Κυπριακό : Με το καρόττο και το μπαστούνι …

Είναι ολοφάνερο πως οι εξελίξεις στο Κυπριακό κινούνται με γρήγορους ρυθμούς. Το χρονικό σημείο της ένταξης της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ε.Ε. αξιοποιείται από τους βασικούς παίκτες της διεθνούς σκηνής για ένα νέο ισοζύγιο δυνάμεων στην Α. Μεσόγειο. Το βασικό παίγνιο ισχύος έχει δύο σκέλη : ένταξη στην Ε.Ε. για την Ε/Κ στρατηγική, σχέδιο λύσης που να συστηματοποιεί τις ισορροπίες που τα προηγούμενα σχέδια λύσης του Κυπριακού διαμόρφωσαν (Κουεγιάρ, Γκάλι, Ανάν). Έτσι, αυτό το πακέτο επιχειρεί να διαμορφώσει κίνητρα, νέες ισορροπίες συμφερόντων και ταυτόχρονα οικοδομεί σχέσεις σε δύο ταμπλό ώστε να προχωρήσει η διαβούλευση. Ο κ. Σημίτης έδωσε ένα σοβαρό πλαίσιο κινήσεων λέγοντας πως το σχέδιο του ΟΗΕ είναι βάση για διαπραγματεύσεις.

Από εκεί και πέρα αρχίζει η πραγματικότητα με τις ήδη διαμορφωμένες κρίσεις.

Α. Τι θα κάνει ο Ρ. Ντενκτάς;

Ο Τ/Κ ηγέτης χάνει τους παλαιούς του συμμάχους στην Άγκυρα, είναι όλοι τους συνταξιούχοι. Όσοι του απέμειναν είναι χωρίς ειδικό κύρος (Σοϋσάλ, Γκουρέλ, Ετσεβίτ). Άρα το δίπολο είναι Στρατός – Ντενκτάς. Ο πρώτος κάνει διαβουλεύσεις επί του σχεδίου Ανάν (ο επιτελάρχης Οζκιόκ, με διπλωμάτες ήταν στις ΗΠΑ) 10 ημέρες πριν την υποβολή σχεδίου). Επομένως η Άγκυρα φαίνεται ότι θα κινηθεί προς τη γραμμή της αποδοχής του πλαισίου λύσης, προβάλλοντας τις ενστάσεις της για τα σημεία που δεν συμφωνεί (χάρτης, πρόσφυγες).

Η παρουσία Ερντογιάν ευνοεί επίσης αυτό το σενάριο. Όμως ο Ντενκτάς είναι, ακόμα, ένας «ήρωας» από τα παλιά …

Β. Η Άγκυρα πιθανώς να αναθεωρήσει πτυχές της πολιτικής της στο Κυπριακό. Όσα δοκίμασε, δεν πήγαν μπροστά (προσάρτηση, χρονοδιάγραμμα για ενταξιακές, απόλυτη στήριξη στον Ντενκτάς).

Ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια το κόστος για την Τουρκία από την ακινησία στο Κυπριακό ήταν πολύ χειροπιαστό. Πιθανώς πάει σε νέα ανάλυση η σχέση κόστους / οφέλους στο Τρίγωνο Άγκυρα – Λευκωσία – Βρυξέλλες.

Γ. Η Λευκωσία μπορεί να συμφωνήσει με τη φόρμουλα Σημίτη (βάση για διαπραγματεύσεις) και με ένα ισχυρότερο διαπραγματευτικό σχέδιο να καταγράψει τις συμφωνίες της, τα σημεία διαφωνίας και διαβούλευσης και τα σημεία της μη αποδοχής. Το ευρωπαϊκό πλαίσιο δίνει ισχυρά επιχειρήματα και το κλειδί είναι και η ίδια η Ε.Ε. να διατυπώσει ιδέες που να ξεπερνούν τις ιδέες Ανάν. Ο Γ. Φερχόϊγκεν είπε δημοσίως ορισμένα στοιχεία, μένουν τα έργα της διπλωματικής αλλαγής τους.

Δ. Θα μπορούσε να γίνει καταγραφή ενός συγκεκριμένου καταλόγου αδυναμιών, απαράδεκτων προνοιών, ή μη λειτουργικών στοιχείων του σχεδίου Ανάν. Ο κατάλογος αυτός είναι ευδιάκριτος με την πρώτη ανάγνωση των εγγράφων. Είναι όμως καθαρό πως τόσο στο σύστημα άσκησης της εκτελεστικής εξουσίας όσο και των παραλυτικών και ορισμένων μεταβατικών διατάξεων, υπάρχουν σοβαρές αδυναμίες. Το κοινοβουλευτικό σύστημα λ.χ. εκφράζει τις νέες ροπές στη μορφή διακυβέρνησης στο Ευρωπαϊκό πλαίσιο. Η Ε/Κ πλευρά είχε την ευκαιρία όταν – έστω τεθλασμένα – το εισήγαγε ο Ν. Χάνεϋ να το μεταρρυθμίσει στο σύστημα διακυβέρνησης που αναπτύσσει τις διακοινοτικές σχέσεις, προωθεί τη συνεργασία, και βλέπει στο μέλλον.

Η παγερή σιωπή Κληρίδη και των κομμάτων επί του θέματος συνέβαλε σε άλλες σκέψεις (λ.χ. ελβετικό σύστημα, 4 : 2). Το κοινοβουλευτικό σύστημα θα μπορούσε να ήταν από μακρό θέμα πρώτης αιχμής για την Ε/Κ πλευρά, πλαίσιο διπλωματικής δράσης με πολύ συγκεκριμένη επιχειρηματολογία. Ο υπογράφων το κείμενο αυτό υποστήριξε τη λύση του κοινοβουλευτικού συστήματος, από το 1997, με άρθρο στην εφημερίδα ο ΑΓΩΝ. Έτσι, εμφανίζεται τώρα ένα σύστημα άσκησης της εκτελεστικής εξουσίας που είναι ιδιαιτέρως συντηρητικό για αρκετό χρονικό διάστημα δυσλειτουργικό, παγιώνει την εθνική ένταση, χωρίς να υπάρχει και μηχανισμός για διορθώσεις του , έστω και στο μακρινό μέλλον.

Το όλο σκηνικό στην Κύπρο – κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις – μπορεί να βελτιωθεί, να κινηθεί σε νέες κατευθύνσεις. Πρώτη και κύρια προϋπόθεση είναι η αναπροσαρμογή του χρονικού πλαισίου. Είναι ασφυκτικό, άρα μη παραγωγικό. Οι δεκαετίες δεν ελέγχονται με 2-3 εβδομάδες. Είναι ένα μέτρο πίεσης σε Ε/Κ και Τ/Κ, αλλά η βούληση και το περιεχόμενο είναι πιο σημαντικές αξίες από το χρόνο. Είναι ακατανόητο πως υπάρχει αυτή η πίεση. Η Κοπεγχάγη μπορεί να βοηθήσει, αλλά δεν μπορεί να είναι όρος. Μπορεί να επιλεγεί το επόμενο 6μηνο.

Έστω και έτσι, έστω και με σταδιακά βήματα, το μέλλον του κυπριακού πολιτικού σκηνικού βρίσκεται σε νέα τροχιά. Οι συμμαχίες, οι διακοινοτικές επαφές, οι κοινές προσπάθειες ανάμεσα σε φορείς από Ε/Κ και Τ/Κ, οι κοινές συνδικαλιστικές δράσεις είναι μέρος του νέου σκηνικού που δημιουργείται. Το ισχυρό πολιτικό κίνητρο για Ε/Κ και Τ/Κ είναι η απρόσκοπτη ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε. με σεβασμό στο Ελσίνκι και ο παράγοντας χρόνος. Είναι τα δύο στρατηγικά όπλα για τη σύγχρονη εποχή. Και τα δύο είναι εναντίον του Ντενκτάς και υπέρ της κοινωνίας των πολιτών. Με ένα βασικό όρο. Αλλαγές στο σχέδιο Ανάν ,αυτές που να ανοίγουν δρόμους στη περισσότερη συνεργασία και την πρόοδο.