινικτικό, ένα εκκρεμές θέμα συνδέεται με τις σημερινές προκλήσεις, ποιες πολιτικές, ποια πρόσωπα και με ποια εφόδια μπορούν (και σήμερα) να κάνουν τη δουλειά. Γι΄αυτό και το περίφημο «μπλοκάκι» (αργότερα) έκανε εντύπωση σε μια χώρα όπου ο έλεγχος των αποφάσεων, η εποπτεία στην υλοποίησή τους ήταν (κατά κανόνα) μια ασυνήθιστη διάσταση στη δημόσια δράση -έτσι το αυτονόητο έγινε «θέμα».

Θ. Ο Κ. Σημίτης δεν κάνει εξαγωγή ενός μοντέλου, δείχνει όμως έναν δρόμο, δείχνει μια παράθεση παραδείγματος για όσους ενδιαφέρονται για τη σοσιαλδημοκρατία ως εργαλείο ανάλυσης, σύνθεσης και ανάπτυξης μιας κοινωνίας. Η πρωταγωνιστική παρουσία του στην πρωθυπουργία σφράγισε την καλύτερη περίοδο της σύγχρονης ζωής της Ελλάδας. Σε μια οκταετή διακυβέρνηση σημειώνονται λάθη, αστοχίες και παραλείψεις. Μετρά το συνολικό αποτέλεσμα: υψηλός αναπτυξιακός ρυθμός, βελτίωση του βιοτικού επίπεδου, σφραγίδα με μεγάλα έργα, ολυμπιακή προετοιμασία, πολύ καλή δουλειά από τις νέες ρυθμιστικές αρχές, δημιουργικός ρόλος στην ΕΕ, σύγχρονη εξωτερική πολιτική με επίκεντρο τη διασύνδεση της διεύρυνσης της ΕΕ με την επίλυση ζητημάτων εξωτερικής πολιτικής. Κορωνίδα η σημαντικότερη επιτυχία της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής μετά τη Μεταπολίτευση: η ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ.