Μύθοι και αλήθειες για τους S300

5 Φεβρουαρίου 2021

 

Εισαγωγικά

Η περιπέτεια με τους ρωσικούς πυραύλους S300 έρχεται συχνά στην επικαιρότητα. Είτε ως αναφορά σε μια υπόθεση με την οποία «παίξαμε και χάσαμε», είτε ως μια εξέλιξη που επιβάρυνε σοβαρά τα δημόσια οικονομικά της νήσου.

Στα πέντε κείμενα αυτής της μελέτης (τρία άρθρα, μια ομιλία και ένα αποκαλυπτικό σημείωμα),  καταθέτω τις απόψεις μου για το ζήτημα τόσο στον ουσιώδη χρόνο, όσο και αργότερα. Τις πολιτικές πτυχές της υπόθεσης S300, τις γνώρισα από πρώτο χέρι συζητώντας σε διάφορες χρονικές περιπτώσεις με τον τότε υφυπουργό Εξωτερικών της Ελλάδας Γιάννο Κρανιδιώτη.

Η πικρή γεύση που άφησε στην κοινή γνώμη η (τελική) μεταφορά τους στην Κρήτη, δεν συνέβαλε στο να γίνει μια ουσιαστική ανάλυση της πολιτικής διάστασης του θέματος. Η «συναρμολόγηση» της παρούσας μελέτης έχει αυτό το στόχο.

Λάρκος Λάρκου

5/2/2021

 

Περιεχόμενα

1. Μύθοι και αλήθειες για τους S300, 01/01/2019
2. Ελλάδα – Κύπρος και S300, 16/12/1998
3. Οι S-300 στον ιστό της αράχνης…02/12/1998
4. Το Σ.Κ.ΕΔΕΚ, η Κύπρος και οι S-300- Ομιλία στην Κεντρική Επιτροπή του ΣΚ ΕΔΕΚ, 3/1/1999
5. Επιλογικά: η συνάντηση ΠΑΣΟΚ -Λυσσαρίδη, 3/2/2021

 

  

Μύθοι και αλήθειες για τους S300, 01/01/2019

Με άρθρο του στον «Φιλελεύθερο» στις 23 Δεκεμβρίου ο Γ. Ομήρου, υπουργός άμυνας στον ουσιώδη χρόνο, αποκαλύπτει άγνωστες πτυχές από την περιπέτεια με τους S300, ιδιαίτερα «τα γεγονότα πριν και κατά τη διάρκεια της σύσκεψης της 27ης Νοεμβρίου 1998 στο Μέγαρο Μαξίμου».

Παραθέτω αποσπάσματα από το κείμενο Ομήρου και τα σχολιάζω αμέσως μετά:

1.Γ. Ομήρου: «Στη συνέχεια, με βάση τις σημειώσεις που τήρησα, η συζήτηση εξελίχθηκε ως εξής».

Σχόλιο: Είναι εξαιρετικά απίθανο ένας υπουργός που συμμετέχει σε μια τέτοιας βαρύτητας σύσκεψη, να μπορεί ταυτόχρονα να κρατά τόσο λεπτομερείς σημειώσεις. Εν πάση περιπτώσει, θεωρώ τις αποκαλύψεις σημαντικές και τις σχολιάζω.

2. Γ. Κληρίδης: «Το 1967 μια άλλη Ελληνική Κυβέρνηση, μη δημοκρατική, απέσυρε τη μεραρχία από την Κύπρο και την άφησε γυμνή. Το 1974 μια άλλη Κυβέρνηση, δημοκρατική, εγκατέλειψε την Κύπρο ανυπεράσπιστη, στον δεύτερο Αττίλα. Δεν θέλω να πιστέψω ότι θα συμβεί και τώρα το ιδιο».

Σχόλιο: Ανάλυση γεμάτη από μικροπολιτικές σκοπιμότητες, σύγκριση πολύ διαφορετικών πραγμάτων. Την θεωρώ χυδαία. Απευθύνεται στον Κ. Σημίτη, του οποίου ένα από τα έργα βρίσκεται στην Απλάντα.

3. Γ. Κληρίδης: «Η θέση μου είναι ότι δεν πρέπει να υποκύψουμε. Ούτε συμφωνώ ότι πρέπει να συνδέσουμε το θέμα των πυραύλων με την προοπτική ένταξης της Κύπρου στην Ε.Ε., διότι είμαστε αρκετά μακριά από τον χρόνο που θα αποφασιστεί»…

Σχόλιο: Φτωχή ανάλυση, καμμιά επαφή με τις εξελίξεις στον περιβάλλοντα κόσμο, παρά το γεγονός ότι γνώριζε το θέμα από το καλοκαίρι του 1998. Ο Γ. Κληρίδης λέει «να μην συνδέσουμε το θέμα των πυραύλων με την προοπτική ένταξης της Κύπρου στην ΕΕ», λες και αυτό το θέμα αφορούσε μόνο το χωριό μας. Δεν το συνδέεις εσύ, το συνέδεσαν οι σημαντικοί παίκτες στην ΕΕ και εκφράστηκε μέσω Ζακ Σιράκ. Ο τότε γάλλος πρόεδρος, έθεσε το δίλημμα στην Αθήνα και τη Λευκωσία: «ενταξιακή πορεία ή S300;».

Ο Γ. Κληρίδης είπε ότι «είμαστε αρκετά μακριά από τον χρόνο που θα αποφασιστεί».

Ο Κ. Σημίτης απάντησε: «ο χρόνος ένταξης θα είναι το 2004-2005».

Ο καθένας μπορεί να βγάλει τα συμπεράσματά του…

4. Γ. Κληρίδης: «Αν ενδώσουμε στο θέμα των πυραύλων, αν φανούμε «καλά παιδιά», δεν πρόκειται να διαφοροποιήσουμε τη στάση Αμερικανών και Βρετανών. Οι Αμερικανοί μόλις διαπίστωσαν την αδιαλλαξία των Τούρκων αποσύρθηκαν. Καμιά πίεση δεν τους άσκησε ο Χόλμπρουκ».

Σχόλιο 1: Τα γνωστά σλόγκανς «ενδοτικοί», «ανένδοτοι», «καλά παιδιά», «κακά παιδιά» κλπ. Λοιπόν, στην πραγματική πολιτική μετρά μόνο το αποτέλεσμα, αυτό που αλλάζει τη ζωή των ανθρώπων, που δίνει νέες προοπτικές σε μια κοινωνία. Τα άλλα αφορούν συνήθειες του παρελθόντος που ταλαιπωρούν την πολιτική μας ζωή για πολλές δεκαετίες.

Σχόλιο 2: Η φράση Κληρίδη «καμιά πίεση δεν τους άσκησε ο Χόλμπρουκ» αφορά την παλιά γενιά πολιτικών που νόμιζε ότι κάποιος στις ΗΠΑ (επιτέλους) θα πιάσει την Τουρκία από το αυτί. Ο Ρ. Χόλμπρουκ άλλαξε στάση όταν ο Γ. Κρανιδιώτης του παρουσίασε την ελληνική πρόταση μπροστά στο Ελσίνκι (απρόσκοπτη ενταξιακή πορεία για την Κύπρο, η Τουρκία να αρχίσει ενταξιακές συνομιλίες, ευρωπαϊκή ομπρέλα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις). Δημοσίως την ανέλυσε σε συνέντευξή του στις 12 Ιουλίου 1999 στο Reuters, στον Jeremy Gaunt. Έτσι οι ΗΠΑ αναθεώρησαν την πολιτική τους γιατί η πρόταση Κρανιδιώτη υπηρετούσε ευρύτερα γεωπολιτικά συμφέροντα με επίκεντρο την ΕΕ: ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ και έναρξη ενταξιακών συνομιλιών με την Τουρκία.

5. Γ. Κληρίδης: «Δεν ανησυχώ ότι θα υπάρξει θερμό επεισόδιο. Άλλωστε οι μεγαλύτερες αντιδράσεις προέρχονται από τους Αμερικανούς και τους Βρετανούς και λιγότερο από τους Τούρκους».

Σχόλιο: Δεν ανησυχεί γιατί οι αντιδράσεις προέρχονταν περισσότερο από τους αμερικανούς και τους βρετανούς! Υπογραμμίζω ότι το Ισραήλ θεωρούσε ότι οι S300 στην Κύπρο ήταν απειλή για την ασφάλειά του και κίνησε τις διπλωματικές του δυνάμεις για το μπλοκάρισμα τους.

6. Γ. Κληρίδης: «Η άποψή μου είναι ότι οι πύραυλοι πρέπει μεταφερθούν στην Κύπρο και προς το παρόν να μην τους αναπτύξουμε».

Σχόλιο: Να μια ακόμα απόδειξη γιατί μείναμε τόσο πίσω για τόσα χρόνια. Να έρθουν, να μείνουν στις κάσhιες, μόνο και μόνο για να λέει στο ακροατήριό του ότι «εγώ ήμουν συνεπής, εγώ τους έφερα, αλλά η Αθήνα δεν…»

7. Μερικά αποσπάσματα από τις τοποθετήσεις του πρωθυπουργού της Ελλάδας Κ. Σημίτη

Κ. Σημίτης: «Λέτε να μεταφερθούν οι πύραυλοι στην Κύπρο και να μην αναπτυχθούν. Δεν μπορούμε όμως να είμαστε καθόλου βέβαιοι ότι δεν θα κτυπήσουν οι Τούρκοι. Στην Τουρκία επικρατεί πολιτική αστάθεια και αβεβαιότητα και συνεπώς υπάρχει ένα πολιτικό κλίμα που ευνοεί επιθετικές ενέργειες. Οι πύραυλοι, έστω και αποθηκευμένοι, θα αποτελούν μια συνεχή εστία έντασης. Σε ό,τι αφορά την ενταξιακή πορεία της Κύπρου, διαφωνώ ότι δεν θα επηρεαστεί, επειδή ο χρόνος ένταξης θα είναι το 2004-2005. Θα το εγείρουν οι Γερμανοί, οι Γάλλοι, οι Βρετανοί και άλλοι και θα εμποδίσουν την ένταξη. Σε κάθε περίπτωση οι επιπτώσεις θα είναι αρνητικές από τη μεταφορά και εγκατάσταση των πυραύλων στην Κύπρο».

Σχόλιο: η ανάλυση του Κ. Σημίτη είχε τρεις στόχους, πρώτο, να κρατήσει τη μάχη στο πολιτικο-διπλωματικό επίπεδο, δεύτερο, να είναι σε θέση να ισχυροποιήσει τις συμμαχίες μέσα στην ΕΕ πάνω στην πρόταση Κρανιδιώτη, και, τρίτο, να επικεντρωθεί στο κρίσιμο, στο πώς δηλαδή να ανατρέψει την κυρίαρχη στην ΕΕ άποψη ότι το σενάριο για την ένταξη με άλυτο το κυπριακό δεν έχει υποστήριξη. Από τους 15 της τότε ΕΕ, 14 χώρες ήταν εναντίον, μόνο η Ελλάδα υπέρ (Ιούνιος 1999), ενώ τέσσερεις χώρες (Γερμανία, Γαλλία, Ολλανδία, Ιταλία) κυκλοφόρησαν έγγραφο με το οποίο καθιστούσαν σαφές ότι ήταν εναντίον της ένταξης της νήσου χωρίς προηγούμενη επίλυση. Ο Κ. Σημίτης έξι μήνες αργότερα, στο Ελσίνκι, πέτυχε την πιο πιο σημαντική διπλωματική επιτυχία της Κύπρου μετά την εισβολή, αξιοποιώντας, με το κύρος και τη μεθοδικότητά του, τη στρατηγική Κρανιδιώτη –ένταξη, χωρίς η επίλυση να είναι προαπαιτούμενο.

8. Οι «Διάλογοι» που παραθέτει ο Γ. Ομήρου μιλούν από μόνοι τους:

«Πρωθυπουργός Σημίτης: Τι θα συμβεί αν οι Τούρκοι στείλουν αεροπλάνα για υπερπτήσεις πάνω από τη Λευκωσία;

Πρόεδρος Κληρίδης: Θα τους καταγγείλουμε στο Συμβούλιο Ασφαλείας.

Πρωθυπουργός Σημίτης: Και αν οι Τούρκοι προχωρήσουν σε κάποιας μορφής χερσαία επιχείρηση, για να καταλάβουν εδάφη; Τι θα γίνει;

Πρόεδρος Κληρίδης: Θα γίνει πόλεμος!»

Σχόλιο: Οι θέσεις Κληρίδη συνιστούν έναν καθαρό ορισμό του τυχοδιωκτισμού.

9. Γ. Ομήρου: Από τις «σημειώσεις» που κράτησε ο Γ. Ομήρου, διαβάζω το εξής σχόλιο: «Ο Σημίτης άκουσε με έκπληξη και έκδηλη ταραχή τη χωρίς δισταγμούς αναφορά του Κληρίδη για πόλεμο και περιορίστηκε να αναφωνήσει επαναλαμβάνοντας δις το ερώτημα: «Πόλεμος;».

Σχόλιο 1: προφανώς, κατά τον έχοντα κρατήσει τις σημειώσεις, ο Κ. Σημίτης έπρεπε να πει «χωρίς έκδηλη ταραχή» τη φράση «εντάξει κύριε Πρόεδρε, πάμε για πόλεμο».

Σχόλιο 2: Το ζήτημα, όπως το έθετε ο Γ. Κληρίδης, μπορεί να απαντηθεί από κάθε κύπριο: πού θα ήταν σήμερα η Κύπρος, αν ακολουθούσε τις επιλογές του;

10. Θ. Πάγκαλος: «Οι Τούρκοι χρειάζονται ένα επιχείρημα για να μας επιτεθούν και με τους πυραύλους, τούς το προσφέρουμε. Οι Τούρκοι θα διενεργήσουν περιορισμένης κλίμακας στρατιωτικές επιχειρήσεις και η ενταξιακή ευρωπαϊκή πορεία της Κύπρου θα υποστεί πλήγμα. Ξεχάστε αυτή την υπόθεση των πυραύλων».

Σχόλιο: Ο Θ. Πάγκαλος διέθετε θάρρος να λέει αυτό που πίστευε. Σε συνέχεια σε συνέντευξη είπε πώς «αν η Ελλάδα επιθυμεί πόλεμο με την Τουρκία, θα το αποφασίσει η ίδια, δεν θα της το επιβάλει η Κύπρος».

11. Δύο σύντομες αναφορές του Γ. Ομήρου αφορούν τον Γ. Κρανιδιώτη:

Η πρώτη: «Ήταν φανερό ότι ο Κρανιδιώτης, όντας ενήμερος για τις απόψεις και την επιχειρηματολογία του Πρωθυπουργού, ήθελε να με προειδοποιήσει, έτσι που να είμαι έτοιμος να δώσω απαντήσεις».

Η δεύτερη: «Ο Γιάννος Κρανιδιώτης, ρώτησε στη συνέχεια, αν υπάρχει δυνατότητα περαιτέρω αναβολής στην έλευση των πυραύλων».

Σχόλιο: Ο Γ. Κρανιδιώτης γνώριζε όλο το παρασκήνιο, ενημέρωνε τον Κ. Σημίτη για τις διεθνείς αντιδράσεις και οι δύο μαζί διαμόρφωσαν την τελική απόφαση για μεταφορά των S300 στην Κρήτη. Ο ίδιος ο Γ. Κρανιδιώτης έδωσε την αποκλειστική είδηση για την απόφαση για τη μεταφορά τους στην Κρήτη σε περιοδικό στη Λευκωσία. Ο Γ. Κρανιδιώτης δεν κρυβόταν, ούτε μιλούσε με μισόλογα. Ήταν ο ίδιος που μαζί με τρία άλλα κορυφαία στελέχη του ΠΑΣΟΚ κάλεσαν τον Β. Λυσσαρίδη στην Αθήνα για να τον πείσουν (ανεπιτυχώς) ότι η απόφαση για την μεταφορά των πυραύλων στην Κρήτη ήταν σωστή. Γι’ αυτή τη συνάντηση θα γράψω μιαν άλλη φορά.

12. Γ. Ομήρου: «Στη συνέχεια, υπέδειξα με μεγάλη λεπτομέρεια ότι παρά τις αδυναμίες στην αντιαεροπορική προστασία της Κύπρου, η Εθνική Φρουρά διέθετε αρκετά αξιόλογη και σύγχρονη αντιαεροπορική προστασία. Εξέθεσα ένα προς ένα τα αντιαεροπορικά συστήματα και το βεληνεκές τους. Ήταν προφανές ότι τόσο η ανατροπή του επιχειρήματος για την αδυναμία μεταφοράς των πυραύλων εντός Κύπρου…είχε ενοχλήσει».

Σχόλιο 1: Γιατί «ήταν προφανές ότι η ανατροπή του επιχειρήματος…είχε ενοχλήσει;». Ποιος το λέει αυτό περί «ανατροπής»; Ο ίδιος που αξιολογεί τα δικά του επιχειρήματα;

Σχόλιο 2: Τις πολιτικές αποφάσεις τις λαμβάνει η πολιτική ηγεσία. Αυτή γνωρίζει το σύνολο μιας υπόθεσης, οφείλει να γνωρίζει τι γίνεται μέσα και έξω από την γεωγραφική έκταση κάθε χώρας.

Συνολικό σχόλιο:

Θεωρώ ότι η παραγγελία των S300 ήταν μια εξαρχής λανθασμένη απόφαση, γιατί βρισκόταν πάνω από τις δυνατότητες της Κύπρου να ξεπεράσει τα εξωτερικά εμπόδια που θα προέκυπταν από την εγκατάστασή τους. Ζούμε σε ένα διεθνές σύστημα με ορισμένους περιορισμούς. Σειρά από χώρες επέβαλαν εμπάργκο στην πώληση όπλων στην Κύπρο μετά την εισβολή. Οι μεγάλες χώρες επέβαλαν περιορισμούς στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Οι ΗΠΑ πιέζουν την Τουρκία να ακυρώσει την αγορά του συστήματος των S400, ενώ η Ρωσία ανέπτυξε το ίδιο σύστημα στη Συρία. Το Ισραήλ παρεμβαίνει σε εξελίξεις μέσω των ΗΠΑ όπως συνέβη το 1999. Η Ελλάδα αναχαιτίζει τούρκικα πολεμικά αεροπλάνα που εισέρχονται στο FIR της, δεν τα καταρρίπτει. Επίσης, δεν επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στο Αιγαίο.

Έτσι λειτουργεί το διεθνές σύστημα, με συσχετισμούς ισχύος, με συμφέροντα, με αντιπαλότητες, με ευκαιρίες. Έχει μεγάλη σημασία μια χώρα να γνωρίζει σε ποια πεδία πλεονεκτεί και έστι να δουλεύει για να επιτυγχάνει τους στόχους της. Γι’ αυτό και η ένταξη στην ΕΕ δίνει περισσότερες δυνατότητες στην Κύπρο. Το ότι δεν καταφέραμε να τις αξιοποιήσουμε αφορά άλλο κεφάλαιο ανάλυσης. Πολλοί στο νησί μας θεωρούν ότι αν δεν προχωρήσει κάτι, είναι αρκετή μια καταγγελία. Έτσι έγινε και το 1999.

Καταγγείλαμε αλλά δεν εξηγήσαμε τους πραγματικούς λόγους που οδήγησαν στη μη έλευση των πυραύλων. Μείναμε στα πολλά χρήματα που δαπανήθηκαν, χωρίς ερμηνεία του ουσιώδους θέματος. Δεν αναδείξαμε τη μικροπολιτική διαχείρισή του ζητήματος των S300: «μάχη» για να κερδίσει πόντους για την επανεκλογή του ο Γ. Κληρίδη στις προεδρικές του 1998, με ταυτόχρονη «επένδυση» στο πολιτικό κεφάλαιο του Γ. Αρσένη μέσα στο ΠΑΣΟΚ.

Μείναμε στην επιφάνεια και δεν εξηγούμε τις αιτίες που οδηγούν αρχικές αποφάσεις μας στη μια, ή την άλλη, κατεύθυνση.

Βλέπουμε τη μικρή εικόνα γιατί δεν προσέξαμε τον Γ. Κρανιδιώτη όταν το 1997 έλεγε πως «οι στρατηγικοί στόχοι δεν προωθούνται με ρητορική, βερμπαλισμούς και αφορισμούς. Η εσωστρέφεια, η αυτάρεσκη περιχαράκωση οδηγούν σε απομονωτισμό. Απαιτείται συνεχής παρακολούθηση, αντιμετώπιση των θεμάτων, πρωτοβουλίες και πρόγραμμα».

Ελλάδα – Κύπρος και S300
16/12/1998

Ο Βύρων Θεοδωρόπουλος εισηγείται πέντε άξονες για την άσκηση σωστής εξωτερικής πολιτικής: Επαρκής Πληροφόρηση / Σωστή Εκτίμηση / Στάθμιση της σχέσης κόστους – ωφέλειας / Παραμερισμός της ιδιοτέλειας, κομματικής ή προσωπικής / κατάλληλη διπλωματική, διοικητική υποδομή.

Στη Λευκωσία οι πέντε αυτοί άξονες έχουν μια λαμπρή περίοδο αστάθειας και επινοήσεων. Απουσιάζει η θεσμική στήριξη του Εθνικού Συμβουλίου, οι συλλογισμοί, οι κομματικές διαδικασίες για ευρύτερου κύρους δράσεις. Η κυπριακή διπλωματία κινείται σε περιορισμένο αριθμό πρωτευουσών. Απέναντι μας έχουμε μια πολύ καλά οργανωμένη τουρκική διπλωματία, η οποία στο ζήτημα των S300 εφάρμοσε την από το 1922 διαπίστωση του Λόυδ Τζωρτζ: «Ο Τούρκος είναι ανατολίτης. Γνωρίζει πολλά. Ίσως, γνωρίζει πάντα την αξία του χρόνου, αλλά στη διπλωματία επιδιώκει πάντα να κερδίζει χρόνο…»

Το ερώτημα σήμερα είναι πολυδιάστατο: Εάν ο βασικός στόχος του προέδρου Γ. Κληρίδη για τους S300, ήταν μια κίνηση για απόκτηση ενός πολιτικού / διπλωματικού πλεονεκτήματος, σημαίνει ότι είναι μια κίνηση στο σκάκι με διαπραγματευτική διάσταση. Στο πολιτικό εκκρεμές όμως, αυτό που μετρά είναι η αξιοποίηση του πλεονεκτήματος με σημαντικά ανταλλάγματα σε χρόνο που εσύ επιλέγεις. Τίποτα από αυτά δεν συνετελέσθη. Τα συνεχή χρονοδιαγράμματα για τους S300 έγιναν βασικό ατού για τις αξίες της τουρκικής διπλωματίας. Είμαστε στη δωδεκάτη ώρα, κάτω από πίεση και πιθανά ανταλλάγματα (ωφέλεια) θα είναι κατώτερα από πιθανές προσδοκίες (κόστος μεγαλύτερο του οφέλους).

Στο γενικό επίπεδο, τα ζητήματα ασφάλειας της Δύσης έχουν πρώτο λόγο στη δική μου ανάλυση. Σήμερα, στη Λευκωσία, ουδείς πολιτικός οργανισμός έχει διαμορφώσει σκέψεις, θέσεις για ότι καλείται σύστημα ασφάλειας στην Ευρώπη. Κάθε σημαντική κίνηση της Λευκωσίας (στρατιωτικού χαρακτήρα με διεθνείς διαστάσεις) θα μπορούσε να ενταχθεί σε αυτή τη διάσταση, να οικοδομείται σε διεθνείς σταθερές με κριτήρια συμβατά σε υπαρκτούς συσχετισμούς στο διεθνές σύστημα. Η απουσία πολιτικής σε αυτό το ζήτημα, κοστίζει και στο θέμα των S300. Δεν πείσαμε ότι η αγορά τους εξυπηρετεί, μερικώς έστω, τις δυτικές αναλύσεις περί ασφάλειας. Αντίθετα, αρκετοί πίστεψαν ότι έτσι η Ρωσία αποκτά ορισμένα πλεονεκτήματα σε στρατηγικά «ευαίσθητους» χώρους στην Ανατολική Μεσόγειο.

Εάν θεωρήσαμε ότι με το τέλος του ψυχρού πολέμου όλα στις ιστορικές σχέσεις Δύσης – Ρωσίας έχουν μαραθεί, απλώς δεν είδαμε τις πραγματικότητες. Δυστυχώς για εμάς, όλοι οι παράγοντες του διεθνούς συστήματος έχουν αντίθετη άποψη από τη Λευκωσία, πιέζουν, συμβουλεύουν, απειλούν. Έτσι, ότι σήμερα είναι εξέλιξη για εμάς, συντελείται σε συνθήκες, πιέσεων, έλλειψης επιλογών. Ο σχεδιασμός στα ζητήματα ασφάλειας της Ευρώπης, Κύπρος – Συνεταιρισμός για την Ειρήνη, Κύπρος – Δυτικοευρωπαϊκή Ένωση, είναι, πλέον οι τρεις πυλώνες για να είμαστε παρόντες στην ουσία μιας αμυντικής δυνατότητας και όχι να κάνουμε συνοικιακά παιχνίδια, χωρίς ευρύτερες αντιλήψεις, χωρίς ευρύτερες διασυνδέσεις.

Η ομφαλοσκόπηση οδηγεί στα σημερινά αδιέξοδα. Οι πολιτικές ασφάλειας Κύπρου – Ευρώπης, συμβάλλουν στη δική μας γνώση, σε αμοιβαίες κινήσεις, είναι στοιχεία που παράγουν ορθολογισμό, αποτέλεσμα. Χωρίς αυτό το προαπαιτούμενο, οι επινοήσεις οδηγούν σε εντυπωσιακού βαθμού περιπέτειες. Πέρα από τις διεθνείς διαστάσεις της, η ιστορία με τους S300 έχει την εθνική, την Ελλαδοκυπριακή διάστασή της. Τη δυνατότητα όπως Λευκωσία και Αθήνα διαμορφώνουν σε κλίμα ευθύνης, θέσεις, γραμμές, αξιολογήσεις.

Η Αθήνα δια χειρός Θ. Πάγκαλου (Απρίλης,1998) πρότεινε την δημιουργία μιας «Ζώνης Απαγόρευσης Πτήσεων» πάνω από την Κύπρο, με την εγγύηση του ΝΑΤΟ. Η πρόταση αυτή υπήρξε χρήσιμη : Θέτεις του S300 σε μια διαδικασία κόστους – ωφέλειας, λειτουργείς σε ένα πολιτικό σκάκι, προσπαθείς με διπλωματικά επιχειρήματα να προσπελάσεις ένα διαφαινόμενο αδιέξοδο. Η Λευκωσία δεν έδωσε καμιά στήριξη στην πρωτοβουλία Πάγκαλου. Τα κόμματα σιώπησαν, η κυβέρνηση έμεινε σε αμηχανία. Είναι δε χαρακτηριστικό πως ο Πρόεδρος Κληρίδης στην ομιλία του στη Γενική Συνέλευση του Ο.Η.Ε. (25/9/1998) δεν βρήκε να πει ούτε μια λέξη για την πρωτοβουλία Πάγκαλου. Δεν είναι κανείς, βέβαιος, για το πως θα εξελίσσονταν τα πράγματα, εάν χειριζόμασταν αλλιώς το ζήτημα αυτό. Αλλά, το να είσαι παρών, να παλεύεις ένα σενάριο, να κινείσαι πριν είναι αργά, είναι δείγμα ώριμης διπλωματικής σκέψης. Ο Κώστας Σημίτης το είπε πολύ καθαρά στη βουλή των Ελλήνων: «Η στρατηγική της περιχαράκωσης και της στασιμότητας, ισοδυναμεί στις μέρες μας με παραίτηση. Είναι ο δρόμος της μακρόσυρτης εθνικής ήττας». (Αθήνα, 6/5/1996).

Υπάρχει σταθερά η επιτακτική ανάγκη για διαρκή συνεννόηση Αθηνών – Λευκωσίας. Θέματα αμοιβαιότητας, όπως η άμυνα, θέματα ενδεχόμενων διαφορετικών εκτιμήσεων τίθενται στη διαδικασία μας «ολικής συνεννόησης». Ή πείθεις, ή πείθεσαι. Τρίτος δρόμος δεν υπάρχει. Συνθέτεις, κατανοείς, κινείσαι με αίσθημα «ολικής ευθύνης».

Στο γενικό επίπεδο, οι ρήξεις με τον αντίπαλο σου είναι θεμιτές και χρήσιμες από τη στιγμή που εσύ επιλέγεις το χρόνο, τα μέσα, τις συμμαχίες, τους σκοπούς. Για να είναι αυτές πιο παραγωγικές χρειάζεται μια συνολική προσπάθεια, για συνολική ενδυνάμωση της Κύπρου. Μια οικονομία ανταγωνιστική, ένα σύγχρονο κράτος, νέες πολιτικές για την αξιοκρατία, το συνδικαλισμό, τον πολιτισμό, τις κοινωνικές μας ιεραρχήσεις και πρακτικές. Τα οπλικά συστήματα, ισχυροποιούν τη θέση σου, σε ένα βαθμό. Όμως, πολλαπλασίως την αδυνατίζουν όταν την ίδια στιγμή ασκείσαι στο μαγικό κόσμο των εξυπηρετήσεων, της διανομής λαφύρων στα «δικά μας παιδιά» στην αποδυνάμωση, εντέλει, του θεσμικού και ψυχολογικού παράγοντα που ισχυροποιεί τις πολιτικές σου δυνατότητες.

Στο συνολικό σχεδιασμό μας προέχει να βλέπουμε και συνολικές στρατηγικές. Ελιγμοί, αξιολογήσεις, προτεραιότητες οφείλουν να είναι σε μια σφαιρική ερμηνεία αυτής της συγκυρίας. Βασικά στοιχεία αυτού του πολιτικού χρόνου είναι: Η Τουρκία επιδιώκει την ένταση, πιθανόν να θέλει μια σύντομη περιπέτεια με τους S300 για τρεις βασικούς λόγους:

• Αισθάνεται ότι λειτουργεί υπέρ της το γεγονός ότι διεθνώς οι φίλοι της αγοράς των S300 από τη Λευκωσία είναι ελάχιστοι, άρα πιθανώς να εμφανιστεί ως ο «υπέρμαχος» της δυτικής ασφάλειας, θέτοντας τους S300 σε κάποιου είδους ομηρία.
• Υπάρχει στην Τουρκία μια παρατεταμένη ρευστότητα. Τα κέντρα εξουσίας είναι σε αναζήτηση ρόλων, άρα το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας, φαίνεται αυτήν την περίοδο να είναι παντοδύναμο. Οι εκλογές τοποθετούνται τον Απρίλη του 1999.
• Έχει δημιουργηθεί ένα κλίμα στην κοινή γνώμη της χώρας αυτής, ότι οι S300 αποτελούν απειλή για ότι εκείνη ονομάζει «εθνικό γόητρο», επομένως διαπλέκονται με στοιχεία εσωτερικής κατανάλωσης.

Η Ελλάδα έχει τις δικές της εθνικές προτεραιότητες. Σε αυτή την συγκυρία, εκείνο που καθιστά την Ελλάδα ισχυρή, την θέτει σε άλλη πολιτική διάσταση, είναι ο εκσυγχρονισμός της χώρας, η μεγάλη προσπάθεια για να βγει από τη θέση του «δύστροπου εταίρου της Ε.Ε.», να έχει φωνή, κύρος, ρόλο στις διεθνείς σχέσεις της. Να διαμορφώνει πολιτικές περισσότερης ισχύος, να είναι μέσα στην λέσχη των ισχυρών στην αυριανή αρχιτεκτονική της Ευρώπης. Αυτός ο στόχος ωφελεί πρώτιστα την Κύπρο, γι’ αυτό οι εθνικοί στόχοι πρέπει να είναι ξεκάθαροι, να έχουν πολύπλευρη στήριξη. Άρα η Αθήνα επιλέγει την πολιτική της «μη έντασης» σε συνδυασμό με νέες αμυντικές πολιτικές. Η αμυντική προσπάθεια είναι σταθερά η άλλη διάσταση της εθνικής ισχύος: Η Αθήνα αποφασίζει την αγορά (10/10/98) όπλων αξίας 1 τρις δραχμών – τέσσερα συστήματα Πάτριοτ από Η.Π.Α., 21 αντιαεροπορικά συστήματα TOR από Ρωσία κλπ.

Μέσα σε αυτά τα δεδομένα οφείλουμε να έχουμε μια αντίληψη για το όλο και να το αξιολογούμε με αίσθημα ευθύνης. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος σε ανάλογη περίπτωση (Οκτωβριανά 1931) ήταν σαφής: «Αλλά εφόσον εγώ κυβερνώ, εγώ έχω τας ευθύνας και εγώ θα κατευθύνω την εξωτερική πολιτική της Ελλάδος. Δεν μπορώ να είμαι εις τα νέφη όταν αι αντικειμενικαί συνθήκαι δεν μου εξασφαλίζουν έδαφος επιτυχίας … δεν μπορώ να διακινδυνεύσω εγώ το όλον δια το μέρος».

Σήμερα το εσωτερικό μέτωπο στην Κύπρο είναι εν πολλοίς σε σύγχυση, ορισμένες δυνάμεις έχουν ειδικούς λόγους να δημιουργούν κλίμα καχυποψίας, απογοήτευσης, ενστάσεων στις σχέσεις Κύπρου – Ελλάδας. Το εθνικό μας σπορ με σχετική ευκολία ξαναβγαίνει στην επιφάνεια. Κομματικοί ή προσωπικοί υπολογισμοί είναι πάνω από το αίσθημα εθνικής ευθύνης.

Αυτό το σκηνικό ικανοποιεί πολλούς και πολλαπλώς: Διατηρεί αδιατάρακτο το μπλοκ εξουσίας υπό τον Γ. Κληρίδη, διατηρεί την συνοχή στο ΔΗ.ΣΥ και ότι είναι το δύσκολο πάει κατευθείαν στην Αθήνα. Αυτό το εντυπωσιακό μείγμα μικροκομματικής ανευθυνότητας τρέχει με ταχείς ρυθμούς. Όσοι έχουν πάρει το πιο μεγάλο ρίσκο για το χθες των S300, αρνούνται να αναλάβουν την οποιαδήποτε ευθύνη. Επιχειρούν με ευκολία να κάνουν εξαγωγή των δικών τους αδιεξόδων, να μετακυλήσουν τις ευθύνες σε ότι εκτιμούν ότι είναι ο αντικειμενικά αδύνατος κρίκος στις κυπριακές κομματικές ισορροπίες. Η ομολογουμένως πρωτότυπη σκέψη του προέδρου της ΝΕ.ΔΗ.ΣΥ. Γ. Ιωάννου διατυπώθηκε εν δήμω: «Να μην τολμήσει ο Σημίτης να θυσιάσει την αμυντική ικανότητα της Κύπρου στο βωμό της ΟΝΕ» (06/12/98). Δεν ολοκληρώθηκε η απειλή αλλά είναι σαφές ότι αυτό που προέχει είναι η εσωτερική ομαλότητα στο ΔΗ.ΣΥ. Όλοι πρέπει να γνωρίζουν πως η αμυντική ικανότητα της Κύπρου αναβαθμίστηκε πολύ τα τελευταία χρόνια και ότι η ΟΝΕ δεν είναι «βωμός» αλλά μείζονος σημασίας εθνικός στόχος.

Το μέγιστο μάθημα αφορά την κυβέρνηση, αφορά και όλο το πολιτικό μας σύστημα. Κάθε σημαντική κίνηση μας επιβάλλεται να γίνεται με σφαιρική γνώση των δεδομένων, να παρακολουθούμε κάθε εξέλιξη στις επιλογές μας, να αξιολογούμε με ορθολογισμό αρχικούς υπολογισμούς και ενδεχόμενες νέες εξελίξεις.

Οι σημερινές διεργασίες στο εσωτερικό μας μέτωπο, πείθουν και τους πλέον αφοσιωμένους φίλους της πολιτικής και των πολιτικών του χθες πως κάτι πρέπει να αλλάξει στο πολιτικό μας μωσαϊκό.

Οι αγκυλώσεις του παρελθόντος, άσκηση πολιτικής με εσωτερικά ελατήρια, η μετατροπή της άμυνας σε διαφημιστικό προϊόν, οι τεχνικές πολώσεις που επιχειρούν να συσκοτίσουν τα ουσιώδη, είναι πτυχές μιας πιο ορατής πορείας προς την παρακμή. Χρειαζόμαστε μια διαφορετική πορεία. Στα πολύπλοκα ζητήματα να επιλέγουμε σύνθετες λύσεις, στην κομματική «ιδιοτέλεια» να προτείνουμε νέες πολιτικές. Να ερμηνεύσουμε την αυριανή Κύπρο με νέο ήθος.

Ο Κώστας Σημίτης διαγράφει μια τέτοια «κυπριακή» προοπτική: «Χρειάζεται υπέρβαση της παραδοσιακής πολιτικής. Είναι αναγκαίες οι συγκρούσεις. Συγκρούσεις με τις κατεστημένες πρακτικές, με την αδιαφορία των εκπαιδευμένων στην υποταγή, με τα συμφέροντα που δεσπόζουν χάριν στα ελαστικά ηθικά κριτήρια, την μετριότητα, την διαφθορά. Χρειάζεται πολιτικής ανατροπής απέναντι στην διολίσθηση προς την παρακμή. Πολιτική ανατροπής δεν σημαίνει χαρακώματα και οδομαχίες. Οι μάχες δύνονται σήμερα με όπλα τις ιδέες, την επικοινωνία, το πρόγραμμα, την συνέπεια. Χρειάζεται στράτευση, κινητοποίηση, πάθος».

Οι S-300 στον ιστό της αράχνης…
02/12/1998

  Ο Αλέξης Κύρου ομιλεί για τους κύπριους πολιτικούς το 1930: «Ο χειρότερος εχθρός του κατά βάθος αγνού και απλού κυπριακού λαού είναι αι ιθύνουσαι αυτόν τάξεις, διαφθείρουσαι και φανατίζουσαι αυτόν συστηματικώς δι’ ευτελείς προσωπικούς λόγους…»

Από το 1930 έως το 1998 οι αποστάσεις δεν είναι μεγάλες. Άλλα ονόματα, βεβαίως, αλλά δυστυχώς όμοιες ή παραπλήσιες πρακτικές. Η περιπέτεια με τους S-300, βεβαιώνει ότι ένα μεγάλο τμήμα κυπρίων πολιτικών δρα και ελίσσεται, με βασικό γνώμονα την απουσία σφαιρικής επισκόπησης των πραγμάτων μόνο και μόνο για να εξυπηρετηθούν «ευτελείς» κομματικοί στόχοι. Το μέγιστο μάθημα αφορά τον πρόεδρο Κληρίδη, αφορά και όλους τους άλλους. Όταν παίρνεις αποφάσεις οφείλεις να έχεις πλήρη γνώση των δεδομένων, να προβλέπεις όλα τα ενδεχόμενα, να παρακολουθείς την εξέλιξη στις οποίες αποφάσεις σου. Και να έχεις τη δύναμη της πειθούς, της υπεύθυνης επιχειρηματολογίας εάν άλλα δεδομένα επιβάλλουν κάποιες αναπροσαρμογές ή αλλαγές στην πρακτική σου. Ούτε η τιμή, ούτε η αξιοπρέπεια της Κύπρου επηρεάζονται από αυτή την ανάλυση. Εάν επηρεάζεται το κύρος, ή η αξιοπιστία ορισμένων πολιτικών στη νήσο, τότε καλώς επηρεάζεται, αφού αυτοί είχαν την ευθύνη ενός ολοφάνερου αδιεξόδου γύρω από τους S-300. Η πραγματική αξιοπρέπεια της Κύπρου έχει πολύ αναβαθμιστεί επειδή η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια έκανε πολλά τόσο για την ενίσχυση της άμυνας της Κύπρου, όσο και για την πορεία της Κύπρου στην Ε.Ε.. «Ευτελείς» κύπριοι πολιτευτές επιχειρούν να διαλύσουν την πολύ καλή εικόνα της Ελλάδας – των τελευταίων χρόνων – στην Κύπρο. Επιχειρούν εξαγωγές των δικών τους κομματικών αδιεξόδων, ή κυβερνητικών ισορροπιών, στην Αθήνα, επειδή έτσι βολεύει την προσωπική ή κομματική τους ηρεμία. Η «εθνικοφροσύνη», άλλωστε, έχει πλήθος από ορισμούς, ακόμα και να εμφανίζει αυτή την Ελλάδα ως δύναμη που «προδίδει» την Κύπρο. Η γνωστή ιστορία με τον ιστό της αράχνης, επανέρχεται!

Μπορεί ο Θ. Πάγκαλος, για κάποιους στην Κύπρο, να μη σκέφτεται σωστά για τους S-300. Αλλά όλοι πρέπει να αντιλαμβάνονται ότι, εάν σήμερα υπάρχει ανοικτός ορίζοντας για εμάς στην Ε.Ε., αυτό οφείλεται, κυρίως, στη σημερινή ηγεσία του ελληνικού ΥΠΕΞ. Από το 1985  έως σήμερα έγιναν πολλά από την Αθήνα για την Ε.Ε., τόσα πολλά, για τα οποία  άλλοι στην Κύπρο μέχρι πριν λίγα χρόνια ήταν εναντίον, άλλοι απλώς ήθελαν «Ευρώπη», και άλλοι, ως συνήθως, σιωπούσαν. Άλλο η διαφωνία, άλλο η ανεξέλεγκτη δράση μιας ιδιοτελούς μανίας.

Ο επίλογος ανήκει στον Ελ. Βενιζέλο. Από τον κορυφαίο του 20ου αιώνα, για ότι αφορά, σήμερα, τις σχέσεις Κύπρου – Ελλάδας: «Αλλά εφόσον εγώ κυβερνώ, εγώ έχω τας ευθύνας και εγώ θα κατευθύνω την εξωτερική πολιτική της Ελλάδος … Δεν μπορώ να είμαι εις τα νέφη… όταν αι αντικειμενικαί συνθήκαι δεν μου εξασφαλίζουν έδαφος επιτυχίας… Δεν μπορώ να διακινδυνεύσω εγώ το όλον διά το μέρος…».

Το Σ.Κ.ΕΔΕΚ, η Κύπρος και οι S-300
Ομιλία στην Κεντρική Επιτροπή του ΣΚ ΕΔΕΚ
3/1/1999

Η σημερινή συζήτηση γίνεται μέσα σε ένα φορτισμένο κλίμα. Είναι δύσκολο, σήμερα στην Κύπρο, να κάνουμε ψύχραιμες συζητήσεις, να προσεγγίσουμε με σφαιρικό, με σύνθετο πνεύμα ένα πολύπλοκο ζήτημα όπως αυτό της στρατιωτικής συνεργασίας Κύπρου – Ελλάδας εξ αφορμής των S-300. Μια κοινή γνώμη κυριολεκτικά ντοπαρισμένη από την κυβερνητική προπαγάνδα, τις τηλεοπτικές υπερβολές και τη μετατροπή της άμυνας σε διαφημιστικό προϊόν κατά τις τελευταίες προεδρικές εκλογές, συνήθισε στις απλουστεύσεις, τη ρηχή ρητορεία. Να γιατί το κόμμα μας έχει σήμερα ένα τριπλό χρέος προς την Κύπρο.

Να σταθεί με αίσθημα αυτοκυριαρχίας απέναντι στις εξελίξεις ακριβώς γιατί το κόμμα μας δεν ευθύνεται γι’ αυτό το απέραντο παιχνίδι δημαγωγίας που εξελίχθηκε τα τελευταία δύο χρόνια.

Να ασκήσομε υπεύθυνη κριτική, αλλά να μην πέσουμε στην παγίδα της αυτοκαταστροφικής τάσης, του μηδενισμού και της αίσθησης ότι πλέον βαδίζουμε στο κενό.

Να βγάλουμε όλοι τα συμπεράσματά μας, να συζητούμε για να βγαίνουμε όλοι πιο ενημερωμένοι, με λιγότερα επίθετα, με περισσότερα ουσιαστικά.

Το κόμμα μας είναι περήφανο γιατί μέσα στις γραμμές του υπάρχει πολυφωνία, υπάρχουν απόψεις που διαφέρουν. Αυτό είναι μια μεγάλη κατάκτηση για όλους μας, είναι πηγή αισιοδοξίας ότι ο διάλογος η περισσότερη και καλύτερη λειτουργία των οργάνων, μόνο κέρδος φέρει σε όλα τα μέρη του. Ζούμε σε ένα κόσμο με διεθνείς σταθερές, με ισορροπίες ισχύος με αδυσώπητες συγκρούσεις συμφερόντων, με κυνισμό. Στο επίκεντρο της ανάλυσής μας πρέπει να είναι ότι ονομάζεται “σύστημα ασφάλειας της Δύσης”. Θέλουμε όλοι να ενταχθούμε στο δυτικό σύστημα συμφερόντων, στην Ε.Ε. Όμως μια συνολική στρατηγική Κύπρου – Δύσης σημαίνει, εκτός από την Ε.Ε., να επεξεργαστούμε πολιτικές ασφάλειας για τα συστήματα ασφάλειας της Δύσης που είναι το ΝΑΤΟ, ο Συνεταιρισμός για την Ειρήνη, και η Δυτικοευρωπαϊκή Ένωση. Όλα τα σοσιαλιστικά κινήματα της Ευρώπης είναι τμήματα αυτού του πακέττου. Χρειάζεται και εμείς, η ΕΔΕΚ να διαμορφώσουμε πολιτικές, να στηρίξουμε πρώτιστα τις αυτόνομες ευρωπαϊκές πολιτικές ασφάλειας. Ακριβώς σε αυτό το σημείο οι S-300 έχουν το διεθνοπολιτικό τους χαρακτήρα. Από τη στιγμή που η αγορά τους επηρεάζει το δυτικό σύστημα ασφάλειας, και από τη στιγμή που η Λευκωσία δεν έχει θέσεις για αυτό, δημιουργήθηκε κλίμα συγκρούσεων, πιέσεων, απειλών από όλα τα στοιχεία αυτού του συστήματος, ΗΠΑ, Ε.Ε., Γαλλία, Γερμανία, Ισραήλ, Αγγλία, Αυστριακή προεδρία της Ε.Ε. κτλ. Ερασιτέχνες πολιτικοί στη Λευκωσία, πίστεψαν ότι θα εξεβίαζαν τους πάντες-τελικά πήγαν σε αναθεώρηση της πορείας.

Κάθε σημαντική αγορά με διεθνείς διαστάσεις μπορεί να εντάσσεται σε διεθνείς συσχετισμούς, να κάνει σίγουρα βήματα, να πείθει ότι εξυπηρετεί, μερικώς έστω, τα συμφέροντα των μελλοντικών μας εταίρων. Αυτό απαιτεί χρόνο, αγώνες, ελιγμούς, σταθερότητα στους στόχους, συγκρούσεις στο διπλωματικό επίπεδο, διάλογο, επιχειρήματα, δράσεις, πρωτοβουλίες. Αυτό το πλαίσιο πολιτικής αφορά και το κόμμα μας. Να γιατί είναι σημαντικό για μας να έχουμε την πρωτοπορία στις αναλύσεις, να έχουμε την πολιτική ηγεμονία στα μεγάλα, και βεβαίως στο μείζον που είναι οι αυριανές πλήρεις σχέσεις Κύπρου-Ελλάδας. Σχετική εισήγηση κατέθεσα και στην ολομέλεια της Κ.Ε. του κόμματος πριν από τέσσερα χρόνια (Κύπρος-ΝΑΤΟ, Κύπρος-Συνεταιρισμός για την Ειρήνη, Κύπρος-ΔΕΕ).

Η ιστορική σύγκρουση Δύσης-Ρωσίας, κρατά μερικώς και σήμερα. Πολλοί στη Δύση πίστεψαν ότι μέσω S-300 η Ρωσία αποκτά ορισμένα πλεονεκτήματα στη στρατηγική πολύπλοκη Μ. Ανατολή. Άρα, δεν πείσαμε, δεν αγωνιστήκαμε να πείσουμε ότι τα πράγματα είναι αλλιώς, ότι τα συμφέροντά μας, συμβαδίζουν εν μέρει με τις δυτικές αναλύσεις περί ασφάλειας.

Η ευθεία, η πλήρης ρήξη με το ΠΑΣΟΚ, δεν ωφελεί ούτε την Κύπρο, ούτε την ΕΔΕΚ. Στην κυβέρνηση Σημίτη να καταλογίσουμε καθυστερημένη αντίκρυση του θέματος, αλλά και έλλειψη διορατικότητας. Όμως, η αποχώρησή μας από την κυβέρνηση μόνο και μόνο για τους πυραύλους, είναι στην ουσία πλήρης σύγκρουση με το ΠΑΣΟΚ ακριβώς επειδή είναι το όλον ΠΑΣΟΚ που διαμόρφωσε εν πολλοίς τις σημερινές εξελίξεις.

Η πολιτική των σταθερών στόχων, της αντικατοχικής πάλης του κόμματος μας, πρέπει να εμπλουτιστεί με συνδυασμένες, σύνθετες πολιτικές ευελιξίας ενδιάμεσες κινήσεις που υπηρετούν τους μακροπρόθεσμους στόχους. Η περιχαράκωση, η στασιμότητα, οι ηρωικές αρνήσεις ανήκουν στα κόμματα της παραίτησης, όχι στα κόμματα της πρωτοβουλίας, όπως σταθερά πρέπει να είναι το δικό μας.

Είναι ολοφάνερο, ότι για τη διευθέτηση για τους S-300 την κοινωνία μας διατρέχει ένα βαθύ αίσθημα απογοήτευσης. Πολλοί αισθανόμαστε ότι δώσαμε πολύ περισσότερα, και πήραμε με τα ψηφίσματα του Σ.Α. πολύ λιγότερα. Αυτό ήταν και είναι πολύ σημαντικό ζήτημα για μας: όταν κάνεις δεκάδες λάθη, παιδαριώδη λάθη, π.χ. πολιτική για εσωτερική κατανάλωση, αυτά στο διεθνές σύστημα έχουν κόστος.

Το μέγιστο μάθημα αφορά την κυπριακή μας περιπέτεια, αφορά εν μέρει και την ιστορία με τους S-300. Οφείλουμε να οικοδομούμε συμμαχίες στο διεθνές σύστημα. Να δοκιμάζουμε συμπλεύσεις, συμπορεύσεις, ταυτίσεις συμφερόντων με ισχυρές δυνάμεις του διεθνούς συστήματος. Η απομόνωση για μια μικρή χώρα, όπως η Κύπρος, είναι συνταγή για μακρόσυρτες εθνικές ήττες, είναι συνταγή γι’ αυτό που όλοι σήμερα αισθανόμαστε. Εθνική μοναξιά, κόστος πολύ μεγαλύτερο του οφέλους. Αυτό είναι το μυστικό αυτής της εξέλιξης με τους S-300: Κοντόφθαλμοι πολιτικοί στη Λευκωσία επέτρεψαν με τους ερασιτεχνικούς χειρισμούς τους να γίνει η Τουρκία εκφραστής ή στυλοβάτης των δυτικών συμφερόντων, για ό,τι η Δύση θεωρεί ασφάλειά της, σε σχέση με τους S-300. Εδώ ακριβώς σε αυτό το σημείο, χάσαμε τη μάχη. Μια Κύπρος υπό ημικατοχή, μια χώρα εν δικαίω, να αφήνει μεγάλα κενά, τα οποία έσπευσε να καλύψει η Τουρκία. Αυτά δεν είναι απλώς μια κοντόφθαλμη πολιτική. Είναι μια βέβαιη συνταγή για να κατεβαίνουμε σκαλί-σκαλί στην περιθωριοποίηση, στην αδυναμία ουσιαστικής επιρροής στις εξελίξεις.

Μέσα σε ένα τέτοιο σκηνικό, οδηγήθηκε η Λευκωσία σε επιλογές του ποδαριού, επιχειρώντας να σώσει τα προσχήματα. Έτσι ο πρόεδρος Κληρίδης εισηγήθηκε να αποθηκευτούν οι S-300. Αυτοί ήταν η τελική ρύθμισή του. Συνεπώς, αδιαφορώντας για την ουσία, κοιτάζοντας το εσωτερικό του ακροατήριο.

Φιλοδοξούμε να οικοδομήσουμε ένα μεγάλο σοσιαλδημοκρατικό κίνημα. Η πορεία έχει αρχίσει, έγιναν βήματα προς τα εμπρός, ασφαλώς μένει να γίνουν πολλά ακόμα. Ένα Σ/Δ κίνημα, όμως, δεν μπορεί να έχει μεγάλο μέλλον όταν στη βάση του το συνδέσουμε με τους πυραύλους, όταν δώσει την εικόνα ότι σκέφτεται μονοδιάστατα, ότι είναι ένα κίνημα με παραδοσιακά χαρακτηριστικά. Ένα σύγχρονο, ένα μεταρρυθμιστικό Σ/Δ κίνημα, οφείλει να σκέφτεται με συνολικούς σχεδιασμούς. Να αποχωρήσουμε από την κυβέρνηση Κληρίδη, για να συμβάλουμε με πιο αποφασιστικές ρυθμίσεις στην οικοδόμησή του. Να έχουμε σταθερά ευρωπαϊκά χαρακτηριστικά, να κινείται με μετριοπάθεια, με ισορροπημένους χειρισμούς. Για όλη την ΕΔΕΚ για όλη την Κεντρική μας Επιτροπή, οι συμμαχίες είναι σοβαρή υπόθεση, για να τις αφήνουμε σε αμετροεπείς πολιτευτές, σε περιθωριακά ρεύματα. Το νέο Σ/Κ κίνημα ή θα είναι ένα κίνημα ελπίδας ή δε θα υπάρχει εάν απλώς συγκολλήσει αριθμούς και πρακτικές από ηγεσίες του χθες.

Είμαστε ένα περήφανο κόμμα με μέλη και στελέχη που έχουν απόψεις, που αγωνίζονται για την ελεύθερη Κύπρο, τη δίκαιη και σοσιαλιστική κοινωνία μας. Γι’ αυτό κανέναν δεν ωφελεί όταν και εάν χωρίζουμε τα στελέχη της ΕΔΕΚ σε περισσότερο και λιγότερο αγωνιστές, σε περισσότερο και λιγότερο πατριώτες. Οι διαφορετικές γνώμες δεν παρέχουν το δικαίωμα σε κανένα να βάζει ταμπέλες, να εμποδίζεται έτσι η ελεύθερη διακίνηση απόψεων στο κόμμα μας. Η δυνατότητα της περισσότερης πολυφωνίας και βεβαίως της σύνθεσής της, είναι η ίδια η δύναμή μας.

Το μέγιστο μάθημα αφορά όλα τα πολιτικά κόμματα, αφορά και εμάς. Να παίρνουμε τις αποφάσεις με πλήρη γνώση των δεδομένων. Να προβλέπουμε τις εξελίξεις. Να είμαστε σε θέση να καθοδηγούμε τις πολιτικές μας. Να είμαστε σε θέση να αναπροσαρμόζουμε τις τακτικές μας εφόσον έτσι εξυπηρετούμε καλύτερα τα συμφέροντά μας. Είχαμε προτείνει τον περασμένο Φεβρουάριο ένα φιλόδοξο σχέδιο για το Συμβούλιο Εθνικής Πολιτικής (Σ.Ε.Π.) ώστε το Ε.Σ. να σκέφτεται πιο αποτελεσματικά. Ποιο είναι μέσα στο δικό μας κόμμα το δικό μας ΣΕΠ; Πώς συζητούμε, πώς αποφασίζουμε, πώς γνωρίζουμε τα δεδομένα λ.χ. στην Τουρκία, στην Ε.Ε., στις Ε/Τ σχέσεις, στο καθημερινό Κυπριακό; Η Κύπρος ζει σήμερα μια δύσκολη συγκυρία. Η απογοήτευση είναι διάχυτη, ακριβώς γιατί με τη λύση S-300 στην Κρήτη, έγινε μια συμβιβαστική φόρμουλα στα πράγματα. Όμως σε ένα έμπειρο κόμμα όπως το δικό μας, δε μας ταιριάζει να προσπαθούμε να κερδίσουμε εύκολες νίκες, σε ένα ολοφάνερα ενδιάμεσο συμβιβασμό. Δε μας ταιριάζει να κερδίσουμε συντροφικές νίκες, στις συντροφικές μας σχέσεις με το ΠΑΣΟΚ. Γι’ αυτό τα βήματά μας πρέπει να είναι μετρημένα, οι κινήσεις μας ελεγχόμενες. Με πνεύμα εθνικής ευθύνης να σχεδιάσουμε την πορεία μας, να συμβάλουμε σε μια διαφορετική εξέλιξη της κοινωνίας μας.

Oι τρέχουσες εξελίξεις επιβάλλουν σε όλους τους φορείς της δημόσιας δράσης, να αναπτύσσουν τις διαφορετικές γνώμες τους μέσα σε ένα πλαίσιο ευθύνης. Η κατοχή είναι ο ένας λόγος, ο άλλος είναι το διεθνές περιβάλλον, και η πίεση που ασκεί.

Σημ. Στη σχετική ψηφοφορία, 82 ψήφισαν την κεντρική εισήγηση Β. Λυσσαρίδη και 8 την άποψη της μειοψηφίας.   

Επιλογικά: η συνάντηση ΠΑΣΟΚ -Λυσσαρίδη, 3/2/2021

Στο πλαίσιο της προσπάθειας για άσκηση πειθούς από την Ελληνική κυβέρνηση σε πρόσωπα που διαμόρφωναν την κοινή γνώμη στο νησί,  το ΠΑΣΟΚ προσκάλεσε στην Αθήνα τον πρόεδρο του ΣΚ ΕΔΕΚ Βάσο Λυσσαρίδη, γνωστό οπαδό της εγκατάστασής τους στην Κύπρο. Στόχος της συνάντησης ήταν να πεισθεί ο Β. Λυσσαρίδης για την αναγκαιότητα μεταφοράς των πυραύλων S300 στην Κρήτη.

Στη συνάντηση ήταν παρόντες ο Γιάννος Κρανιδιώτης, Υφυπουργός Εξωτερικών και εισηγητής της ιδέας, ο τότε Υπουργός Άμυνας της Ελλάδας  Α. Τσοχαντζόπουλος και ο Γραμματέας του ΠΑΣΟΚ Κ. Σκανδαλίδης. Στη συνάντηση επεξηγήθηκε στον πρόεδρο του ΣΚ ΕΔΕΚ το σκεπτικό της απόφασης που έλαβε η Ελληνική κυβέρνηση. Έτεινε να συμφωνήσει και, παρά τις αρχικές αντιρρήσεις του, οι παρευρισκόμενοι κατάλαβαν ότι είχε δείξει κατανόηση στα επιχειρήματα περί ακύρωσης της άφιξής τους στην Κύπρο. Αναχωρώντας από το χώρο της συνάντησης και καθώς έμπαινε στο ασανσέρ, ρώτησε: «Αν τους φέρουμε, τι θα κάνετε;». Ο Α. Τσοχαντζόπουλος απάντησε: «Βάσο, σου είπαμε τη θέση μας, να πάνε Κρήτη…αν όμως τους πάρετε Κύπρο, δεν θα σας αφήσουμε μόνους…».

Με την άφιξή του στο αεροδρόμιο Λάρνακας ο Βάσος Λυσσαρίδης δήλωσε πως «αν εμείς τους φέρουμε, η Ελλάδα θα μας στηρίξει…»