Με τον κώδικα κατά της ρητορικής του μίσους

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή την 1η Ιουνίου 2017 σε σχετικό δελτίο τύπου λέει τα εξής σημαντικά:

«Πριν από ένα χρόνο, η Επιτροπή και τέσσερις μεγάλες πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης ανακοίνωσαν έναν κώδικα δεοντολογίας για την καταπολέμηση της παράνομης ρητορικής μίσους στο διαδίκτυο. Ο κώδικας περιλαμβάνει σειρά δεσμεύσεων από το Facebook, το Twitter, το YouTube και τη Microsoft για την καταπολέμηση της διάδοσης τέτοιου περιεχομένου στην Ευρώπη. Μια αξιολόγηση που διενεργήθηκε από ΜΚΟ και δημόσιους φορείς σε 24 κράτη μέλη, η οποία δημοσιεύτηκε την πρώτη επέτειο του κώδικα δεοντολογίας, δείχνει ότι οι εταιρείες έχουν σημειώσει σημαντική πρόοδο όσον αφορά την τήρηση των δεσμεύσεών τους.

Ο Andrus Ansip, Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αρμόδιος για την ψηφιακή ενιαία αγορά, εξέφρασε την ικανοποίησή του για την πρόοδο που σημειώθηκε λέγοντας: «Η στενή συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα και την κοινωνία των πολιτών για την καταπολέμηση της παράνομης ρητορικής μίσους φέρνει απτά αποτελέσματα, και θα εντείνουμε τις κοινές μας προσπάθειες. Εργαζόμαστε τώρα για να εξασφαλίσουμε στενότερο συντονισμό μεταξύ των διαφόρων πρωτοβουλιών και φόρουμ που δρομολογήσαμε με διαδικτυακές πλατφόρμες. Επίσης, θα υπάρχει μεγαλύτερη σαφήνεια για τις διαδικασίες «αναγγελίας και δράσης» για την αφαίρεση παράνομου περιεχομένου με αποτελεσματικό τρόπο – διατηρώντας παράλληλα την ελευθερία του λόγου, η οποία είναι ουσιαστικής σημασίας.»

Η κα Vera Jourova, Επίτροπος της ΕΕ αρμόδια για τη Δικαιοσύνη, τους Καταναλωτές και την Ισότητα των Φύλων, δήλωσε: «Τα πορίσματα της δεύτερης αξιολόγησης του κώδικα δεοντολογίας είναι ενθαρρυντικά. Οι εταιρείες αφαιρούν τώρα διπλάσιες περιπτώσεις παράνομης ρητορικής μίσους και με ταχύτερο ρυθμό από ό,τι πριν από έξι μήνες. Πρόκειται για σημαντικό βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, το οποίο δείχνει ότι μια προσέγγιση αυτορρύθμισης μπορεί να φέρει αποτελέσματα, εάν όλοι οι παράγοντες πράξουν αυτό που τους αναλογεί. Ταυτόχρονα, οι εταιρείες φέρουν μεγάλη ευθύνη και πρέπει να σημειώσουν περαιτέρω πρόοδο για την υλοποίηση όλων των δεσμεύσεων. Είναι επίσης σημαντικό κατ’ εμέ οι εταιρείες πληροφορικής να ενημερώνουν για τις ενέργειές τους όσους καταγγέλλουν περιπτώσεις παράνομου περιεχομένου ρητορικής μίσους.»

Η Ευρωπαϊκή Ένωση εδράζεται στις αξίες του σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της ισότητας, του κράτους δικαίου και των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της, από κοινού με τις εταιρείες μέσων κοινωνικής δικτύωσης και άλλες πλατφόρμες, έχουν την ευθύνη να ενεργούν κατά τρόπο ώστε το διαδίκτυο να μην καταστεί ασύδοτος χώρος παράνομης ρητορικής μίσους και βίας.

Υπογράφοντας τον κώδικα δεοντολογίας, οι εταιρείες πληροφορικής δεσμεύτηκαν ιδίως ότι θα ελέγχουν την πλειονότητα των βάσιμων ειδοποιήσεων για παράνομη ρητορική μίσους σε λιγότερο από 24 ώρες και θα διαγράφουν τέτοιο περιεχόμενο ή θα αποκλείουν την πρόσβαση σε αυτό, εάν είναι απαραίτητο, βάσει των εθνικών νόμων που μεταφέρουν την ευρωπαϊκή νομοθεσία. Ο κώδικας υπογράμμισε επίσης την ανάγκη να συνεχιστεί η συζήτηση σχετικά με τρόπους προώθησης της διαφάνειας και ενθάρρυνσης αντίθετων και εναλλακτικών αφηγήσεων.

Με την πάροδο ενός έτους από την έγκρισή του, διαπιστώνεται ότι ο κώδικας δεοντολογίας για την καταπολέμηση της παράνομης ρητορικής μίσους στο διαδίκτυο έχει συμβάλει στην επίτευξη αρκετά σημαντικής προόδου, παρόλο που εξακολουθούν να υπάρχουν ορισμένες προκλήσεις:

• Κατά μέσο όρο, στο 59% των περιπτώσεων, οι εταιρείες πληροφορικής ανταποκρίθηκαν σε ειδοποιήσεις σχετικά με παράνομη ρητορική μίσους, αφαιρώντας το περιεχόμενο. Το ποσοστό αυτό είναι υπερδιπλάσιο από το 28% που είχε καταγραφεί πριν από έξι μήνες.
• Ο αριθμός των ειδοποιήσεων που επανεξετάστηκαν εντός 24 ωρών βελτιώθηκε από 40% σε 51% κατά το ίδιο εξάμηνο.
• Το Facebook είναι, ωστόσο, η μόνη εταιρεία που επιτυγχάνει πλήρως τον στόχο της εξέτασης της πλειονότητας των ειδοποιήσεων εντός της ημέρας.
• Σε σύγκριση με την κατάσταση πριν από έξι μήνες, οι εταιρείες πληροφορικής έχουν βελτιωθεί όσον αφορά τον χειρισμό των ειδοποιήσεων που προέρχονται από τους πολίτες με τον ίδιο τρόπο που χειρίζονται εκείνες που προέρχονται από οργανισμούς που χρησιμοποιούν αξιόπιστους διαύλους υποβολής αναφορών. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν ορισμένες διαφορές και τα συνολικά ποσοστά διαγραφών παραμένουν χαμηλότερα όταν οι ειδοποιήσεις υποβάλλονται από το κοινό.
• Τέλος, η παρακολούθηση έδειξε ότι, ενώ το Facebook στέλνει συστηματικά πληροφορίες στους χρήστες σχετικά με τον τρόπο αξιολόγησης των ειδοποιήσεών τους, οι πρακτικές που ακολουθούν οι εταιρείες πληροφορικής διέφεραν σημαντικά μεταξύ τους. Η ποιότητα της πληροφόρησης που παρέχεται ως αιτιολόγηση μιας απόφασης είναι ένας τομέας στον οποίο μπορεί να σημειωθεί περαιτέρω πρόοδος.

Βελτιώσεις στον χειρισμό των καταγγελιών από τους χρήστες και στη συνεργασία με την κοινωνία των πολιτών
Κατά το τελευταίο έτος, οι εταιρείες πληροφορικής έχουν ενισχύσει τα συστήματά τους για την υποβολή αναφορών και έχουν καταστήσει ευκολότερη την καταγγελία της ρητορικής μίσους. Έχουν εκπαιδεύσει το προσωπικό τους σχετικά και έχουν εντείνει τη συνεργασία τους με την κοινωνία των πολιτών. Χάρη στην εφαρμογή του κώδικα δεοντολογίας, οι εταιρείες πληροφορικής ενίσχυσαν και διεύρυναν το δίκτυο αξιόπιστων πηγών επισήμανσης παράνομων περιεχομένων (trusted flaggers) σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Η αυξημένη συνεργασία με οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών οδήγησε στη βελτίωση της ποιότητας των ειδοποιήσεων, σε συντόμευση του χρόνου διεκπεραίωσης και σε καλύτερα αποτελέσματα όσον αφορά τις αντιδράσεις στις ειδοποιήσεις.

Επόμενα βήματα

Η Επιτροπή θα εξακολουθήσει να παρακολουθεί την εφαρμογή του κώδικα δεοντολογίας με τη βοήθεια των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών. Αναμένονται βελτιώσεις από τις εταιρείες πληροφορικής, ιδίως όσον αφορά, αφενός, τη διαφάνεια των κριτηρίων ανάλυσης του περιεχομένου που επισημαίνεται και, αφετέρου, την ενημέρωση των χρηστών.
Η Επιτροπή θα λάβει υπόψη τα αποτελέσματα αυτής της αξιολόγησης στο πλαίσιο των εργασιών που ανακοινώθηκαν στην ενδιάμεση επανεξέτασή της σχετικά με την εφαρμογή της στρατηγικής για την ψηφιακή ενιαία αγορά.
Η Επιτροπή θα συνεχίσει επίσης τις εργασίες της για την προώθηση αποτελεσματικότερης συνεργασίας μεταξύ των εταιρειών πληροφορικής και των εθνικών αρχών.

Ιστορικό

Η απόφαση-πλαίσιο για την καταπολέμηση του ρατσισμού και της ξενοφοβίας ποινικοποιεί τη δημόσια υποκίνηση πράξεων βίας ή μίσους που στρέφονται κατά ομάδας προσώπων ή μέλους τέτοιας ομάδας που προσδιορίζεται βάσει της φυλής, του χρώματος, της θρησκείας, των γενεαλογικών καταβολών ή της εθνικής ή εθνοτικής καταγωγής. Η ρητορική μίσους, όπως ορίζεται στην εν λόγω απόφαση-πλαίσιο, συνιστά ποινικό αδίκημα και όταν συμβαίνει στον κόσμο του διαδικτύου.

Πρόσφατη ευρωπαϊκή έρευνα έδειξε ότι το 75% εκείνων που παρακολούθησαν ή συμμετείχαν σε διαδικτυακές συζητήσεις αντιμετώπισαν κρούσματα εξύβρισης, απειλών ή ρητορικής μίσους. Σχεδόν οι μισοί από τους ερωτηθέντες δήλωσαν ότι αυτό τους απέτρεψε από το να συμμετάσχουν σε συζητήσεις στο διαδίκτυο.

Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της, από κοινού με τις εταιρείες μέσων κοινωνικής δικτύωσης και άλλες πλατφόρμες, έχουν συλλογική ευθύνη για την προώθηση και τη διευκόλυνση της ελευθερίας της έκφρασης σε ολόκληρο τον κόσμο του διαδικτύου. Ταυτόχρονα, όλοι αυτοί οι παράγοντες έχουν την ευθύνη να μεριμνήσουν ώστε το διαδίκτυο να μην καταστεί ασύδοτος χώρος ρητορικής μίσους και βίας.

Για να ανταποκριθούν στο εντεινόμενο πρόβλημα της παράνομης ρητορικής μίσους στο διαδίκτυο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τέσσερις μεγάλες εταιρείες πληροφορικής (Facebook, Microsoft, Twitter και YouTube) παρουσίασαν στις 31 Μαΐου 2016 τον «Κώδικα δεοντολογίας για την καταπολέμηση της παράνομης ρητορικής μίσους στο διαδίκτυο». Στις 7 Δεκεμβρίου 2016, η Επιτροπή παρουσίασε τα αποτελέσματα μιας πρώτης διαδικασίας παρακολούθησης για την αξιολόγηση της εφαρμογής αυτού του κώδικα δεοντολογίας.

Η ενδιάμεση επανεξέταση της εφαρμογής της στρατηγικής για την ψηφιακή ενιαία αγορά, η οποία εκδόθηκε στις 10 Μαΐου 2017, επιβεβαίωσε την ανάγκη να συνεχιστούν οι προσπάθειες για τη θέσπιση ελάχιστων απαιτήσεων για τις διαδικασίες «αναγγελίας και δράσης» που εφαρμόζουν οι επιγραμμικοί ενδιάμεσοι φορείς, μεταξύ άλλων όσον αφορά τα κριτήρια ποιότητας για τις αναγγελίες, τις διαδικασίες απάντησης στις αναγγελίες, τις υποχρεώσεις υποβολής εκθέσεων, τους μηχανισμούς διαβούλευσης με τρίτους και τα συστήματα επίλυσης διαφορών. Στο ίδιο πνεύμα, η πρόταση της Επιτροπής για την αναθεώρηση της οδηγίας για τις υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων περιλαμβάνει αυστηρές διατάξεις με τις οποίες οι πλατφόρμες υποχρεώνονται να θέτουν σε εφαρμογή ένα σύστημα επισήμανσης του οπτικοακουστικού υλικού που περιέχει ρητορική μίσους στο διαδίκτυο.

Η Επιτροπή έχει αναπτύξει διαλόγους με διαδικτυακές πλατφόρμες εντός της Ψηφιακής Ενιαίας Αγοράς (π.χ. το Φόρουμ της ΕΕ για το Διαδίκτυο, τον κώδικα δεοντολογίας σχετικά με την παράνομη ρητορική μίσους στο διαδίκτυο και το μνημόνιο συνεννόησης για την πώληση προϊόντων παραποίησης/απομίμησης μέσω του διαδικτύου) και προτίθεται να συντονίσει τους διαλόγους αυτούς αποτελεσματικότερα ώστε να εξασφαλιστούν τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα. Αυτές οι προσπάθειες, που ξεκίνησαν με πρωτοβουλία της Επιτροπής, θα συμβάλουν επίσης στη δράση των ηγετών της G7, οι οποίοι ανέλαβαν πρόσφατα τη δέσμευση να στηρίξουν τις προσπάθειες του κλάδου και να αυξήσουν τη συνεργασία με την κοινωνία των πολιτών για την καταπολέμηση του εξτρεμισμού στο διαδίκτυο».

Παραθέτω ολόκληρη την ανακοίνωση γιατί οι δράσεις αυτές της Επιτροπής χρειάζεται να ενισχυθούν περαιτέρω, να προβληθούν σε κάθε φόρουμ και σε κάθε διαδικτυακή δραστηριότητα. Το κείμενο που υπέγραψε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με τέσσερις μεγάλες εταιρείες πληροφορικής (Facebook, Microsoft, Twitter και YouTube) στις 31 Μαΐου 2016 αποτελεί σταθμό στη μάχη για την καταπολέμηση της παράνομης ρητορικής μίσους στο διαδίκτυο.

Ο σχετικός «Κώδικα Δεοντολογίας» χρειάζεται να αποκτήσει περισσότερη προβολή, να γίνει μέρος της καθημερινής ζωής για τους χρήστες του διαδικτύου. Είναι εξαιρετικά σημαντικό πως «πρόσφατη ευρωπαϊκή έρευνα έδειξε ότι το 75% εκείνων που παρακολούθησαν ή συμμετείχαν σε διαδικτυακές συζητήσεις αντιμετώπισαν κρούσματα εξύβρισης, απειλών ή ρητορικής μίσους». Είναι ακόμα πιο ανησυχητικό πως «σχεδόν οι μισοί από τους ερωτηθέντες δήλωσαν ότι αυτό τους απέτρεψε από το να συμμετάσχουν σε συζητήσεις στο διαδίκτυο».

Η Επιτροπή έχει αναπτύξει διαλόγους με διαδικτυακές πλατφόρμες εντός της Ψηφιακής Ενιαίας Αγοράς και προτίθεται «να συντονίσει τους διαλόγους αυτούς αποτελεσματικότερα ώστε να εξασφαλιστούν τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα».

Σωστά βήματα, σε μια εποχή κατά την οποία οι φορείς της επιθετικής συμπεριφοράς στο διαδίκτυο, δίνουν ολοένα και περισσότερο βάρος στον επιθετικό λόγο, στη ρητορεία του μίσους πρώτο, για να αδρανοποιήσουν εκφραστές της ορθολογικής επιχειρηματολογίας, δεύτερο, για να περάσουν τις απόψεις τους, και, τρίτο, να πάνε ένα βήμα πιο κάτω τρομοκρατώντας και επιβάλλοντας σιωπή.

Λάρκος Λάρκου