Ο Ανταλκίδας και οι όροι της ειρήνης

Σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές «το 386 π.X. ο Σπαρτιάτης πολιτικός Ανταλκίδας ήρθε σε συμφωνία με τους Πέρσες. Οι όροι της ειρήνης που ήταν: .

Α) Άπασα η Μικρά Ασία μετά των Κλαζομενών νήσων και της Κύπρου ανεγνωρίζετο ως υποκειμένη εις την εξουσία του Μεγάλου Βασιλέως (Αρταξέρξη)

β.- Οι Ελληνικές Πόλεις, αι εκτός της εξουσίας του Πέρσου Βασιλέως θα παρέμενον άπασαι ελεύθεραι και αυτεξούσιοι, πλην των νήσων Ιμβρου, Λήμνου και Σκύρου, οι οποίες θα παρέμεναν στην εξουσία των Αθηναίων ,ως ανήκουσε ανέκαθεν εις αυτούς

γ.- η εκτέλεσις της συνθήκης ανατίθετο στον βασιλέα Αρταξέρξη και εις τας δεχόμενας την ειρήνην Ελληνικάς Πόλεις», (Πηγή Google).

Η Ανταλκίδειος Ειρήνη, υπήρξε μια κρίσιμης σημασίας συμφωνία, την οποία κάθε ιστορικός μελετητής, ή κάθε ένας που ενδιαφέρεται για την εξέλιξη της νήσου μέσα από τους αιώνες, οφείλει να την έχει υπόψιν του. Με τέσσερεις ερμηνείες θα επιχειρήσω να αναλύσω στην πιο πάνω συμφωνία:

Α. Ο ποιητής είδε «προδοσία» της Κύπρου πίσω από τη Ειρήνη του Ανταλκίδα. Έγραψε, διασυνδέοντάς την με το 1974, ότι η Ελλάδα, είτε στο πρόσωπο του Ανταλκίδα είτε της δικτατορίας των συνταγματαρχών (1967-1974)  διέπραξε «ξεπούλημα» της Κύπρου. Σε στίχους:

«Δεν είναι η πρώτη φορά που μας πουλήσατε.
Το χετε ξανακάνει χρόνια πριν σ΄ άλλους αιώνες,
όταν μας ξεπουλούσατε στους Πέρσες.
Κι όμως ζήσαμε. Κι’ αντέξαμε σκλαβιές και κούρσα,
τα φέραμε δεξιά με την αναβροχιά και την ακρίδα.
Είμαστε Έλληνες. Δεν καρτερούμε τίποτα,
τώρα μας ρίξατε στους Τούρκους».

Ενίοτε, οι ποιητές, ποιητική αδεία, βλέπουν τα πράγματα με μιαν διαφορετική οπτική, όχι απαραίτητα ρεαλιστική.

Β. Η ιστορική έρευνα δείχνει ότι η στρατηγικής σημασίας θέση της Κύπρου, οδήγησε όλους τους, κατά καιρούς, παγκόσμιους ή περιφερειακούς παίκτες, στη μάχη για τον πλήρη έλεγχο ή την απόκτηση επιρροής στο έδαφός της. Οι κατακτητές της νήσου είναι πολύ γνωστοί, αυτό, ωστόσο, που παραμένει ως γεγονός είναι πως το νησί δεν απέκτησε τις αναγκαίες δυνατότητες και ελευθερίες, καθώς εξελισσόταν μέσα στις συμπληγάδες της μάχης επιρροής ανάμεσα στις μεγάλες δυνάμεις κάθε εποχής. Ο Ανταλκίδας δεν ήταν ένας  ανόητος στρατηγός. Υπέγραψε μια Συνθήκη Ειρήνης γιατί δεν είχε μαζί του την κατάλληλη στρατιωτική ισχύ, ήταν λιγότερο ισχυρός από τους Πέρσες. Η Συνθήκη ήταν προϊόν του συσχετισμού δύναμης, κυρίως της ναυτικής. Οι Πέρσες  είχαν την ναυτική υπεροχή, κάτι που ήταν στρατηγικό αναγκαίο για να ελέγξει κανείς τη θάλασσα γύρω από την Κύπρο, κάτι που απουσίαζε από τις δυνατότητες της Σπάρτης, παρά την γενικότερη ισχύ της στην ξηρά.

Ο Ανταλκίδας διάβασε τους στρατιωτικούς συσχετισμούς δύναμης και αποφάσισε ότι η Σπάρτη δεν μπορούσε να ανταγωνιστεί τους Πέρσες στην Α. Μεσόγειο και έτσι προτίμησε την υπογραφή μιας Συμφωνίας σύμφωνα με τα συμφέροντα της Σπάρτης και ενδεχομένως για να αποφύγει επιπλοκές και απώλεια ισχύος στο «ελλαδικό» πεδίο σε σχέση με τις ισορροπίες ισχύος απέναντι στην κύρια αντίπαλο, την  Αθήνα. Έτσι «άπασα η Μικρά Ασία, μετά των Κλαζομενών νήσων και της Κύπρου ανεγνωρίζετο ως υποκειμένη εις την εξουσία του Μεγάλου Βασιλέως». Η γεωγραφία, η ισχύς, το ανταγωνιστικό πεδίο καθόρισαν το αποτέλεσμα.

Γ. Στο γενικότερο επίπεδο η πολιτική ισχύς της νήσου διερχόταν μέσα από αντιθετικά συμφέροντα. Ο 20ος αιώνας δείχνει πολλά παραδείγματα μέσα από τα οποία τα ισοζύγια ισχύος επέβαλαν ρυθμίσεις που αντανακλούσαν αυτή την πραγματικότητα. Είναι εξόχως εντυπωσιακό πως παρά τα παραδείγματα με προσεγγίσεις «τύπου Ανταλκίδα» κατά τη διάρκεια της αγγλοκρατίας (1878-1959), η ε/κ ηγεσία θεωρούσε ότι η πολιτική  είναι κάτι που συνδεόταν αποκλειστικά και μόνο με το δίκαιο και το νόμιμο-κάτι που η  ιστορική μας διαδρομή δεν επιβεβαίωσε ούτε μια φορά.

Τι φταίει ώστε η κυρίαρχη τάση μέσα στην ε/κ ηγεσία να επαναλαμβάνει για έναν περίπου αιώνα, μια, κατα κανόνα, μη αποτελεσματική συνταγή παρά τις ήττες και τις αποτυχίες;

Πρώτο, η απουσία πολιτικής ελίτ που να έχει ενσωματώσει στις πρακτικές της στοιχειώδεις αρχές και περιεχόμενα της πραγματικής πολιτικής διαπάλης.

Δεύτερο, η επικυριαρχία της εξωτερικής εντύπωσης, του συνθηματικού και συναισθηματικού λόγου. Κατά καιρούς,  η  ε/κ ιθύνουσα τάξη δημιουργούσε μια ψευδεπίγραφη πολιτική ώστε να επιτύχει την ένταξη μερίδας πολιτών στην πολιτική μιας ανεδαφικής επιδίωξης. Η παραπληροφόρηση προκαλούσε φανατισμό και ο φανατισμός οδηγούσε σε μια πορεία χωρίς φρένα -στο άγνωστο με βάρκα την απελπισία.

Τρίτο, η παντελής αδυναμία να δημιουργηθεί μια δεξαμενή ιστορικής γνώσης, ικανής να συμβάλει στην ενίσχυση της αυτογνωσίας και στην ισχυροποίηση της συλλογικής πολιτικής σκέψης, εκείνης που θα αντιλαμβανόταν την πολιτική ως προσπάθεια για την επιδίωξη εφικτών στόχων.

Δ. Τι άλλαξε από το 2004; Η Κύπρος συμμετέχει στην ΕΕ. Για πρώτη φορά στην ιστορία της η Κύπρος αποκτά οργανικές συμμαχίες, λειτουργεί ως μέλος μιας πολυεθνικής κοινότητας με  θεσμούς, προγράμματα, ευθύνες, δικαιώματα. Αυτή η αλλαγή, συνιστά την πιο μεγάλη γεωπολιτική αλλαγή που έχει συντελεστεί σε ολόκληρη την ιστορική διαδρομή της νήσου. Ωστόσο, η κοινωνία και η πολιτική μας ελίτ σε μεγάλο βαθμό δεν έχει κατανοήσει τη βαρύτητα αυτής της αλλαγής, γι΄αυτό δεν την αξιοποιεί επαρκώς στις διαδικασίες επίλυσης του κυπριακού-από το 2003. Αυτό φαίνεται με την ευκολία που η κοινωνία μας εκφράζει φόβο απέναντι σε κάθε αλλαγή και ασφαλώς από το γεγονός ότι η ένταξη δεν έχει ενισχύσει το αίσθημα αυτοπεποίθησης που θα μπορούσε να σχηματίσει η συμμετοχή μας στην πιο προοδευτική κοινότητα κρατών και πολιτών του πλανήτη μας.

Το δίδαγμα Ανταλκίδα αποτελεί ιστορική ύλη και τα ιστορικά γεγονότα δεν τα «δικάζουμε», μπορούμε, ωστόσο, να προσπαθούμε να τα ερμηνεύουμε, να το αξιολογούμε και έτσι να αποκτούμε τις πιο κατάλληλες γνώσεις για τις σημερινές προκλήσεις. Ο ποιητής δικαιούται να εξανίσταται. Ο πολιτικός, όχι. Γιατί ο δεύτερος έχει την ευθύνη να βγάλει την Κύπρο από την σημερινή κατάσταση. Αξιοποιώντας την ιστορική γνώση και διεκδικώντας την εφικτή λύση, να οδηγήσει την Κύπρο στο δρόμο της ελευθερίας και της ανάπτυξης.

Λάρκος Λάρκου