Μνήμη και συμφιλίωση

Τελετή ονοματοδότησης του «Πάρκου Αγνοουμένων Παιδιών της τουρκικής εισβολής 1974» στον Στρόβολο, 13/1. Ο πρόεδρος μάς ενημερώνει ότι «από τα 36 αγνοούμενα παιδιά της τουρκικής εισβολής του 1974 έχουν ταυτοποιηθεί μέχρι σήμερα μόνο τα 20» και πως  το Υπουργείο Παιδείας θα προχωρήσει στην ονοματοδότηση 36 αιθουσών σε Δημοτικά Σχολεία, Γυμνάσια και Λύκεια, έτσι ώστε η μνήμη αυτών των παιδιών να συνεχιστεί, αλλά και μέσα από την ονοματοδότηση να ενημερωθούν, να μάθουν οι νέες γενιές για την κυπριακή τραγωδία». 13/1

Τρεις μέρες πίσω (10/1) σχετικό δελτίο μάς ενημερώνει πως «η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέγραψε συμφωνία ύψους 2,6 εκατ. ευρώ με το Αναπτυξιακό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών (UNDP) για να βοηθήσει το έργο της Διερευνητικής Επιτροπής για τους Αγνοούμενους στην Κύπρο (ΔΕΑ)». Έχει ειδική σημασία να υπογραμμίζουμε το γιατί αυτού του προγράμματος:

• «Η νέα χρηματοδοτική συνδρομή θα συμβάλει στις προσπάθειες της ΔΕΑ να ανακτήσει, να ταυτοποιήσει και να επιστρέψει τους αγνοούμενους στις οικογένειές τους. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποστηρίζει το έργο των δικοινοτικών Ε/Κ και Τ/Κ επιστημονικών ομάδων που συμμετέχουν σε όλα τα στάδια των εργασιών της ΔΕΑ»
• «Οι δραστηριότητες αυτές συμβάλλουν στην καλύτερη κατανόηση των αμοιβαίων ανησυχιών και ενισχύουν τη συνεργασία μεταξύ των κυπριακών κοινοτήτων, ενώ παράλληλα παρέχουν ανακούφιση στις οικογένειες των αγνοουμένων, αποτελώντας μια ζωτικής σημασίας πτυχή των συνολικών προσπαθειών συμφιλίωσης στο νησί».
• «Αυτή είναι η 15η συμφωνία της Επιτροπής με το UNDP και καταδεικνύει την ισχυρή προσήλωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στις προσπάθειες οικοδόμησης της ειρήνης και συμφιλίωσης στην Κύπρο». Ένα ακόμα χρήσιμο απόσπασμα από το δελτίο της Επιτροπής: «Από το 2006 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι ο μεγαλύτερος χορηγός χρηματοδοτικής βοήθειας προς τη ΔΕΑ, η οποία ανέρχεται σε σχεδόν 38,5 εκατ. ευρώ, συμβάλλοντας στην ταυτοποίηση 1044 από τους 2022 αγνοούμενους»

Σημεία από την ανακοίνωση της Επιτροπής διασυνδέονται με την εκδήλωση ονοματοδότησης του «Πάρκου Αγνοουμένων Παιδιών της τουρκικής εισβολής». Η Επιτροπή προτείνει μιαν άλλη στρατηγική: 1ον «Καλύτερη κατανόηση των αμοιβαίων ανησυχιών, ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των κυπριακών κοινοτήτων». 2ον  «Ζωτικής σημασίας πτυχή των συνολικών προσπαθειών συμφιλίωσης στο νησί».

Πολλές εκδηλώσεις στην Ε/Κ κοινότητα, όπως αυτή με την «ονοματοδότηση πάρκου» και οι συνήθεις Κυριακάτικες, αφορούν κάτι σημαντικό: την συντήρηση της μνήμης. Η πρόταση της Επιτροπής διαθέτει μιαν άλλη ματιά στα πράγματα, αυτήν που μπορούμε να ονομάσουμε «στρατηγική για τη δημιουργική μνήμη» με περιεχόμενα την «κατανόηση», την «συμφιλίωση», την «οικοδόμησης της ειρήνης». Η  διαχείριση του παρελθόντος δεν είναι μια ουδέτερη υπόθεση, διασυνδέεται με το παρόν. Αγνοούμε ή θυμόμαστε, τιμούμε ή παραγνωρίζουμε κατά κανόνα για να υπηρετήσουμε έναν σημερινό πολιτικό στόχο. Αν διαθέτουμε έναν παγκύπριο στόχο, βλέπουμε τη μεγάλη εικόνα και την οργανώνουμε ανάλογα, αν μάς αρκεί η μικρή εικόνα καταφεύγουμε  στην επίκληση της για να συνεχίσουμε να παράγουμε το ίδιο αποτέλεσμα. Αντίθετα, η δημιουργική αξιοποίηση της μνήμης συμβάλλει στην αυτογνωσία και έτσι στην ανάπτυξη των δυνατοτήτων μιας κοινωνίας να αντιμετωπίσει τα σημερινά προβλήματα.

Ο ΓΓ των ΗΕ Α. Γκουτέρες στην Έκθεσή του για τις Καλές του Υπηρεσίες για την Κύπρο με ημερομηνία 11 Ιανουαρίου 2024 περιγράφει με εξαιρετική ακρίβεια τα σημερινά προβλήματα:

1. «Το τελευταίο εξάμηνο του 2023 έγιναν 302 στρατιωτικές παραβιάσεις και από τις δύο πλευρές, εκ των οποίων 159 σοβαρές, καθώς αφορούσαν μόνιμες κατασκευές και 60 αφορούσαν κινήσεις προς τα εμπρός, αμφισβητώντας τις γραμμές κατάπαυσης του πυρός». 2. «Ο Ειδικός Αντιπρόσωπος μου στην Κύπρο Κ. Στιούαρτ, τους τελευταίους 6 μήνες, έκανε 129 συναντήσεις φορείς, ομάδες πολιτών, επαγγελματικές οργανώσεις. Σκοπός του ήταν να προωθήσει επαφές, συνεργασίες, δημιουργία εμπιστοσύνης, ανταλλαγή ιδέων για την ειρήνη». Ύστερα απευθύνεται σε όλους τους Κυπρίους: «Οι πρόσφατες εξελίξεις τόσο στο νησί όσο και στην περιοχή υπογραμμίζουν ότι οι συγκρούσεις, οι οποίες μπορεί να φαίνονται παγωμένες στην επιφάνεια, συχνά συνεχίζουν να σιγοβράζουν στο υπέδαφος. Καθώς το χάσμα διευρύνεται χρόνο με το χρόνο, υπάρχει μια αυξανόμενη συνειδητοποίηση και από τις δύο πλευρές ότι οι προοπτικές για μια λύση που όλοι μπορούν να αποδεχτούν σταδιακά ξεθωριάζουν». Ο ΓΓ ξεκάθαρα απλώνει ένα δίκτυ προστασίας στην Κολομβιανή απεσταλμένη του Μαρία Άνχελα Όλγκιν-Κουεγιάρ ότι έρχεται για να διευκολύνει τους δύο ηγέτες, όχι για να επιλύσει το κυπριακό. Δηλώνει: «οι ίδιοι οι ηγέτες να πάρουν σημαντικές πρωτοβουλίες ή χειρονομίες για τη δημιουργία δυναμικής προς την κατεύθυνση του διαλόγου και την οικοδόμηση εμπιστοσύνης».

Οι εξελίξεις θα τρέξουν και οι διεθνείς παίκτες θα δουν πού βρίσκονται τα πράγματα. Τα δεδομένα είναι σε όλους γνωστά, γι’ αυτό απαιτείται αίσθηση του επείγοντος. Εάν θέλουμε, χρειαζόμαστε Συγκυρία και Σχέδιο. Η Συγκυρία μάς κτυπά την πόρτα (νέα απεσταλμένη, νέα προσπάθεια, Πλαίσιο ΓΓ, Ευρωτουρκικά, Ενεργειακά, Ελληνοτουρκικές Συγκλίσεις). Η συγκυρία από μόνη της δεν επιλύει τα προβλήματα, όπως έδειξαν άλλες συγκυρίες στο παρελθόν. Μπροστά πάμε μόνο με σχέδιο και πρόγραμμα υλοποίησής του στις πτυχές της συγκυρίας. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή περιγράφει το στόχο:  «κατανόηση», «συμφιλίωση» και «οικοδόμησης της ειρήνης». Ο  Κ. Στούαρτ  επικεφαλής της ΟΥΝΦΙΚΥΠ μετά την ενημέρωση του ΣΑ των ΗΕ στις 16/1 μάς υπενθυμίζει πως πλησιάζουμε τα 60 χρόνια από την άφιξη της ΟΥΝΦΙΚΥΠ στη νήσο, ότι «το πρόβλημα έχει διαρκέσει πάρα πολύ»  και αυτό είναι μια «υπόμνηση». Αλλά η υπόμνηση αφορά ηγεσίες που έχουν αντίληψη του ιστορικού χρόνου, ηγεσίες που θέλουν να αξιοποιήσουν την συγκυρία και μπορούν να υλοποιήσουν ένα σχέδιο.

Λάρκος Λάρκου