Λίστες και εκτροχιασμοί

Ο διορισμός τριμελούς ανακριτικής επιτροπής με εντολή να ερευνήσει τις πολιτικές και αστικές ευθύνες για το πώς έφτασε η Κύπρος στο ναδίρ, είναι μια σωστή κίνηση, έστω και αν έρχεται ως μια εκ των υστέρων επισκόπηση της πορείας που οδήγησε στη χρεοκοπία. Η κοινή γνώμη αναζητά απαντήσεις σε κρίσιμης σημασίας ερωτήματα. Δεν είμαι βέβαιος ότι θα δούμε μια καθαρά απάντηση στα προβλήματα, πρώτο, γιατί αρκετά είναι πολιτικής φύσεως και υπόκεινται σε πολιτική κριτική, και δεύτερο, το καταρρέον σύστημα έχει διακομματική υποστηριξη και πολύ δύσκολα επιτρέπει την αμφισβήτησή του.

Στην επικαιρότητα κυριαρχούν λίστες γύρω από χαριστικά δάνεια σε οργανώσεις και πολιτικά πρόσωπα και άλλες λίστες γύρω από εκροές καταθέσεων απο τις τράπεζες λίγο πριν την απόφαση για κούρεμα. Η ανακριτική επιτροπή έχει πολύ βαρύ έργο να εκπληρώσει γιατί γύρω από τα ζητήματα με τις λίστες για τα χαριστικά δάνεια διαπλέκεται ένα σημαντικό μέρος από το κλειστό σύστημα συμφερόντων που κυριαρχεί για δεκαετίες στην πολιτική και οικονομική ζωή της Κύπρου. Ένα σύστημα σχεδόν διακομματικό, με  πλοκάμια σε ισχυρά κέντρα αποφάσεων που, για δεκαετίες, χωρίς πραγματικό διοικητικό ή αστικό έλεγχο, επιβάλλει την επιρροή του στο σύνολο της πολιτικής και οικονομικής ζωής της νήσου. Θυμίζω ότι παρόμοιες λίστες για διαγραφές χαριστικών δανείων έχουν δει το φως της δημοσιότητας και στο πρόσφατο παρελθόν. Σε τρεις μέρες το θέμα ξεχάστηκε και ουδέν αποτέλεσμα προέκυψε, γιατί ισχυρές δυνάμεις συμμαχούν και αφήνουν τα πράγματα χωρίς πρόοδο και διερεύνηση.

Αυτό το κλειστό σύστημα συμφερόντων έχει οικοδομηθεί πάνω στην πρακτική που συνδέεται με τη νομή της εξουσίας. Εδώ και δεκαετίες κύριο χαρακτηριστικό του τρόπου άσκησης της εξουσίας ήταν η κατάληψη του κράτους από το εκάστοτε κυβερνητικό κόμμα, η απλόχερη διανομή λαφύρων «στους δικούς μας» (προσλήψεις, μεταθέσεις, προαγωγές), της ταύτισης κράτους-κόμματος, τις διεκδικήσεις διαφόρων ομάδων από το κόμμα-κράτος, τους εκλογικούς μηχανισμούς που βασίζονται στην ικανοποίηση αιτημάτων με στόχο την ενίσχυση των κάθε φορά κομμάτων εξουσίας. Το συντεχνιακό φαινόμενο κυριάρχησε: κράτος, κόμματα, συντεχνίες αντί να διαχωρίζονται και να ενισχύουν την αυτονομία τους, μπλέκτηκαν σε μια ατέλειωτη συνεργασία για να προωθούν επιμέρους συντεχνιακά αιτήματα, αυξήσεις, χαριστικές παροχές, επιδοτήσεις, επιδόματα, χαλαρώσεις, διαγραφές δανείων.

Είναι χαρακτηριστικό το ότι αυτη η συμμαχία των συντηρητικών δυνάμεων εμπόδισε τις προσπάθειες για λύση στο κυπριακό καθώς θεωρούσε ότι κάθε αλλαγή θα συνιστούσε απειλή σε παγιωμένες πρακτικές και ισορροπίες συμφερόντων στο ελληνοκυπριακό πελατειακό σύστημα. Το πάθος με το οποίο το σύστημα αυτό αντιτάχθηκε στις προσπάθειες του ΟΗΕ για λύση στο κυπριακό, δεν συνιστούσε μια κάποια αντίληψη για το μέλλον της Κύπρου, αλλά μια αμυντική στάση με στόχο να διατηρήσει τα προνόμιά της στο 60% της Κύπρου, μερικά από τα οποία, κάτω από την πίεση που προέρχεται από τη χρεοκοπία της οικονομίας, βλέπουν το φως της δημοσιότητας σήμερα. Αυτή η αμυντική στάση εξηγεί ως ένα βαθμό, γιατί, για παράδειγμα, η επιχειρηματική κοινότητα προτιμούσε τα κεκτημένα της στην Πάφο ή στην Αγία Νάπα, απέφευγε να μελετήσει το γεωγραφικό χάρτη και έτσι να αποκτήσει δυναμισμό και ευκαιρίες σε όλη την Κύπρο και σε όλη την ευρύτερη περιοχή.  Αυτή η αδυναμία ρεαλιστικής εκτίμησης του ευρωπαϊκού και παγκόσμιου περιβάλλοντος κράτησε την Κύπρο δέσμια της ακινησίας που επέβαλαν οι συντηρητικές δυνάμεις κάθε απόχρωσης.