Κοινωνία της πληροφορίας, ΜΜΕ και εκπαίδευση

Σενάριο μη επιστημονικής φαντασίας: πόλεμος στη Β. Κορέα. Ο πρόεδρος Τραμπ με ένα  tweet ανακοινώνει την έναρξη της μάχης. Ο  ηγέτη της Β. Κορέας Κιμ Γιονγκ-ουν μέσω video δήλωσε την ετοιμότητα της χώρας του για «μάχη μέχρι τέλους».

Η νέα τεχνολογια δίνει τον τόνο,  πρωταγωνιστές τα social media.

Από ένα σενάριο πολέμου στην κορεατική χερσόνησο, στην κυπριακή πραγματικότητα: οι απολύσεις σχεδόν του ενός τρίτου του προσωπικού στο συγκρότημα «Φιλελεύθερος»  προκαλεί σοκ μόνο σε όσους ζουν στην προηγούμενη φάση ανάπτυξης των ΜΜΕ.  Το παράδειγμα αυτό δείχνει μια ακόμα φορά ότι τέλος του  γραπτού τύπου με τη μορφή που τον γνωρίσαμε για δεκαετίες έχει ήδη φτάσει.

Τα νέα στοιχεία που συγκροτούν το νέο περιβάλλον στο χώρο της δημοσιογραφίας συνιστούν μια γιγαντιαία πίεση σε όλους για να αλλάξουν, να προσαρμοστούν. Νέα εποχή, νέα φαινόμενα. Το σημερινό σκηνικό συγκροτείται από:

• μηχανές αναζήτησης,
• ηλεκτρονικές εκδόσεις,
• μέσα κοινωνικής δικτύωσης,
• νέες μορφές επικοινωνίας,

Με το σλόγκαν «Think multimedia» πάμε στο twitter, στο facebook, στο instagram, στην κυριαρχία του video. Με την υποστήριξη των drones, με την χρήση του robot όλα θα αποκτήσουν νέα διάσταση.

Αυτή είναι η νέα εποχή. Όσοι δεν μπορούν να την αναγνώσουν με πληρότητα, θα συρρικνωθούν ή θα εξαφανιστούν.

Ζουμε στην κoινωνία της πληροφορίας. Έχουμε αμέτρητο όγκο από ειδήσεις. Έχουμε όμως αξιόπιστες ειδήσεις;

Πριν να κάνω ορισμένες αναφορές στο ζήτημα, λέω ότι πολλά συνδέονται με την πολιτική που θέλει να ακολουθήσει ο ιδιοκτήτης ενός Μέσου, αν το μέσον συνδέεται με κάποιο κόμμα, αν η ιδιοκτησία διαθέτει «στρατευμένες θέσεις» πάνω σε ορισμένα ζητήματα.

Οι αξιόπιστες ειδήσεις είναι το ζητούμενο αλλά αυτές, στην παρούσα φάση διαθέτουν ισχυρό αντίπαλο. Σε παγκόσμιο επίπεδο το ζήτημα των Fake News (ψευδείς ειδήσεις) έρχεται να μας υπενθυμίσει πόσο πολύπλοκο είναι το νέο σκηνικό στο  χώρο των ΜΜΕ. Παρά το γεγονός ότι οι ερμηνείες του όρου αυτού είναι αρκετές, το Ινστιτούτο Reuters για τη Μελέτη της Δημοσιογραφίας στο Πανεπιστήμιο του Οξφορντ αναφέρει ότι «ο όρος fake news αναφέρεται σε κατασκευασμένες πληροφορίες που κυκλοφορούν εν γνώσει του συντάκτη και παρουσιάζονται ως έγκυρες ειδήσεις με σκοπό τη χειραγώγηση των αναγνωστών. Ιδιαίτερα το Facebook δέχθηκε ισχυρές πιέσεις προκειμένου να ληφθούν μέτρα κατά της διάδοσης ψευδών ειδήσεων, που είχαν πλημμυρίσει την πλατφόρμα του στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας των προεδρικών εκλογών στις ΗΠΑ το 2016.
Τόσο το Facebook, όπως και η Google, το Twitter και η Wikipedia ανακοίνωσαν τις δικές τους προσπάθειες να περιορίσουν το πρόβλημα. Επίσης, το Facebook ξεκίνησε διαφημιστική εκστρατεία στις βρετανικές εφημερίδες για να προειδοποιήσει τους χρήστες του για τους κινδύνους από τις ψευδείς ειδήσεις ενόψει των βουλευτικών εκλογών στη χώρα».  (στοιχεία από ρεπορτάζ στο ΚΥΠΕ, Αθηνά Αρσαλίδου, 26/05/2017).

Οι εξελίξεις τρέχουν. Έτσι,

«Το γερμανικό πρακτορείο ειδήσεων Dpa και ο ειδησεογραφικός οργανισμός BR (Bayerischer Rundfunk, μέλος του τηλεοπτικού δικτύου εθνικής εμβέλειας ARD) αξιοποιούν την πλατφόρμα Truly Media που ανέπτυξαν από κοινού η Athens Technology Center (ATC) και η Deutsche Welle (DW) για τη συλλογή και την επιβεβαίωση του περιεχομένου που δημοσιεύεται κι αναπαράγεται στα social media κατά την περίοδο των γερμανικών εκλογών.

Η πλατφόρμα Truly Media επιτρέπει στους δημοσιογράφους να επιβεβαιώσουν το βαθμό εγκυρότητας φωτογραφιών, videos, ή social media λογαριασμών σε πραγματικό χρόνο. Μπορούν να επιλέξουν τα πιο σημαντικά υλικά και να επικυρώσουν κάθε ένα ξεχωριστά, χρησιμοποιώντας μια λίστα κριτηρίων αλλά και ενσωματωμένα ψηφιακά εργαλεία όπως το Google Maps ή το TinEye. Η διαδικασία αυτή μπορεί να υλοποιηθεί συνεργατικά, είτε εντός ενός newsroom, είτε μεταξύ διαφορετικών οργανισμών, ακόμα και μεταξύ «αυτόνομων» δημοσιογράφων ανά τον κόσμο» (ATC, Δελτίο Τύπου, 21/9/17).

Μπορεί μια χώρα από μόνη της να λύσει τα ζητήματα; Όχι , ασφαλώς! Άρα οι σχετικές λύσεις περιλαμβάνουν παγκόσμιες απαντήσεις.  Η αναζήτηση νέων λύσεων απαιτεί συνέργειες, αναζητήσεις, επιλογές για ότι δίνει στις ειδήσεις περισσότερη αξιοπιστία.

Το παράδειγμα του ΚΥΠΕ θεωρώ ότι είναι σημαντικό. Σύμφωνα με το Νόμο περί ΚΥΠΕ  του 1989 «το ΚΥΠΕ είναι δημόσια υπηρεσία ενημέρωσης σχετικά με την Κύπρο».

Η ευθύνη του: «συνεχής και με πληρότητα, ακρίβεια και αντικειμενικότητα ενημέρωση της κοινής γνώμης στην Κύπρο και στο εξωτερικό για ότι αφορά ή επηρεάζει ή ενδιαφέρει την Κύπρο».

Θεμελιώδεις αρχές: «η πληρότητα, η ακρίβεια και  αντικειμενικότητα των ειδήσεων τας οποίας μεταδίδει» και «δεν εξυπηρετεί τα συμφέροντα οιασδήποτε πολιτικής, κομματικής, οικονομικής ή άλλης ομάδος».

Στόχος του Πρακτορείου «να προσφέρει στους συνδρομητές του, συνεχώς και αδιαλείπτως, ειδήσεις πλήρεις, ακριβείς, αμερόληπτες και έγκυρες».

Το ΚΥΠΕ διαθέτει αυτονομία στην παραγωγή και επιλογή ειδήσεων, δεν είναι βραχίονας της εκάστοτε εξουσίας καθώς ο ιδρυτικός του νόμος καταγράφει με σαφήνεια την αποστολή του. Έχει ως στόχο του να γίνεται ολοένα και καλύτερος δημοσιογραφικός οργανισμός.

Στο ΚΥΠΕ δεν έχουν θέση οι ειδήσεις που μοιάζουν με κραυγές, άλλωστε αυτές έχουν προ πολλού χάσει τη δυνατότητά τους να πωλούν περισσότερα φύλλα. Στο ΚΥΠΕ έχουν θέση οι «νηφάλιες ειδήσεις». Ειδήσεις με σεβασμό στους δημοσιογραφικούς κανόνες στη σύνταξή της, ειδήσεις που βοηθούν τον αναγνώστη να κατανοήσει τα φαινόμενα χωρίς διάθεση να προκαταλάβει τη σκέψη του ή να παρεμποδίσει την κριτική του ικανότητα.

Ειδήσεις σε χαμηλούς τόνους σημαίνει συμβολή στη δημοσιογραφία που ενεργεί ως μηχανισμός ενίσχυσης της δημιουργικής σκέψης. Η νηφάλια δημοσιογραφία αφήνει χώρο στον αναγνώστη να προβληματιστεί και να θέσει ερωτήματα.

Επί αυτού σημειώνω ότι το ΚΥΠΕ έχει προτείνει στο Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού σύνδεση των δημόσιων σχολείων με την ιστοσελίδα του Πρακτορείου. Τα πλεονεκτήματα είναι προφανή:

• Συνεχής ροή πληροφόρησης
• Διασύνδεση τοπικής και εξωτερικής δραστηριότητας
• Καλύτερη αίσθηση της θέσης της Κύπρου στον κόσμο
• Συνεχής ενημέρωση για όσα διασυνδέουν την Κύπρο με την ΕΕ
• Καλύτερη δυνατότητα να συγκρίνουμε και έτσι καλύτερη βάση για την κριτική σκέψη, την παιδαγωγική ανατροφοδότηση με ύλη από μια δεξαμενή από νηφάλιες ειδήσεις.

Κατ’ αυτόν τον τρόπο η πληροφόρηση θα διαχέεται σε μεγάλο αριθμό αναγνωστών με δυνατότητες αφομοίωσης της παιδαγωγικής τους βαρύτητας. Επίσης έχουμε προτείνει την συνεργασία ώστε πρωτοριακές δημιουργίες μαθητών να προβάλλονται σε ειδικό χώρο και έτσι να γίνονται ευρύτερο κτήμα. Δεν υπάρχει μέχρι τώρα κάποια οριστική ανταπόκριση.

Θεωρούμε ότι είναι σημαντικό οι νηφάλιες ειδήσεις να έχουν τη δική τους , παράλληλη θέση στο δημόσιο σχολείο, εκτός της πληροφόρησης, διαθέτουν και σημαντικό παιδαγωγικό χαρακτήρα.

Η ιστοσελίδα του ΚΥΠΕ δείχνει την τάση.

• Με 64.706 sesssions τον Φεβρουάριο του 2017 στα 73.296 τον Ιούλιο 2017.
• Με 14.6% αύξηση στα tweet impressions στην ελληνική έκδοση τις τελευταίες 28 ημέρες,  μείωση της τάξης του 2.7% στην αγγλική και με αύξηση στην τουρκική στο 9.6%.

Οι νηφάλιες ειδήσεις ταυτίζονται με τις αξιόπιστες ειδήσεις. Η μάχη κατά των fake news κερδίζει πόντους. Στην Κύπρο λ.χ. κάποια από τις Πανεπιστημιακές Σχολές δημοσιογραφίας θα μπορούσε σε συνεργασία με επαγγελματίες της δημοσιογραφίας να ιδρύσει ένα «Παρατηρητήριο κατά των fake news».

Τα μέσα επικοινωνίας αλλάζουν με μεγάλη ταχύτητα. Το στοίχημα παραμένει: μπορούν να συμβαδίζουν τεχνολογική αλλαγή με αξιόπιστες ειδήσεις; Η απάντηση βρίσκεται στο τι θέλει μια κοινωνία να κάνει ή πώς οργανώνει την δημόσια ατζέντα της.

Τα ΜΜΕ έχουν ευθύνη να ηγηθούν, να αναδείξουν το κοινωνικό μας πρόσωπο, να τολμήσουν περισσότερο και έτσι να συμβάλουν στην πρόοδο μιας κοινωνίας.

Λοιπόν: Παραμύθια ή  αλήθειες; Παραμύθια γύρω από τα φαινόμενα που μας περιβάλλουν; Ή την αλήθεια που συμβάλλει στην ανάπτυξη της κοινωνικής συνείδησης, στην ατομική και συλλογική δημιουργικότητα;

Ομιλία: Λάρκος Λάρκου, πρόεδρος ΔΣ ΚΥΠΕ

Παρασκευή,  29 Σεπτεμβρίου 2017