Κεκτημένα και αναθεωρήσεις στο κυπριακό
Όλα τα στοιχεία βεβαιώνουν ότι μετά τις Προεδρικές Εκλογές θα αρχίσει κινητικότητα με σκοπό την επανάληψη των συνομιλιών για επίλυση του κυπριακού. Το σημερινό σκηνικό της ακινησίας βοηθά να βγάλουμε ορισμένα χρήσιμα συμπεράσματα για την επόμενη προσπάθεια. Εκτιμώ ότι η διαδικασία χρειάζεται να ακολουθήσει μια διαφορετική πορεία με διαφορετικές αξιολογήσεις σε ορισμένους τομείς. Κάθε φάση ή προσπάθεια διαθέτει ένα «κεκτημένο» από εμπειρίες, αστοχίες και ορισμένες συμφωνίες. Αυτά τα τρία στοιχεία χρειάζεται να προσαρμοστούν σε νέο πλαίσιο που να υπόσχεται περισσότερες πιθανότητες για πρόοδο. Έτσι οι προσπάθειες επίλυσης μετά τις προεδρικές εκλογές μπορεί να λάβουν υπόψη τους και τα πιο κάτω:
Α. Αλλαγή προτεραιότητας στην αντιμετώπιση των κεφαλαίων, ώστε στην πρώτη φάση να εξεταστεί το εδαφικό σε συνδυασμό με το σύστημα διακυβέρνησης. Τα δύο αυτά κεφάλαια μπορεί να είναι το πρώτο θέμα γιατί είναι άμεσα κατανοητά, αφορούν κάτι που η κοινωνία το προσλαμβάνει ως κάτι πιο χειροπιαστό και ορατό πάνω σε χάρτη. Είναι σημαντικό σε μια διαπραγμάτευση ο πολίτης να δει τα οφέλη από την ουσία της λύσης άμεσα. Οι προηγούμενες προσπάθειες που άφηναν το εδαφικό στο τέλος απεδείχθησαν ατελέσφορες. Είναι σπατάλη πολιτικού κεφάλαιο και χρόνου η συζήτηση να αρχίσει από δεύτερα θέματα, η εμπειρία έδειξε ότι η διαδικασία μπορεί να υποστεί καθίζηση που δύσκολα ανατρέπεται.
Β. Σε συνδυασμό με το προηγούμενο, ως παράγωγό του ανήκει το κεφάλαιο για το περιουσιακό, καθώς είναι άμεσα συνδεδεμένο με το εδαφικό. Μαζί με προτάσεις για το περιουσιακό που θα προβλέπει μια συμφωνία, -ως επιπρόσθετη εξέλιξη- μπορεί να είναι η αναφορά στο δικαίωμα για ατομική διευθέτηση, εφόσον πολίτες της Κυπριακής Δημοκρατίας επιθυμούν να το επιλέξουν.
Γ. Κάθε συζήτηση για Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ) έχει νόημα αν βλέπει τη συνολική λύση, αν διασυνδέεται με τη διαπραγμάτευση για να ολοκληρωθεί μια συμφωνία και όχι ΜΟΕ ως υποκατάστατο του συνόλου. Η διαπραγμάτευση επί της ουσίας μπορεί να αποδώσει αν έχουμε καλύτερο κλίμα και αυτό το προσφέρει το τρίγωνο ανάμεσα στην επιστροφή της Αμμοχώστου στους νόμιμους κατοίκους της, τη χρήση του λιμένος της Αμμοχώστου κάτω από την εποπτεία της ΕΕ και την αναζήτηση φόρμουλας για το αεροδρόμιο της Τύμπου με συνεργασία ανάμεσα στην ΕΕ και την Κυπριακή Δημοκρατία.
Δ. Απόρριψη του δόγματος της ακινησίας που συνιστά η πολύ γνωστή φράση «τίποτα δεν συμφωνείται, αν δεν συμφωνηθούν όλα». Αυτή η πρακτική σημαίνει ατέρμονες διαδικασίες, ανατροπές και πορεία μια μπροστά – δύο πίσω. Άλλωστε αυτό το δόγμα της ακινησίας αξιοποίησε ο Ν. Έρογλου και έφερε τη διαδικασία στα μέτρα του. Αυτό που χρειάζεται είναι μια πιο σύγχρονη, μια ευρωπαϊκή πρακτική: ότι συμφωνείται κλειδώνει, ενσωματώνεται στα κείμενα συμφωνιών που σφραγίζει ο ΟΗΕ, και μετά πάμε παρακάτω, σε επόμενο κεφάλαιο.
Ε. Δεν υπάρχει «κυπριακής ιδιοκτησίας» μέθοδος για επίλυση. Για να αποδώσει ο διάλογος χρειάζεται να δώσουμε ρόλο στην ευρωπαϊκή διάσταση της διαδικασίας (συμμετοχή της ΕΕ στο διάλογο με αντιπρόσωπο και εμπειρογνώμονες, διεθνής υποστήριξη, κινητοποίηση δυνάμεων που μπορούν να ασκήσουν επιρροή στην κατοχική δύναμη, δημιουργία πλαισίου που θα επιτρέπει και θα ευνοεί κάτι τέτοιο). Η ακινητοποίηση του διεθνούς παράγονται εξυπηρετούσε προφανή τεχνάσματα με το χρόνο. Ορισμένα προβλήματα στη διεθνή σκηνή όπως το Κυπριακό και το Μεσανατολικό δεν μπορούν επιλυθούν χωρίς συμμετοχή σημαντικών παικτών στη διεθνή σκακιέρα. Μέρος αυτής της συζήτησης είναι η σύγκλιση Διεθνούς Διάσκεψης για το κυπριακό υπό την κοινή αιγίδα ΟΗΕ-ΕΕ, η εξωτερική στήριξη μιας συμφωνίας και οι εγγυήσεις με τη σφραγίδα της ΕΕ.